Beeldbepalend 272

Amsterdam Scheepvaarthuis 2

Woensdag 21 augustus 2024

Het Amsterdamse Scheepvaarthuis is te vinden op de westpunt van het Waalseiland. De opdrachtgevers tot de bouw waren de Stoomvaart Maatschappij Nederland, de Koninklijke Pakketvaart Maatschappij, de Java-China-Japan Lijn, de Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij met de dochter Nieuwe Rijnvaart Maatschappij en de Koninklijke West-Indische Maildienst. In 1926 werd het gebouw uitgebreid. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw gevorderd door de Duitsers, maar na de oorlog trokken de rederijen er weer in. In 1981 verliet de laatste rederij het pand en werd het in gebruik genomen door het Gemeentelijk Vervoersbedrijf.

Deze aflevering begin ik met een standbeeld voor Prins Hendrik dat vlakbij de Kraansluis aan de Prins Hendrikkade staat en opgetrokken is uit beton en brons. Het is in 1885 gemaakt door Frans Stracké (1820-1898), een Nederlandse beeldhouwer met Duitse roots. Met dit beeld werd Willem Frederik Hendrik van Oranje-Nassau geëerd. Hij vergaarde een vermogen via aandelen in Indische Fondsen en was de enige Oranjetelg die Nederlands-Indië heeft bezocht toen het nog een kolonie van Nederland was.

Moet ik deze aflevering wel publiceren? Die vraag stel ik mijzelf wanneer ik voor de tweede keer kunst aan de buitenzijde van het Scheepvaarthuis vastleg. Er is aan dit pand zoveel te zien en niet alles heb ik kunnen toeschrijven aan een bepaalde kunstenaar. Ook valt het niet mee ieder onderdeeltje afzonderlijk te beschrijven of te fotograferen.

Dat geldt niet alleen voor de beeldhouwwerken die ik in de toplaag aantref, maar ook voor het werk op trottoirhoogte. En dan ook nog eens al die koppen, waarvan ik in de vorige aflevering ook al iets heb laten zien. Bovendien moet ik mij ook bezighouden met het smeedwerk?

De naam zelf die aan de gevel is te zien langs de Prins Hendrikkade? Is dit kunst en verdient dit een plekje in deze aflevering? Ik besluit in al deze gevallen om mijn gevoel te volgen. Niets moet en veel mag. De vergulde letters zijn speciaal ontworpen en dit ontwerp is later ook gebruikt voor de naam van het Amrath hotel, waarbij toen een nieuw aantal letters moest ontworpen omdat niet alle letters in de naam van Het Scheepvaarthuis voortkomen.

In de voorgaande aflevering over dit gebouw heb ik al geschreven over een aantal koppen en heb ook de namen van de gebeeldhouwde figuren genoemd. Ik ga die niet herhalen en zoom slechts in op de figuur van Willem Bontekoe, een schipper en koopman uit Hoorn. Hij werd vooral bekend door zijn verslag van een reis naar Oost-Indië, dat door Johan Fabricius is verwerkt in zijn jeugdroman De scheepsjongens van Bontekoe.

Jan Pieterszoon Coen is tegenwoordig omstreden, maar in de tijd van de bouw en de aanbouw is Coen nog een geëerd zeevaarder en grondlegger van de Nederlandse macht in Indië. Dat hij een speciaal plekje heeft gekregen op de hoek van de Prins Hendrikkade en de Buiten Bantammerstraat is derhalve ook niet zo heel gek.

Aan weerszijden van een entree aan de Buiten Bantammerstraat is het muurbeeld van een Indonesische vrouw geplaatst. Ook van dit beeld is niet bekend wie de maker is. In de vorige aflevering heb ik al aangegeven dat vooral Hendrik van den Eijnde, Hildo Krop en Willem Brouwer de makers zijn en anders wel leiding gaven aan medewerkers voor het beeldhouwwerk.

Met Pieter van den Broecke, koopman en admiraal van de VOC in India, sluit mijn bezoek aan dit gebouw af. In dienst van de VOC maakte deze lakenkoopman meerdere reizen. Zijn eerste bezoek ging naar de Kaapverdische eilanden, driemaal ging hij naar Angola. Maar ook was hij tegelijk met Coen in Nederlands-Indië. Van den Broecke, die in 1585 in Antwerpen was geboren, overleed uiteindelijk in 1640 in de Straat van Malakka ‘aan brandende koortsen’.

 

het huis staat

 

als ik letters vergaar

en daarin stoom zie stromen

langs al die baren

staar ik dan in toekomst

of naar verleden

 

in het heden slepen zij

andere koffers mee

laten zich vooral niet uit over

de koene held

 

de woorden hebben

de overhand gekregen

zinnen uitgespeld

de rest grotendeels eerder

aan u voorgesteld

 

het kader staat

het huis krijgt hierna

het voordeel van twijfel

omdat de vaart eruit is

verdwenen

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Prins Hendrik – wikipedia

3.       3. Dak en trottoir – amsterdamse-school.nl

4.       4. Naam – spqa-am.blogspot.com

5.       5. Koppen - spqa-am.blogspot.com – wikipedia

6.       6. JP Coen - spqa-am.blogspot.com

7.       7. Van den Broecke - wikipedia