Beeldbepalend 236

Amsterdam Centraal Station 2

Woensdag 13 december 2023

Acht jaar is er gebouwd aan het Centraal Station van Amsterdam voor het in 1889 kon worden opgeleverd. Het stationsgebouw is ontworpen door de architecten Pierre Cuypers en Dolf van Gendt. De overkapping is gemaakt naar een ontwerp van de civiel ingenieur Eijmer. Deze overkapping werd alsnog toegevoegd na een eerste oplevering in 1884. Pas vele jaren later werd de gelijksoortige, langere en smallere kap aan de IJ-zijde aan de IJ-zijde aangebracht. In de loop der jaren zijn het gebouw en de sporen regelmatig aangepast en gemoderniseerd.

In de eerste aflevering over het station ben ik al ingegaan op wat kleinere kunstvoorwerpen en heb aangegeven dat er heel veel is te zien. Een medaillon met een wapen en wat te denken van de sierhekjes die op daken zijn aangebracht en de torenversieringen. Heel veel komt uit de koker van Pierre Cuypers.

Er zijn echter ook andere kunstenaars die hun medewerking hebben verleend zoals Jean-François Vermeylen, die verantwoordelijk is voor De vier elementen. Deze vierhardstenen reliëfs komen uit 1989 en als eerste kom ik Water tegen. Dit is te zien op de zijgevel van de westelijke toren via een vrouw die tot haar middel in het water staat dat uit een kruik vanaf haar schouder stroomt. Op de voorgrond liggen schelpen en zwemmen vissen.

Sommige stukken diep ik iets verder uit en soms laat ik het geheel op mij inwerpen zoals het grote reliëf in het middenschip. Met hulp van Martin van Langendonck als hakker maakte Vermeylen dit met gouden achtergrond naar aanleiding van een schets van Cuypers. Bovenaan het tableaux zijn de borstbeelden van Apollo, Ceres en Vulcanus geplaatst. Daaronder zijn Landbouw, Veeteelt, Handel uitgebeeld. Het geheel sluit met Elektriciteit, Nijverheid, Stoom. Het fraaie object is omgeven en doorsneden met pilaren.

De Duitse beeldhouwer Ludwig Jünger is in 1856 geboren in Neutitschein (tegenwoordig Nový Jicin in Tsjechië) en in 1906 overleden in Amsterdam.

Hij kreeg zijn opleiding en Wenen en werd in 1882 aangesteld als docent voor tekenonderwijs in Amsterdam. In datzelfde jaar werkte hij tevens als docent aan de school voor kunstnijverheid.

Jünger werkte als kunstenaar onder andere samen met Pierre Cuypers, niet alleen maakte hij de medaillons die bekend staan als de windstreken op het Centraal Station, maar ook bijvoorbeeld het beeldje van de fontein in Haagse Binnenhof.

Die windstreken worden verbeeld door middel van een viertal medaillons die allemaal een vrouwspersoon laten zien in klederdracht van een van de volken uit de windstreek. Van links naar rechts gaat dat om zuid, west, noord en oost.

Boven de medaillons zijn bij een aantal boogramen nog reliëfs te zien van de hand van Ludwig Jünger die de werelddelen symboliseren, waarbij hij gebruik heeft gemaakt van de handelswaar waaruit dat deel bekendheid heeft gekregen.

Links zijn Europa en Afrika te zien, terwijl rechts Azië en Amerika zijn afgebeeld. Omdat er van het werelddeel Australië in die tijd zonder internet nog weinig bekend was, is dat werelddeel niet meegenomen.

Tussen deze twee reliëfs is Stedenmaagd te zien. Een onderwerp dat wel vaker terugkomt. Ditmaal wordt de maagd omringd door twee andere personen, die de Amstel en het IJ verpersoonlijken. Net als bij de vorige reliëfs is de maker Ludwig Jünger, die hardsteen voor zijn werk heeft gebruikt.

De achtergrond is deels verguld en daarin zijn contouren van de stad te zien. De man staat voor het IJ met naast hem een anker en een zeemonster. De vrouw symboliseert de Amstel met een kruik waaruit het rivierwater stroomt.

Het wordt tijd deze aflevering af te sluiten. Aan de voorgevel van het station zijn diverse tegeltableaus met wapenschilden te ontdekken. Het betreffen Wapens van Europese handelssteden, zoals Sint Petersburg, Wenen en München. Ze zijn vervaardigd in Duitsland bij de firma Villeroy en Boch dat zijn oorsprong kent in Audun-le-Tiche in Lotharingen waar François Boch met drie zonen in 1748 een pottenbakkerij startte. De wapenschilden zijn uitgevoerd in geëmailleerd lavasteen en zijn een verwijzing naar veertien handelssteden die per spoor vanuit Amsterdam konden worden bereikt.

 

wapen

 

is het een schild van

vertrouwen

of berouwen wij nu

de herkomst

 

wat is nog bereikbaar

en welke sporen

laten wij daar achter

 

centraal handelen

staat voorop

ook al levert

de massa hierop in

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Hekjes en gevel – spoorbeeld.nl

3.       3. Water – spoorbeeld.nl

4.       4. Middenschip – wikipedia

5.       5. Medaillons – wikipedia – spoorbeeld.nl

6.       6. Werelddelen – wikipedia – spoorbeeld.nl

7.       7. Stedemaagd – spoorbeeld.nl

8.       8. Wapenschilden – villeroy-boch.nl – spoorbeeld.nl