Beeldbepalend 199

Amsterdam Oosterpark 2

Woensdag 29 maart 2023

Aan de rand van het Oosterpark staat een monumentaal pand dat in 1886 dienst deed als gasthuis voor invalide en ongeneeslijk zieke meisjes. Na de Tweede Wereldoorlog werd de functie van het gebouw veranderd en werden er ouderen verpleegd. Vanaf 1982 kreeg het pand opnieuw een andere bestemming. De gemeente Amsterdam wist zich al geruime tijd geen raad met de veel Damslapers en maakte er een ‘sleep-in’ van zodat de mensen toch een dak boven het hoofd hadden. Tien jaar later werd het pand door een hotelketen opgekocht en werd hierin Hotel Arena gevestigd waarin ook al grote artiesten als Nora Jones en Oasis hebben opgetreden.

Uit 1904 stamt de Justus van Maurik bank. Deze Nederlandse auteur en sigarenfabrikant leefde tussen 1846 en 1907. Aanvankelijk schreef hij vooral kluchten en blijspelen, waarmee hij lezers een lach en een traan ontlokte. Ook schreef hij enkele toneelstukken met A.N.J. Fabius. Verder was hij een van de redacteuren van De Amsterdammer, een dagblad voor handel, industrie en kunst, dat tegenwoordig als weekblad De Groene Amsterdammer verschijnt.

De bank die voor hem werd gemaakt is het werk van Eduard (Ed) Jacobs (1859-1931), die wel vaker een speciale bank maakte. Aan de zijkanten van de bank voor Justus van Maurik zijn Isaak van den Dam, Tijs Jolleman, Mea de Porster en Oude Sientje afgebeeld. Figuren die in Van Mauriks boeken voorkwamen.

In het Oosterpark staan twee zogenaamde Banpalen. Die palen geven de grenzen van het rechtsgebied (de banne) van een stad aan. Buiten die grenzen hield het recht en de rechtspraak van een stad op. Zo konden mensen worden verbannen. In Amsterdam zijn nog op enkele plekken in de stad te vinden. De twee in het park zijn vermoedelijk afkomstig uit 1544 en hier in 1838 geplaatst.

Het beeld Communicatie van Aart Lamberts uit 1995 is in 2009 onthuld door de kunst- en cultuurwethouders Carolien Gehrels en Germaine Princen. Lamberts (1947-2015) woonde en werkte in Amsterdam studeerde aan de Rijksakademie in Amsterdam. Zijn atelier stond vlakbij het park aan de 2^e Oosterparkstraat. Het beeld stond aanvankelijk in het Beeldenpark Drechtoevers, een initiatief Nederlandse Kring van Beeldhouwers. Met dezelfde titel heb ik al eens een beeld van Lamberts in Baarn gezien.

Het westen ontvangt en ontmoet ’t oosten is een kunstwerk uit 1970 van Theo Niermeijer. Dit object van gegalvaniseerd staal en beton zie ik als het park verlaat en met ons jongste kleinkind doorga naar Artis. De ijzeren beeldhouwer wordt Niermeijer wel genoemd vanwege zijn voorliefde om met dit materiaal te werken. Met deze totempaal vol chakra’s verwijst de kunstenaar naar de oosterse filosofie. Niermeijer heeft door een groot deel van de wereld gereisd en de invloeden uit het Verre Oosten zijn in zijn werk te zien. Hij werkte uit diverse ateliers, onder andere in Zeeburg op een vervuild stuk land met loodsen auto’s, vrachtauto’s en woonwagens. Honderden sculpturen stonden er; binnen en buiten, tussen wrakken en brandnetels, bomen en muren. Zijn materiaal haalde hij vaak van de scheepswerven.

Centraal in de vijver staat een grote fontein, die later aangevuld is met een klein fonteintje in het pierenbad van Aldo van Eyck. Tijdens een opknapbeurt van het park in de vorige eeuw, onder leiding van architect Edwin Santhagens, werd bij Hotel Arena een nieuwe fontein, de Rotsfontein Oosterpark, neergelegd die tevens dienst doet als speelplek. De fontein oogt als een voetpad van rotsblokken die naar het water voert. Tussen de rotsblokken zijn twaalf water waterspuwers aangebracht. Op onregelmatige tijden spuiten die water. Doel is om via het water dat in de vijver terechtkomt de doorstroming van het water wordt bevorderd.

Ik sluit deze aflevering af met het één van de vele indrukwekkende monumenten in de hoofdstad. Het Nationaal Monument Slavernijverleden is gemaakt door de in Paramaribo geboren (1929) en overleden (2018) kunstenaar Erwin de Vries. Zijn inspiratie vond hij vaak in het vrouwelijk schoon en de erotiek, waarbij hij rondingen, sensualiteit en levensenergie vastlegde.

Zijn werken zijn zowel realistisch als abstract. Al jong wist De Vries dat hij kunstenaar wilde worden. Zijn opleiding genoot De Vries in Nederland, maar zijn eerste expositie was in 1948 te zien in Paramaribo en wekte hij verbazing op met zijn kunst, zowel met de tentoongestelde werken als met de wijze waarop ze te zien waren.

De Vries beheerste zowel de schilderkunst als de beeldende kunst en zijn werk was te zien gelijktijdig met werken van Picasso, Zadkine en Moore. En uiteraard waren er ook solotentoonstellingen van zijn werk te zien.

Een mijlpaal was voor hem het slavernijmonument dat op 1 juli 2002 door de toenmalige koningin Beatrix in het Oosterpark is onthuld. Het monument is een initiatief van het Landelijk Platform Slavernijverleden. Er werd een wedstrijd uitgeschreven voor het monument dat aanvankelijk in Den Haag moest komen. Dat werd losgelaten waarna de keuze viel op het Oosterpark. Uit de acht inzendingen voor de wedstrijd kwam de beeldengroep van De Vries als beste naar voren.

 

waar oost west raakt

 

als een totempaal rijs jij op

uit het moeras tussen alles

wat de mens achterlaat

 

wie jou verstaat heeft

wijsheid

als hoofdvak gekozen

 

de verdelger houdt er huis

alsmede zij die terugkeren

naar het beloofde land

 

het hoogtepunt vormt

verering

van onbetaalde goden

 

terugkeren niet aan de orde

daarvoor is er daar en hier

teveel onzekerheid geboren

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – hotelarena.nl

2.       Jacobs – wikipedia – buitenbeeldinbeeld.nl

3.       Onbekend – wikipedia

4.       Lamberts – aartlamberts.net – beeldenparkdrechtoevers.nl

5.       Niermijer – artasite.com

6.       Santhagen – wikipedia

7.       De Vries – erwindevriesart.gallery