Beeldbepalend 224

Gouda

Woensdag 20 september 2023

Ongeveer in het midden van de driehoek Den Haag, Rotterdam en Utrecht ligt in het Groene Hart de stad Gouda dat in 1272 stadsrechten verkreeg. Vanwege de ligging, bij de samensmelting van de rivieren Gouwe en Hollandse IJssel, groeide Gouda in de middeleeuwen al snel uit tot een belangrijke stad. In het centrum zijn nog steeds enkele historisch belangrijke gebouwen te vinden. In het jaar dat Gouda 750 jaar stadsrechten herdenkt breng ik samen met onze oudste kleinzoon een kort bezoek aan deze gemeente.

En meteen bij het treinstation van Gouda, dat na de Tweede Wereldoorlog is ontworpen door Sybold van Ravesteyn, word ik getrakteerd op een beeldengroep met als thema Verbinden. Die groep is door Jo Uiterwaal gemaakt van gebakken aardewerk van chamotteklei. Boven de ingang zie ik een reliëf waarmee de Handel wordt uitgebeeld en in het bijzonder de handel in de Goudse kaas.

Er zijn negen werken, waarvan er vier, na de sloop van het gebouw in 1984, jaren zijn verdwenen. Aanvankelijk stonden de beelden op het platte dak van het station en bepaalden zo het silhouet van het stationsgebouw. Tegenwoordig zijn ze te vinden in nissen. Bij het eerste beeld gaat het om de Plateelmakers, in de vorm van een vrouwfiguur met een vaas (plateel) in haar hand en aan haar voeten een kind met een stapel borden en een aantal Goudse pijpen, waarmee ook de Goudse Plateel- en pijpbakkerij wordt geëerd.

De Lakenmakers is het volgende beeld, waarmee wordt verwezen naar de Goudse touwslagerij en de lakenindustrie. De beelden zijn overigens allemaal door Uiterwaal in zijn atelier in Utrecht vervaardigd en bij Goedewaagen’s Koninklijke Hollandse Aardewerkfabriek in Gouda gebakken.

Met de Wafelbakkers ben ik bij het derde beeld beland. Opnieuw een beeld van een vrouw, ditmaal met een bundel graan en aan haar voeten een klein mensbeeld met een wafelijzer.

De laatste gaat over Kaarsenmakers. De afgebeelde vrouw heeft in haar hand een olielampje en aan haar voeten staat een bundel kaarsen. Ook is door Uiterwaal het stadhuis van Gouda afgebeeld.

De naam Vredebest is een verwijzing naar een buitenplaats in Zwammerdam. Een van de eigenaren hiervan is ene Jan van Ravensbergen geweest die uit Gouda kwam. Aan deze straat is een appartementencomplex gebouwd en op een blinde muur zie ik enkele fraaie tegels met reliëfs van onder andere vissen en een ooievaar. Wanneer en wie die heeft gemaakt is mij niet bekend.

Op de Nieuwehaven staat De Spuitgast van Sonja Meijer. Deze Nederlandse beeldhoudster is in 1929 geboren in Gouda en in 1994 overleden in Reeuwijk, waar zij zich op achttienjarige leeftijd vestigde. Meijer maakte behalve beelden ook etsen en schreef gedichten. Haar opleiding kreeg zij onder andere van Dirk Bus en Cor Hund.

Het beeldje van de brandweerman maakte zij naar aanleiding van het veertigjarig bestaan van de brandweervereniging Steeds Paraat in 1976. Het staat voor de voormalige brandweerkazerne in Gouda. Een kleinere uitvoering van dit werk is te vinden in Reeuwijk-Brug.

Gouda is voor mij een stad om nog eens terug te keren en daarom begin ik langzaam aan de afsluiting. Daar start ik mee met een gevelsteen aan Nieuwehaven 148. Het jaartal 1657 trekt mij de wereld in van Fondatie van Mariatams 1657. Het hangt boven een poortje van het voormalige Hofje van Tams, een verwijzing naar een hofje van barmhartigheid dat in 1657 is gesticht met behulp van geld uit de nalatenschap van Maria Tams, die een jaar eerder was overleden. De woningen zijn in de vorige eeuw afgebroken en vervangen door een kantoorgebouw.

Aan de Nieuwehaven zijn diverse gevelstenen te zien en ik vervolg met Fondatie van Sa Christina Ghysberts op nummer 274. Deze steen dateert uit 1625 en is een verwijzing naar de weduwe van Meester Floris Henricken Letmaet. Het is te zien boven een monumentale poort met daarboven het kleurrijke wapen van Letmaet. Christina Gijsberts voerde de laatste wil uit van haar zoon Harman Letmaet in 1614 en liet aan de noordzijde van de Nieuwehaven zes woningen bouwen voor arme weduwen zonder kinderen. Later werd nog een naastgelegen woning aangekocht drie werden verbouwd tot drie woningen voor arme weduwen met kinderen.

Echt bijzonder is het niet, de woning aan Lage Gouwe 160 met de naam Het Swarte Paert. Die naam is bekend onder andere van een stoeterij en een verdwenen brouwerij in Rotterdam. Ik heb niet kunnen achterhalen wat de achterliggende gedachte van deze naam bij dit pand is.

 

krans

 

niet iedere wijn wordt bekranst

en zodra de druiven zijn geplet

en de drank in de man is zal het

 

zwarte paard in draf verdwijnen.

zorgeloos zit hij zijn tijd uit op de

rug en kijkt de wereld in. alom

 

verbazing door ervaring is hij wijs

geworden en grijpt naar het bit

dat ontbreekt bij zijn vrijheid.

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Stationsplein – wikipedia – indebuurt.nl – spoorbeeld.nl

3.       3. Vredebest – geen informatie

4.       4. Nieuwehaven – wikipedia

5.       5. Nieuwehaven 148 – gevelstenen.net – wikipedia

6.       6. Nieuwehaven 274 – gevelstenen.net – wikipedia

7.       7. Lage Gouwe 160 – geen informatie