Beeldbepalend 265

Amsterdam Oost

Woensdag 3 juli 2024

Tijdens inleidingen van beeldbepalend ben ik al vaker ingegaan op stadsdelen van Amsterdam. Die zijn soms ontstaan uit andere stadsdelen. Zo is Oost ooit samengevoegd met Watergraafsmeer in 1998 tot Oost-Watergraafsmeer en omdat die ingreep niet voldoende  bleek is daar in 2010 Zeeburg bijgevoegd en is de naam Oost als zelfstandig stadsdeel weer teruggekeerd. En net als bij andere stadsdelen is het deel onderverdeeld door talloze buurten zoals Transvaalbuurt, Indische buurt, Dapperbuurt en Betondorp om er een paar te noemen. Ook het Oosterpark en het Oostelijk havengebied, dat ik al via afzonderlijke delen heb laten zien, behoren tot dit stadsdeel.

Ik begin deze aflevering op het Amstelstation met De Terugblik. Dit beeld van Theo van Reijn dateert uit 1939. Van Reijn (1884-1954) studeerde onder andere bij Bart van Hove aan de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam. Van deze kunstenaar heb ik eerder al eens de Wilhelminabank in Baarn laten zien.

Het kunstwerk De Terugblik werd door Van Hove gemaakt ter gelegenheid van de opening van het station. Het beeld wordt soms ook wel aangeduid als Wakend naakt. Niet alleen is het een verwijzing naar de opening van het Amstelstation maar tevens een verwijzing naar het bestaan van 100 jaar spoorwegen in 1939. Dat is op de voet ook aangegeven.

Niet zo ver verwijderd van het Centraal Station liggen de Piet Heinkade en de Oostelijke Handelskade. Bij het uitgaanscentrum Panama staat Fortuna. Dit bronzen beeld uit 1950 is gemaakt door Pieter Starreveld van wie ik al eerder werk heb laten zien. Dit beeld heeft ooit op het dak van de Stoomvaart Maatschappij Nederland gestaan, op de kop van de toenmalige passagiersterminal.

Nadat begonnen is met de bouw van een nieuwe terminal is Fortuna in 1998 verdwenen en opgeslagen op een werf aan de Cruquiusweg. Uiteindelijk is het teruggevonden in een loods aan het Westelijk Havengebied. In 2007 is de godin van het lot met wereldbol herplaatst bij Panama, mede door steun van Nedlloyd (opvolger van SMN) en het vroegere stadsdeel Zeeburg.

En dan sta ik dus op het ’s-Gravesandeplein waar een rondwandeling start door het Oosterpark langs een aantal beelden. Ik sta daar onder andere met Méland  Langeveld, die over die beelden en het park een bundel heeft geschreven. Op het plein staat een eenvoudige fontein ontworpen door het Amsterdamse bureau Handle With Care. De fontein is in 2005 geplaatst.

De deelnemers aan de wandeling verzamelen vlakbij het Monument voor de vliegramp op 7 juni 1989. Het aluminium monument is twee jaar later gemaakt door Guillaume Lo-A-Njoe. Bij die ramp stortte een vliegtuig van de Surinaamse Luchtvaart Maatschappij (SLM) neer bij de landing op Johan Adolf Pengel International Airport bij Zanderij.

Alle bemanningsleden en 167 passagiers kwamen bij die ramp om, elf inzittenden en een hond overleefden het ongeluk. Onder de slachtoffers bevonden zich voetballers van het Kleurrijk Elftal, dat in een toernooi zou uitkomen.

Bekende voetballers als Hennie Meijer en Stanley Menzo waren al eerder vertrokken en ontsnapten aan de ramp. Winston Haastrecht en Desmond Gemert moesten nog nacompetitie spelen en zaten daarom evenmin in het vliegtuig. Henk Fraser, Ruud Gullit, Frank Rijkaard, Bryan Roy en Aron Winter hadden geen toestemming gekregen en waren daarom gebleven. Aanvoerder Marcel Liesdek (contractonderhandelingen) ontsnapte eveneens aan de ramp.

Het monument bestaat uit een aantal elementen. Er is voor aluminium gekozen omdat dit naar bauxiet verwijst, een belangrijk exportproduct voor Suriname. Het beeld staat voor de bevrijding van lichaam en geest. Op de zwarte marmeren sokkel staat ‘Wij zullen jullie nooit vergeten.’ Een bank leunt tegen een marmeren zuil die doet denken aan een grafzerk.

Ik sluit deze serie af in het eerder genoemde Oosterpark met een beeld van Gerda Rubinstein. Deze Nederlandse beeldhouwster is geboren in 1931 in Berlijn en overleden in 2022 in Engeland waar zij na haar huwelijk met de architect Christopher Stevens is gaan wonen. Zij is een jongere zus van de schrijfster Renate Rubinstein. In Nederland is er niet veel werk van haar te zien.

Zij werkte enige tijd in een pottenbakkerij en studeerde daarna onder andere bij Wessel Couzijn en Ossip Zadkine. Rubinstein gebruikte diverse methoden en gebruikte diverse materialen. Voor het in brons, cement of hars laten gieten van haar kunstwerken boetseerde zij in was (voor kleine objecten) of met klei voor grotere stukken. Rubinstein laat in haar werk vooral mensen zien die vaak iets vieren. Daarnaast portretteerde zij ook veel dieren. Spelende kinderen is door haar in 1957 gemaakt.

 

zo plat

 

de schijf van verlangen

ligt stil

zo stil

niemand heeft oog voor jou

een opgeheven poot

geeft blijk van

waardering

 

heel voorzichtig

laat ik mijn woorden

erlangs glijden

niemand kan mij hier

op onfatsoenlijk gedrag

betrappen

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Amstelstation – wikipedia

3.       3. Piet Heinkade – buitenbeeldinbeeld.nl

4.       4. ‘s-Gravesandeplein – wikipedia

5.       5. ’s-Gravesandeplein -wikipedia

6.       6. Oosterpark – gerdarubinstein.com - wikipedia