Beeldbepalend 223

Heiloo 2

Woensdag 13 september 2023

Het dorp Heiloo heeft in de jaren vijftig van de vorige eeuw een flinke groeispurt gemaakt toen veel Amsterdammers de stad, soms gedwongen, verlieten en naar dit dorp kwamen. Maar met ongeveer 25.000 inwoners behoort het nog steeds tot de wat kleinere gemeenten van de provincie Noord-Holland. Tot de gemeente behoren overigens ook enkele buurtschappen: Bollendorp, Kapel, Oosterzij, Westerzij en de bekendste naam Kaandorp. Deze buurtschappen hebben allemaal een ding gemeen, zij liggen tussen het dorp Heiloo en Limmen.

Bij een parkeerterrein van winkelcentrum ’t Loo staat op een muurtje De Bloemenkoopman, net naast een bloemenkraam. Dit bronzen beeld is gemaakt door Heleen Levano. Zij is in 1941 in Utrecht geboren en wist na een opleiding aan de Werkplaats Kindergemeenschap van Kees Boeke in Hilversum definitief dat zij beeldhouwster wilde worden. Eerder had zij al lessen op de avondschool Artibus gevolgd. Daar bleef het niet bij. Zo studeerde Levano onder andere in Rotterdam en Amsterdam en voltooide haar studie bij Ateliers’63 van Wessel Couzijn.

Levano woont in Broek in Waterland waar zij samen met kunstenaar Eric Claus een atelier bestiert in een voormalige school. Hoewel zij zeker gecharmeerd is door abstracte kunst is haar uitgangspunt altijd figuratief zonder stilering van de details. Zo probeert zij met minimale middelen het pure uit te drukken. Eerder heb ik van haar al haar Zigeunermonument laten zien, in Amsterdam.

Pandor(a) is het derde beeld van Tineke Bot dat ik in Heiloo behandel. Dit beeld staat langs de Willibrordusweg bij theater De Beun en is eigenlijk een variant van een eerder werk van Bot. Het origineel uit 1982 is echter ontvreemd in een periode in 2017 dat dieven regelmatig met kunstwerken aan de haal gingen vanwege het brons.

Het oorspronkelijke beeld is door Bot gemaakt in opdracht van de gemeente Heiloo. Het tweede beeld heeft extra krachtige vormen meegekregen en is door de kunstenares samen met wethouder Elly Beens in 2018 onthuld. En uiteraard is de vrije vogel afgebeeld, die uit de doos komt in de hoop dat…

De Nederlandse beeldhouwer, graficus en kunstschilder Ronald Tolman is geboren in 1948 in Amsterdam. Hij geldt als een autodidact en vestigde zich in het Gelderse Beuningen. Samen met zijn dochter Marije maakte hij het prentenboek De boomhut dat in 2010 werd bekroond met de Gouden Penseel. Tolman houdt zich verder ook bezig met etsen en keramiek.

Beelden van hem zijn in diverse gemeenten van ons land te zien. Aan de Raadhuislaan, bij het gemeentehuis, is tegen het bordes, het bronzen werk Een mens op een stoel te zien. Dit beeld uit 1990 heeft overeenkomsten met Man op kruk, dat Tolman vier jaar eerder maakte en in Amsterdam staat.

Aan de Raadhuisweg, tussen het oude en het nieuwe raadhuis in heeft Samen een plekje gevonden. Dit kunstwerk is afkomstig van John Bier, aan wie ik in Alkmaarse afleveringen al enkele keren aandacht heb geschonken.

Bij de school aan de Sluysweidt staat Nereus op Zeepaard. Dit beeld is van Nic Jonk, een beeldhouwer van wie ik al vaker werk heb gezien en laten zien. Bovendien staat dit beeld niet op zich, want in Krimpen aan den IJssel en in Amsterdam staan er ook beelden met die titel. Het eerste werk, een kleiner exemplaar, dateert reeds van 1961.

Jonk begon in 1967 al met in zijn atelier in Grootschermer met het definitieve ontwerp. Tijdens de Westfriese Flora in 1969 werd het beeld samen met nog enkele andere van zijn beelden geëxposeerd. Jonk was in die tijd gefascineerd door Nereus en maakte ook beelden van diens dochters, de Nereïden. Zijn stolpboerderij in Grootschermer heeft ook die naam gekregen: Nereïden.

Willem Reyers, geboren in 1910 in Arnhem en overleden in 1958 in Alkmaar, was een veelzijdig kunstenaar die onder andere schilderde en illustreerde maar ook als reclametekenaar bekend stond. Hij was opgeleid op de Grosvenor School of Modern Art in Londen en werkte in die stad ook enkele jaren. Maar ook in Parijs en Florence heeft Reyers gewerkt. In ons land was hij actief in Amsterdam, Groet en Bergen.

Ter nagedachtenis van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog was in 1945 al een gedenkteken geplaatst in Heiloo. Bij een constructie van het kruispunt Dokterslaan/Kennemerstraatweg verdween de zuil en herplaatsing werd niet mogelijk geacht. In 1971 nam de middenstand het initiatief om een nieuw monument te plaatsen. Dat werd De man van Vught. Dat beeld was door Reyers al in 1947 in Parijs ontworpen en hij wilde dat beeld voor Kamp Vught maken. Zijn ontwerp was acht meter hoog. In Nederland maakte hij een gipsmodel van twee meter. Dat werd echter afgekeurd en kwam via het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Gemeentemuseum Arnhem terecht bij het Kunstenaarscentrum Bergen.

Het beeld van de magere man met vastgebonden handen op de rug staat symbool voor de gevangen van Vught. Voor Heiloo werd het gipsenmodel opgeknapt en bij de gieterij Binder & Schmidt in Haarlem in brons gegoten. Op 4 mei 1973 werd het als monument in Heiloo onthuld en daar vindt sindsdien jaarlijks de kranslegging plaats.

Deze aflevering sluit ik af met een beeld van St. Willibrord. Het beeld is in 1935 gemaakt door Pieter Bieslot als onderdeel van het bedevaartscomplex Onze Lieve Vrouwe ter Nood en staat vlakbij de Runxputteweg. Het is een geschenk van de RK Volksbond afdeling Velsen. Voor het beeld is een houten knielbank geplaatst.

 

uit op brons

 

de verrassing staat mij tegen

het is immers reeds de tweede

keer dat hij uit de doos oprijst

 

ditmaal gedwongen en niks

spontaans om naar uit te kijken

 

de vrije vogel beunhaast

en is tot het bot gladgestreken

klaar voor de volgende

voorstelling van haar zaken

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Levano – heleenlevano.nl

3.       3. Bot – wikipedia – van berkel beelden

4.       4. Tolman – wikipedia – ronaldtolman.nl

5.       5. Bier – heiloinbeeld.nl

6.       6. Jonk – wikipedia

7.       7. Reyers – rkd.nl – wikipedia

8.      8. Bieslot – rijksmonumenten.nl