Beeldbepalend 249

Den Helder 2

Woensdag 13 maart 2024

Een kleine honderd jaar geleden kreeg Den Helder pas zijn huidige naam terwijl het toch al eeuwen bestond. Pas in 1928 werd door een interdepartementale commissie vanuit het rijk besloten de naam te veranderen in Den Helder. Voorheen was Helder de officiële naam, maar ook ’t Nieuwediep en Willemsoord werden soms gebruikt. De bevolking zelf sprak meestal over de eigen plaats met gebruik van het lidwoordje den. Omdat er bijvoorbeeld veel vergissingen ontstonden bij bijvoorbeeld de postverzending, die kwam regelmatig in het Limburgse Helden terecht, werd kreeg de oorspronkelijke naam de extra toevoeging.

Ik begin deze aflevering met het wapen van Den Helder dat is aangebracht bij de Spoorbrug toen deze in 1960 werd aangelegd. De brug verving een draaibrug over het Heldersche-kanaal. Die brug was in 1862 aangelegd en had geen officiële naam maar werd in de volksmond Martelaarsbrug genoemd, een vernoeming naar de personeelsleden van de Rijkswerf: de Werfianen of wel de Martelaren. De naam Spoorbrug is ontstaan omdat de brug de Buitenhaven, Rijkswerf en het spoorwegstation met elkaar verbond.

Aan de Hoofdgracht is het Marinemuseum gevestigd met Brughuis De Ruyter. Het is een verwijzing naar het Hr Ms De Ruyter, een fregat dat in 1976 in dienst is genomen en na 25 jaar uit de vaart is gehaald. Het schip fungeerde vooral als vlaggenschip voor diverse eskaders. Het brughuis met radarbol van De Ruyter kwamen uiteindelijk op het plein terecht en werden in 2011 opengesteld voor bezoekers van het museum.

Bij de Beatrixstraat staat het kunstwerk Dubbele bolder. Als ik daar eind april 2023 ben kan ik het object niet geheel op de foto zetten, omdat het ingeklemd staat tussen schuttingdelen. Tegen één van de poten rust een paspop, terwijl daarachter een stukje van een markt is te zien die er wordt gehouden.

Het kunstwerk is in 2018 gerealiseerd en gemaakt door Marc Ruygrok, die vooral bekend staat door het gebruik van letters. Dit werk staat symbool voor de verbondenheid van Den Helder met de zee en de zeevaart. De H-vorm karakteriseert  het nuchtere van de stad en zijn inwoners. ‘Met beide benen op de grond staan.’ In reliëf is op de kolommen de maritieme geschiedenis van de stad aangebracht.

De Nederlandse kunstschilder en beeldhouwer Gerard van Lom, geboren in 1872 in Amsterdam en overleden in 1953 in Den Haag, heeft het Marinemonument ontworpen dat bij de Vijfsprong staat. Behalve enkele grote herdenkingsmonumenten maakte hij veel beelden van honden en hondengroepen.

De natuurstenen obelisk in Den Helder toont aan de voorkant een reliëf van Maria met kind en aan haar voeten een gesneuvelde man bedekt door de Nederlandse vlag. Het monument is in eerste instantie een eerbetoon aan slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog, toen Nederland overigens neutraal is gebleven.

Zo zijn er 58 namen van slachtoffers vermeld. Op de achterzijde zijn later ook namen van slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog en de wapens van Nederland en het voormalig Nederlands-Indië aangebracht. In de bestrating voor het monument is de wereldbol uitgebeeld, terwijl de obelisk tussen vier stenen paaltjes staat die met elkaar zijn verbonden door een ketting afkomstig van de torpedoboot G11. Deze boot is tijdens de Eerste Wereldoorlog bij Terschelling op een mijn gelopen.

Aan de gevel van de bibliotheek aan de Hector Treubstraat heeft sinds 1965 een modern Mozaïek gezeten. Dit werk is 1982 verplaatst naar het Bernhardplein toen de bibliotheek daarheen verhuisde.

Daniëlle Orelio maakte in 1999 het bronzen Voor de wind dat op de hoek van de Hertzogstraat met de Van Galenstraat. Het is een geschenk van een gerechtsdeurwaarder aan de gemeente.

Het gaat mensen lang niet altijd voor de wind en dan kan het gebeuren dat een gerechtsdeurwaarder ingeschakeld wordt. De twee personen die hier door Orelio zijn afgebeeld zijn heel bewust niet met de rug naar de meest voorkomende windrichting (zuidwest) geplaatst maar naar het zuidoosten.

Orelio is afkomstig uit Den Helder en vertrok als twintigjarige naar Enschede. Uiteindelijk belandde zij in Burgh-Haamstede. Hier woont en werkt zij en heeft tevens een beeldentuin waar onder andere een deel van haar werk is te zien.

 

beschrijving

 

het is niet altijd goud

dat blinkt voor martelaren

die het spoor volgen

 

de kroon wordt gespannen

met parels

smaragden

robijnen

 

helder en duidelijk

tot zoverre

ook als de vervaging intreedt

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Spoorbrug – bruggenstichting.nl

3.       3. Hoofdgracht – museum.nl

4.       4. Beatrixstraat – denhelder.online

5.       5. Vijfsprong – wikipedia - 4en5mei.nl

6.       6. Bernhardplein – dhonline

7.       7. Hertzogstraat – kunstindenhelder.nl – orelio-art.com