Beeldbepalend 220

Breda 8

Woensdag 23 augustus 2023

Het dorp Princenhage is tot 1942 een zelfstandige gemeente maar is in oorlogstijd bij de gemeente Beek gevoegd. Dat werd later Prinsenbeek en in 1968 bij Breda getrokken. Het ligt in de zuidwesthoek van deze Brabantse stad. De oude dorpskern is gesitueerd rond de Haagsemarkt en hier staat ook het Gele Huis, waar regelmatig kunst- en cultuuractiviteiten plaatsvinden en waar ik in februari 2020 mag optreden als gastdichter met onder andere een serie gedichten over beeldhouwwerken in deze stad. De oude naam van dit voormalige dorp is de heerlijkheid Hage, het Haagje of Haga, zoals de Latijnse naam in 1198 is. Sommige enclaves werden later aangeduid als Hage-Hertog. In de Middeleeuwen werd de naam Metersem gebruikt. Deze naam komt in 1233 voor het eerst voor.

Mijn eerste object in de achtste aflevering van Breda van Beeldbepalend staat in het Burg. Van Sonsbeeckpark. Dit park is vernoemd naar Willem van Sonsbeeck en door hem in 1936 ook geopend.  Hier staat ook het borstbeeld Willem van Sonsbeeck (geboren in 1877 in Amsterdam), een kleinzoon van de vroegere minister en staatsraad Herman van Sonsbeeck.

Hij studeerde rechten en werd in 1909 griffier van de Tweede Kamer voor hij burgemeester van Breda werd. Dat ambt vervulde hij van 1919 tot 1936. In 1936 werd Van Sonsbeeck aangesteld als gouverneur van Limburg. In 1941 stuurden de Duitsers hem met pensioen en werd hij lid van het geheime College van Vertrouwensmannen. Na de bevrijding van Maastricht kwam hij terug in zijn oude functie en dat bleef hij tot 1947. Hij overleed in 1969 in Heino.

Het bronzen borstbeeld is in 1952 onthuld door zijn dochter Suzette van Sonsbeeck en gemaakt door Gerard van Aalst (Breda 1896-1965). Op de sokkel staan de jaartallen vermeld van zijn burgemeesterschap en het wapenschild van de familie.

Ik vervolg mijn route over de Doctor Struyckenstraat. Hier staat het beeldje Baadster van de kunstenares Sarah Perquin-Brons. Het origineel in beton is in 1953 geschonken door Aannemersbedrijf Eijkelenburg (Rosmalen) na het voltooien van de wijk Het Heuvelkwartier. Niet iedereen in de raad was voor het aanvaarden van een naakt vrouwelijk beeld. In 1990 werd door Robert Pleysier een replica gemaakt van de kunststof steriet. Het origineel was in de loop der tijd flink beschadigd. De kunstenares pleitte ervoor om een minder naïef beeld te creëren. In het restauratiefonds zat een fors bedrag en dat gaf de doorslag voor het laten maken van een kopie.

Tegen een gevel aan de Doctor Struyckenstraat staat sinds 2014 Levensboom. Dit kunstwerk is gemaakt door Fons Neijens. Aanvankelijk stond dit zes meter hoge werk tegen de voormalige Regina Pacis Huishoudschool. Toen dit pand aan Heuvel 100 in 2011 gesloopt werd maakte een belangengroep zich sterk om dit en nog enkele kunstwerken te behouden. Het werd zorgvuldig verwijderd, mede door een donatie van de weduwe van de kunstenaar, en na restauratie door steenrestaurateur Raymond Bervoets hier geplaatst.

In het centrum van Princenhaage staat op de Haagsemarkt de arduinstenen pomp, vervaardigd door de Bredase steenhouwer Guillaume Carrier. Op een van de zijkanten staan de letters AALVA (Annae Animo Libens Vovit Aysma), een verwijzing naar schout Jan Lauta van Aysma, die de pomp zou hebben laten plaatsen als herinnering aan zijn vroeg overleden dochter Anna. Aysma woonde op huisnummer 23 vlakbij de pomp. Vroeger heeft deze meer naar het zuiden gestaan. Daar moest hij weg omdat keizer Napoleon een keiweg wilde aanleggen van Breda naar Antwerpen en die moest door Princenhage lopen.

Het voormalige raadhuis van Princenhage, aan de Haagsemarkt, is tegenwoordig een trouwzaal. Het is ontworpen door Herman Huijsers en in 1792 in gebruik genomen. Naast de ingang hangt het wapenschild van Princenhage met een zilveren ondergrond, zilver water en drie bomen. Die bomen staan voor een haag. Het wapen bestond al in 1744 maar werd pas in 1817 door de Hoge Raad van Adel officieel toegekend.

Op diverse plekken in Breda, onder andere op de Haagsemarkt voor het Gele Huis, ligt een Vincent van Gogh tegel. Vanaf de Haagsemarkt liggen deze tegels in een bijna rechte lijn richting het treinstation. Het is een initiatief en een ontwerp van Lidy Meier van dit cultuurhuis. ‘Iedere tweede zaterdag van de maand lopen we de Van Gogh-route en komen we dus langs deze tegels’, vertelt zij in een interview. De middelste is de beroemde schilder. Er naast staan zijn oom Vincent, een vroegere kunsthandelaar. De derde is zijn grootvader Vincent, ooit dominee in de Grote Kerk van Breda.

In talloze gemeentes heb ik ze al zien staan en ook Breda heeft een Social Sofa. Meerdere zelfs, op diverse plekken, zoals deze op het Doctor Struyckenplein. Ik wandel erlangs als ik op de terugweg ben naar het treinstation. De kale banken worden door een speciaal bedrijf aangeleverd en door buurtbewoners, familie of gewoon vrijwilligers die zelf een ontwerp hebben aangeleverd via mozaïeksteentjes in elkaar gezet. Het zijn over het algemeen vrolijke, kleurrijke banken die het sociale contact verstevigen of zoals dit bankje aangeeft: hand in hand lekker wegdromen.

Tussen de bomen bij het voormalige belastingkantoor aan Gasthuisvelden staat Kringloop, een bronzen kunstwerk uit 1971. Het is gemaakt door de bekende Bredase beeldhouwer Hein Koreman en moest aanvankelijk anderhalf keer zo groot worden. Financieel bleek dat onhaalbaar. Het staat op een sokkel van rond composiet. De titel is vermoedelijk de verwijzing naar de kringloop van geld via het belastingkantoor. Een mooi slot voor deze aflevering.

 

berekenen

 

ik spreid mijn vingers en

tel wat tussendoor glijdt

 

vandaag zijn het de zegeningen

van het verkeerde beleid

waardoor alles naar mij leidt

 

morgen krijgen zij iets terug

voor minder geld

noem het de afrekening

de rest is al eerder betaald

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Burg. Van Sonsbeeckpark – kunstinbreda.wordpress.com

3.       Doctor Struyckenplein – kunstinbreda.wordpress.com

4.       Doctor Struyckenstraat – kunstinbreda.wordpress.com

5.       Haagsemarkt – wijkbladprincenhage.net

6.       Haagsemarkt - wikipedia

7.       Haagsemarkt – cultuurinprincenhage.nl

8.       Doctor Struyckenplein – kunstinbreda.wordpress.com

9.       Gasthuisvelden – kunstinbreda.wordpress.com