Beeldbepalend 233

Amsterdam Centrum 9

Woensdag 22 november 2023

De Amsterdamse grachtengordel is in 1999 tot Unesco werelderfgoed benoemd. Die gordel is tijdens de zogeheten Gouden Eeuw (een periode in de zeventiende eeuw) gebouwd. Het werd gebruikt voor de drainage van stukken land die op de moerasachtige bodem werden gewonnen. Rijke financiers bouwden panden aan de grachten en die dure panden van toen lijken alleen maar meer waard te worden. In die periode werden Singel, Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht aangelegd. En daarna zijn die grachten talloze malen bezongen onder andere door Wim Sonneveld. Op tekst en muziek van Pieter Goemans zong hij: ‘Amsterdam vult mijn gedachten als de mooiste stad in ons land. Al die Amsterdamse mensen, al die lichtjes 's avonds laat op het plein.’

Ik begin de negende aflevering over het centrum van Amsterdam aan de Kloveniersburgwal. Hier staat of beter gezegd is de Oudemanshuispoort. Het gebouw met die naam is sinds 1880 van de Universiteit van Amsterdam en is een oase in de drukke stad. Het is in 1601 neergezet als bejaardentehuis en daar komt ook die naam vandaan.

De poort werd in 1786 aangelegd tijdens een verbouwing van het complex onder leiding van de architect Gerard Frederik Maybaum naar een ontwerp van Pieter Rendorp. De beeldengroep boven de poort is van Anthonie Ziesenis (1731-1801), deze Duitse beeldhouwer werd in 1770 benoemd tot stadsbeeldhouwer van Amsterdam. Ook in de vorige aflevering van Het Amsterdamse centrum heb ik een beeldengroep van hem aan de Kloveniersburgwal laten zien.

Op Kloveniersburgwal 103 heeft ooit de voormalig burgemeester Jan Six gewoond. De voorgevel van dit pand dat is gebouwd omstreeks 1720 en is versierd met pleisterwerk. De stijl doet denken aan de Lodewijk XIV-periode.

Het grachtenpand Herengracht 476, aan de Gouden Bocht, werd in 1670 in gebruik genomen door de medicus Francois de Vicq. Omstreeks 1730 werd de ouderwetse fronton vervangen door een balustrade met siervazen met in het midden het wapenschild van De Neufville. Dat schild wordt geflankeerd door beelden van Mercurius en Venus en beschermd door een adelaar met uitgespreide vleugels. Deze versiering is gemaakt door Ignatius van Logteren, een Nederlandse beeldhouwer en architect, die in 1685 is geboren in Amsterdam en daar in 1732 is overleden.

Ernaast op nummer 478  staan twee beelden van vrouwen met slangen. Het pand dateert eveneens uit 1670 en is aan het eind van de achttiende eeuw onder leiding van architect Abraham van der Hart aangepast. Het pand was gebouwd in opdracht van Simon van Hoorn; diens schoonzoon Jacob Popla is daar gaan wonen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het pand in gebruik geweest door de Kreiseleitung van de Ortsgruppe der NSDAP.

Tussen 1665 en 1671 is het grachtenpand Herengracht 462 gebouwd onder leiding van architect Adriaan Dortsman in opdracht van Guilliam Sweedenrijck. Op de balustrade staat aan de linkerzijde het beeld Welvaart, in de persoon van Flora.

Zij wordt geflankeerd aan de rechterzijde van het pand door Handel, vaak afgebeeld in de persoon van Mercurius en dat is ook hier zo gebeurd.

Boven de ingang met het Dorische portiek staan nog twee beelden, de van Liefde (met kind) en Geloof.

Net zoals de bovenste twee beelden kijken ook deze beelden naar elkaar. De beelden op dit pand zijn mogelijk afkomstig van Pieter van der Plas (1655-1708), die aanvankelijk houten beelden sneed voor hij overging tot het houwen van steen. Van der Plas werkte overigens vaak met de architect Jacob Vennecool en diens zoon Steven Vennecool.

Aan de Herengracht op nummer 446 staat een pand dat tussen 1669 en 1672 is gebouwd in opdracht van Andries de Graeff, die zevenmaal burgemeester van Amsterdam is geweest. Dit pand is enige tijd het hoofdkantoor geweest van het modehuis Viktor & Rolf. Op de gevel is het wapen van de familie De Graeff aangebracht. Het wapenschild is uitgevoerd met twee zilveren zwanen en twee zilveren schoppen in respectievelijk blauw en rode achtergrond. Bij het schild hoort de wapenspreuk Mors sceptra ligonibus aequat (De dood maakt scepters en houwelen gelijk).

 

beeldmerk

 

sceptisch bekijk ik jouw waarde

gehecht aan wat er ooit stond

in niets op deze platte aarde

is wat hier staat echt gegrond

 

van edelman met zijn eeuwige keten

tot de extravagante aankleding

wil ik absoluut niets weten

wars ben ik immers van upgrading

 

het motto laat iets te raden

over de scepter die hij zwaait

zoiets is voor mij te beladen

hopelijk dat het snel overwaait

 

wat resteert zijn zwanen en schoppen

laat jij je door die combi nog foppen

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – iamsterdam.com – muzikum.eu

2.       Oudemanhuispoort – amsterdaminside.nl – buitenbeeldinbeeld.nl

3.       Kloveniersburgwal – parool.nl

4.       Herengracht 476 – klaasschoof.com – wikipedia

5.       Herengracht 478 – amsterdamsegrachtenhuizen.info

6.       Herengracht 462 – amsterdamsegrachtenhuizen.info – amsterdamhv.nl

7.       Herengracht 446 – onh.nl – nedstede.com – wikipedia