Beeldbepalend 212

Amsterdam Centrum 8

Woensdag 28 juni 2023

Het landsbestuur is meestal in de hoofdstad van het land gezeteld. Nederland vormt hier een van de weinige uitzonderingen op. Het parlement van Nederland is bijna onafgebroken, vanaf 1584, in Den Haag gevestigd. Alleen tussen 1808 en 1810 (Amsterdam) en bezettingsjaren is er sprake van een regering elders (Parijs en Londen, dit was een regering in ballingschap). Dat Amsterdam de hoofdstad van ons land is, is ook in de grondwet vastgelegd. Hierin is ook beschreven dat de beëdiging en huldiging van de koning(in) in Amsterdam plaatsvindt tijdens een openbare vergadering van de Staten-Generaal, die zelf in Den Haag vergadert.

De Blauwe bank behoort bij de zitelementen op de Nieuwmarkt. Ze zijn gemaakt door Dok van Winsen. Het is een van de twee social sofa’s op dit plein waarop De Waag een dominante plaats inneemt. Ze worden door de bevolking ook wel de Gaudi-banken genoemd.

De tweede is de Gele bank, de meningen over deze twee banken zijn overigens zeer divers. Guido Frankfurther vond toen hij in 2002 nog wethouder was: ‘Het mooiste plein van de binnenstad vind ik de Nieuwmarkt omdat daar de verhouding plein en monumentale omlijsting ideaal is. Ik vind er de mozaïekbanken van Dok van Winsen prachtig.’ Daartegenover staat de mening van Els Barends, directeur van Huis Marseille: ‘Een goed voorbeeld van hoe het niet moet, zijn de postmoderne bankjes met postmoderne tafeltjes op de Nieuwmarkt. Postmodernistische elementen op straat zijn eigenlijk altijd overdreven. Het zijn geen functionele vormen, maar zwaar uitgevoerde versieringen met een lampje.’

Behalve banken zijn er ook tafels geplaatst, die ook wel Gauditafel worden genoemd en eveneens gemaakt is door Van Winsen. De drie tafels zijn verschillend. In een van die tafels is zelfs een kompas verwerkt. De tafels doen trouwens ook dienst als bank.

Net als de plastiek uit de vorige aflevering over het centrum van Amsterdam is ook dit Plastiek van de hand van Alexander Schabracq. Deze is aan de zuidzijde geplaatst op de plaats waar de Nieuwmarkt overgaat op de Kloveniersburgwal. De in 1957 in Amsterdam geboren Schabracq is veelzijdig en behalve beeldhouwer, ook schilder, collegekunstenaar, graficus, ijzersmid, edelsmid, keramist en meubelontwerper.

De woning aan de Kloveniersburgwal 57 is omstreeks 1675 gebouwd en staat op de rijksmonumentenlijst. Boven de ingang zijn in de deuromlijsting twee putti te zien die een wapenschild vasthouden. Of hier daadwerkelijk ook een familiewapen in heeft gezeten heb ik niet kunnen achterhalen.

Deze woning staat op de hoek van de Zandstraat en aan de zijgevel, bij de opgang naar de woningen van huisnummer 2 A tot en met E is een muurschildering te zien. Een ietwat vage tekening in een witte cirkelvormige achtergrond die op zijn beurt is opgenomen in een zwart vierkant. Daaronder heeft een graffiti tag gestaan. Misschien is dit ook wel de verklaring van de herkomst van deze muurschildering.

Aan de overkant van de gracht staat het Compagnietheater, adres Kloveniersburgwal 50. Het pand werd in 1793 gebouwd onder leiding van stadsarchitect Abraham van der Hart voor de Hersteld Evangelisch-Lutherse gemeente. De beeldengroep op het fronton is een ontwerp van de stadsbeeldhouwer Anthonie Ziesenis (1731-1801) en ging ooit gepaard met de bijbeltekst En zij bleven volstandig in de leere der Apostelen. Dit is een verwijzing naar de eerste preek na de afsplitsing van de Kerk van de Lutherse gemeente.

Dat dit een oud stukje Amsterdam is, is wel duidelijk. Zo stamt het rijksmonument Kloveniersburgwal 65 uit het jaar 1597 en is de lijstgevel van het pand van latere datum (ongeveer 1750). In de beginjaren is hier de Zijdeververij ’t Gulden Heck gevestigd geweest. Niet vreemd want het gebied aldaar was aangewezen voor de vestiging van ververijen. De zandstenen fronton boven de deur is mogelijk afkomstig van Jan van Logteren. Hier wordt volgens Taco Tichelaar de Overvloed uitgebeeld, maar wordt ook als Flora of Lente aangeduid.

Deze aflevering sluit ik af met een reliëfsteen aan de gevel van Raamgracht 4. Dit gebouw op de hoek is een ontwerp van architect J.W. Hanrath en is tot stand gekomen tussen 1913 en 1914. Hoewel het uitgehakte jaartal 1912 anders doet vermoeden. Het pand is neergezet in opdracht van het genootschap Liefdadigheid naar vermogen. Aanvankelijk was dit bedoeld voor Liefdadigheid, Nut en Vermaak.

De liefdadigheid kostte echter zoveel dat het vermaak er meestal bij in schoot. In de oorlog namen de Duitsers het gebouw over en startten hier hun variant Winterhulp. Na de oorlog kreeg LVN het terug. In dit oorspronkelijke kantoorgebouw heeft daarna de redactie van Vrij Nederland jarenlang gezeten, inclusief Voetbal International en Opzij. Tegenwoordig is het omgetoverd tot een pand met diverse appartementen. De gevelsteen Liefdadigheid bevat drie scenes die betrekking hebben op de liefdadigheid.

 

hersteld

 

is het zijn woord

of die van ons en

wat heeft u gehoord

 

buigt u het hoofd voor

de tekst of heeft u ook dat

van horen zeggen

 

zij is niet langer gedwee

gaat op onderzoek uit

maar wee o wee

 

ik teken voor de vrijheid

van haar mond

en laaf mij ondertussen

 

het heilig hart

is de bouwsteen aan

haar voeten opgesteld

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Nieuwmarkt – buitenbeeldinbeeld.nl

3.       Nieuwmarkt – buitenbeeldinbeeld.nl

4.       Nieuwmarkt – wikipedia – buitenbeeldinbeeld.nl

5.       Nieuwmarkt – wikipedia

6.       Kloveniersburgwal – rijksmonumenten.nl

7.       Zandstraat – geen informatie

8.       Kloveniersburgwal – amsterdam.nl

9.       Kloveniersburgwal – amsterdamsegrachtenhuizen.info – tacotichelaar.nl

10.     Raamgracht – monumenten.nl – onsamsterdam.nl