Beeldbepalend 227

Antwerpen Grote Markt

Woensdag 11 oktober 2023

Op bijna een steenworpafstand van de Schelde ligt de Grote Markt. In de Middeleeuwen lag het net buiten de bebouwing van Antwerpen. Hertog Hendrik I van Brabant schonk de grond in 1220 aan de toen al bestaande stad. De naam Merct kwam voor het eerst voor in de geschriften in het jaar 1310. In die tijd vonden hier op het terrein de jaarmarkten plaats en deden kooplieden hun zaken. In de zestiende eeuw werd de naam Grote Markt voor het eerst gebruikt. Belangrijkste gebouw is zonder meer het in Renaissancestijl gebouwde Stadhuis, dat sinds 1999 een plekje heeft gekregen op de werelderfgoedlijst van de Unesco. Verder waren er enkele gildehuizen en tegenwoordig hebben zich rond het plein talloze restaurants en cafés gevestigd, zodat er altijd wel reuring is.  

Op de Grote Markt, op de hoek met de Wisselstraat, is een van de vele Mariabeelden te zien. In 1742 maakte Jacob Jozef Van der Neer als meesterproef voor het Sint-Lucasgilde een Madonna die bekend raakte als Onze-Lieve-Vrouw van de Vijfhoek. Dit beeld hing tot het begin van de twintigste eeuw op de hoek van de Lombardenvest en Korte Gasthuisstraat. Het beeld vormde de basis voor een eveneens uit hout gesneden beeld van Leopold van Esbroeck in 1959. Mariette Coppens maakte hetzelfde werk in 1992 uit polyester en sinds 2015 is dit beeld met spotjes ’s avonds verlicht.

Ik vervolg met een fraai beeld op de gevel van de Oude Voetboog; het voormalige gildehuis op de Grote Markt brandde in 1576 af tijdens de Spaansche Furie en werd herbouwd. In 1892 werd de oorspronkelijke voorgevel door de familie Kreglinger in oorspronkelijke staat hersteld. Op 9 november werd op de top het ruiterstandbeeld Sint Joris van Jef Lambeaux geplaatst. Geen eenvoudige actie want dit in Leuven gegoten kunstwerk van de heilige die de draak verslaat weegt duizend kilo.

Aan de Grote Markt staat zoals gezegd het Stadhuis en dat is versierd met diverse kunstwerken. Het is gebouwd tussen 1561 en 1564 onder leiding van architect Cornelis Floris de Vriendt. Het is uiteraard  vernield tijdens oorlogen, weer opgebouwd, hersteld en gerestaureerd. Ik licht er een aantal kunstwerken uit en begin met Onze-Lieve-Vrouw met Kind. Hoog in een met twaalf sterren versierde nis staat zij op een centrale plaats. Bij de bouw werd die plek echter ingenomen door Brabo omdat er onder druk van de reformatie geen heiligenbeeld op het gebouw mocht komen. Nadat Farnese Antwerpen voor Filips II had heroverd werd dit beeld van bijna vier meter hoog, gemaakt door Philip De Vos, alsnog toegevoegd. Onder het Franse bewind werd het weggehaald en verborgen en in 1831 herplaatst tijdens Maria-Tenhemelopneming.

Een etage lager staan op een rijtje twee beelden en een wapenschild. Links staat vrouwe Justitia zoals meestal met een zwaard afgebeeld, maar zonder de voor haar toch zo kenmerkende blinddoek. Is dit een foutje van de ontwerper, de maker of bestaat er twijfel aan de gerechtigheid, de rechtspraak.

Aan de rechterzijde staat het beeld van Prudentia, die staat voor voorzichtigheid en dat is iets wat de stadsbestuurders in de loop der jaren/eeuwen hebben geleerd. Zeker in de periode dat het pand werd gebouwd moest er voorzichtig worden gelaveerd.

Tussen deze twee vrouwspersonen is het wapenschild van Philips II geplaatst. Vreemd is dat niet omdat de Spaanse koning aanspraak maakte op de Nederlanden. Aan de gevel zijn verder onder andere ook nog de wapenschilden van Groot-Brabant en van de Markgraaf van Antwerpen aangebracht.

Centraal op de Grote Markt staat op de plaats van de voormalige Vrijheidsboom de fontein van Brabo, die algemeen wordt beschouwd als de stichter van de stad Antwerpen. Het monument is ontworpen door Jef Lambeaux en gegoten in 1883 bij de Compagnie des Bronzes in Brussel. In 1990 werd het geheel gerestaureerd.

Het huidige werk ziet er niet meer uit zoals het aanvankelijk was bedoeld, zo was er aanvankelijk een waterbekken gepland en daar is een rotspartij voor in de plaats gekomen. De fontein is aan de zuidkant gesigneerd met de naam van de beeldhouwer en de gieterij. Aan de westzijde is het jaartal 1887 aangebracht met de vermelding Van/August Nottebohms erfgift.

Het werk is zeer divers met behalve de gestapelde rotsblokken sokkel de onthoofde reus Druon Antigoon omringd door een waterschildpad, draak, zeeleeuw en vissen. Drie zeemeerminnen vormen de middengroep en zij dragen een schip, dat het wapen van Antwerpen verbeeld.

De burcht dient als sokkel voor de naakte Silvius Brabo, die één been staat en de hand van de reus wegwerpt. Lambeaux baseerde zich bij het ontwerpen van deze stadsstichter op het beeld van Mercurius van Giambologna.

 

Prudentia

 

als het stof is neergedaald

het gif niet langer gestrooid

blikt zij voorzichtig rond

gewend aan leugens

en bedrog

weet dat de blinddoek

is weggehaald

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Wisselstraat – verbeelding.be

3.       3. Oude Voetboog – verbeelding.be

4.       4. Stadhuis – alles over Antwerpen.nl – verbeelding.be

5.       5. Stadhuis – hln.be

6.       6. Fontein – inventaris.onroerenderfgoed.be