Beeldbepalend 243

Antwerpen Centrum 3

Woensdag 31 januari 2024

De Antwerpse School is de benaming voor kunstschilders die in de zestiende en zeventiende eeuw in Antwerpen actief waren. In die periode behoorde de stad nog tot de Nederlanden en Antwerpen was zeker in de zestiende eeuw de belangrijkste handelsstad van het land. De kunstenaars verzamelden zich in het Sint Lucasgilde om hun beroep te kunnen uitoefenen. Dat gilde stond garant voor kwaliteit, maar ook voor scholing van talenten. De kunstenaars kregen eerst een opleiding bij een meester en jeugdige leerlingen moesten onder andere verf mengen en studies maken voor de meester. In de zeventiende eeuw waren er enkele grote ateliers actief van onder andere Peter Paul Rubens (Rubenshuis) en Jacob Jordaens.

Ik begin de derde aflevering van het centrum van Antwerpen op de Teniersplaats. Op dit plein, grenzend aan de Frankrijklei, staat het monument David Teniers. Hiermee wordt David Teniers II, ook wel David Teniers de Jonge, geëerd. Deze Vlaamse barokschilder is geboren in 1610 en overleden in 1690  in Brussel. Hij had een belangrijke rol in de oprichting van de Antwerpse Academie voor Schone Kunsten in 1663.

Het standbeeld is in 1866 gemaakt door de Belgische beeldhouwer en schilder Joseph Ducaju die in 1823 in Antwerpen is geboren en in 1891 in zijn geboortestad overleed. Hij werd opgeleid op de Antwerpse Academie waar hij les kreeg van Jozef Geefs. Zelf was hij later professor aan de Academie voor Schone Kunsten.

Vanuit onze hoekkamer in het hotel heb ik onder andere zicht op Zomer. Dit muurbeeld op de hoek van de Leysstraat en Kipdorpvest behoort bij een monumentaal pand dat in 1904 is ontworpen door architect Frans van Dijk die ook verantwoordelijk is voor het ontwerp van het pand op de zuidelijke hoek. De vier jaargetijden zijn middels vier verschillende beelden op de twee panden te zien.

Twee beeldhouwers zijn hiervoor aan het werk geweest. Zomer is het beeld dat ik iedere ochtend voor ogen heb en dat is gemaakt door Jules Anthone, geboren in 1858 in Brugge en overleden in 1923 in Antwerpen. Anthone werkte onder andere ook mee aan de realisatie van de gevelkunst voor het Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen.

Ik loop een stukje Kipdorpvest in en zie op nummer 20 een gevelversiering, die over diverse verdiepingen verspreid is. Mijn zoektocht leidt mij richting De Gulden Passer, het pand lijkt gebouwd te zijn aan het einde van de negentiende eeuw.

Het is gekoppeld aan een achterliggend adres aan de Jezusstraat. Hier heeft ooit een veiligheidsinstituut in gezeten, mogelijk dat hier de versieringen ook naar verwijzen. Tegenwoordig is het in het bezit van de Katholieke Universiteit Leuven.

Ik keer terug naar de Leysstraat en volg die richting Meir. Voor ik daar arriveer zie ik op de hoek van de Leysstraat en de Jezusstraat eerst nog Lodewyk van Bercken afgebeeld. Hij heeft in 1456 een methode ontdekt om diamant te slijpen, maar was zeker niet de eerste die diamanten kon slijpen. Het pand waarop zijn beeltenis (deels achter boomtakken verscholen) is te zien, is ontworpen door architect Walter van Kuyck in opdracht van de diamantair Louis Coetermans die bekend stond als Prins Diamant. Het werk aan de gevel is uitgevoerd door Frans Joris. Van hem heb ik in de vorige Antwerpse aflevering ook al werk laten zien.

In de Meir staat het standbeeld Antoon van Dijck. Dit beeld is gemaakt door Léonard de Cuyper. Deze beeldhouwer is geboren in 1813 in Antwerpen en daar ook overleden in 1870. Hij leerde het beeldhouwen van zijn broer Jean-Baptiste en was enige tijd beeldhouwer aan het Russische hof. Onder zijn leiding werd het Kunstverbond opgericht dat later Nederlandsch Kunstverbond werd genoemd. Het beeld van de barokschilder Antoon van Dijck werd door hem in 1856 gemaakt en door hem aan de stad Antwerpen geschonken.

Als ik de Meir volg kom ik op de Groenplaats uit, waaraan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal is gevestigd en op dat plein kom ik opnieuw een indrukwekkend en groot beeld van een schilder tegen. Ditmaal gaat het om Peter Paul Rubens. En over deze misschien wel bekendste Antwerpse schilder heb ik het reeds gehad. Het beeld van hem is in 1843 op de Groenplaats geplaatst. Maker is Willem Geefs, ook wel op zijn Frans als Guillaume Geefs aangeduid. Overigens heeft op dit plein ooit het beeld van Fernando Alvarez de Toledo y Pimentel gestaan. Deze Spanjaard was beter bekend als Hertog van Alva en liet door muntsnijder Jacob Jonghelinck  een standbeeld in brons maken van buitgemaakte kanonnen. In 1577 werd dat beeld door de Antwerpse bevolking vernield.

 De eerder genoemde kathedraal grenst niet alleen aan de Groenplaats maar ook aan de Jan Blomstraat en aan die straat tegen de zuidtoren van de kathedraal zie ik een beeldengroep gemaakt door Jef Lambeaux in 1906. Het betreft een plaats van ‘steenkappers’, steenhouwers  met centraal de architect of torenbouwer (zoals hij ook wel werd genoemd) Pieter Appelmans die tot zijn dood in 1431 het werk aan de kathedraal heeft geleid. Een steen ter ere van het monument is in 1935 onthuld door Koning Leopold II.

Op het monument Aan Appelmans laat Lambeaux  Appelmans boven de anderen uitsteken. Lambeaux is in 1852 geboren in Antwerpen en in 1908 overleden in Brussel. Hij had een Waalse vader en een Vlaamse moeder en zijn broer was de kunstschilder Jules Lambeaux. Jef Lambeaux leefde een tijdje in Parijs waar hij een beroerde tijd doormaakte, maar opleefde in Italië. Model voor ‘zijn’ Pieter Appelmans stond de kunstschilder Alfred Bastien (1873-1955) met hij een tijdje heeft samengewoond. In de aflevering over de Antwerpse Grote Markt heb ik onder andere zijn Brabo laten zien.

 

proces

 

veiligheid gaat voor alles

ook als ons handelen

gericht is op snelheid

snelheid zonder vrees

 

timmeren, frezen,

hakken, sjouwen

 

wij poetsen ons blazoen

anderen passen zich aan

wij moeten vooruit

vooruit voor het fatsoen

 

schilderen meten

spuiten beitelen

 

het leerproces groeit

verguld met dit alles

tot de opslagruimte

zich volledig heeft gevuld

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Teniersplaats – wikipedia

3.       3. Leysstraat – inventaris.onroerenderfgoed.be – belgiumview.com - wikipedia

4.       4. Kipdorpvest – ebesluit.antwerpen.be

5.       5. Jezusstraat – marjaen.be – wikiwand.com

6.       6. Meir – wikipedia.nl

7.       7. Groenplaats – antwerpen-nu.nl – historiek.net

8. Jan Blomstraat – inventaris.onroerenderfgoed.be – bloggen.be - wikipedia