Beeldbepalend 198

Nederhorst den Berg

Woensdag 22 maart 2023

Het dorp Nederhorst den Berg verloor zijn zelfstandigheid eind 2001 en ging over in de gemeente Wijdemeren. Nederhorst, zoals het meestal kortweg wordt genoemd telt ook nog de buurtschappen Hinderdam, Horstermeer, Nederveen en Overmeer. Aanvankelijk heette het Werinon. Dat Werinon en Overmeer zijn nederzettingen langs de Vecht die al vroeg in de Middeleeuwen bekend waren. Van 1812 tot 1819 heeft het dorp bij de provincie Utrecht behoord, waarna het weer bij Noord-Holland werd gevoegd. De toevoeging den Berg wordt vermoedelijk verklaard doordat het is ontstaan op een hoog punt aan de rivier de Vecht.

Zelf rijd ik langs de Vecht aan de noordkant dit dorp in en zie aan de overkant van het water het prachtige kasteel Zwaanwijck liggen dat bij Nigtevecht hoort. Ik volg de Nieuwe Dammerweg en na enig zoeken vind ik bij een bedrijfspand De Bleeker. Het is een geschenk van Nico en Catharien Lamme vanwege het in gebruik nemen van het pand.

Beeldhouwer Fred Tuijnman, geboren in 1938 in Den Haag, heeft zich laten leiden door een gravure in Het Menselyk Bedryf, door Johannes en Caspaares Luyken (1694). Met een hoos wordt vijverwater over wit wasgoed geschept dat op een grasveld, het bleekveld, ligt. Tuijnman, die is opgeleid aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam, is in 2009 naar Spanje vertrokken.

Aan de muur van de Jozefschool aan de Dammerweg hangt Sint Jozef met drie kinderen. Dit werk is afkomstig uit 1976 en gemaakt bij Sint Joris Keramische Industrie in Beesel. Sinds 1878 bestond er al katholiek onderwijs in Nederhorst. Bij de gelijkstelling tussen openbaar en bijzonder onderwijs werden plannen ontwikkeld voor een nieuwe school. Die kwam er in 1922. Het oude pand werd in 1975 afgebroken en nog geen jaar later werd het nieuwe gebouw, met wandversiering, in gebruik genomen.

Op een plantsoen aan de Jacob van Ruysdaelstraat ga ik door mijn knieën voor Uitdaging. Een haan en een kip, de eerste op een lage voet, de ander kijkt vanuit de hoogte.

De bronzen beelden zijn omstreeks 1980 hier geplaatst en iemand moet toch weten waar dit tweetal vandaan komt. Voor mij blijft dit nog even verborgen.

Terug naar de doorgaande weg kom ik uit bij De Baggeraar van Ton Sondaar. Dit kunstwerk staat aan de Voorstraat en iemand heeft dit werk een vest omgedaan, waardoor er tevens wat kleur is ontstaan, iets wat een oude baggeraar best kan gebruiken.

De beeldhouwster Ton Sondaar is in 1907 geboren in Rijswijk en in 2000 overleden in Loenen aan de Vecht. Zij maakte ook litho’s en etsen. Ton Dobbelman (haar meisjesnaam) studeerde in Amsterdam bij Jan Bronner en trouwde et klasgenoot Bertus Sondaar. In 1930 vertrok het echtpaar naar Frankrijk en kwam na zes jaar terug naar Nederland.

Het bronzen beeldje De Baggeraar is aangeboden door de Ballast-Nedamgroep ter gelegenheid van het beëindigen van de zandwinning in de Spiegelplas en de Blijkpolder. Dit vond plaats tussen 1936 en 1980.

De verhoging waarop het dorp zou zijn ontstaan, de Berg, vind ik aan de Kerkstraat en daar staat uiteraard een kerk op; de Willibrordkerk. Voor de kerk staat het Oorlogsmonument. Het is een eenvoudige ruim twee meter hoge zwerfsteen op een natuurstenenmuurtje van twee meter breed en is ontworpen door dorpsgenoot Karel Scherpenhuijsen.

Nederhorst heeft jarenlang zonder zo’n plek moeten doen waar de (burger)slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog worden herdacht. De steen is pas op 1 januari 1995 onthuld. Op de muur zijn twee tegels aangebracht met de tekst ‘Vrede vrijheid verdraagzaamheid’ en ‘voor slachtoffers van geweld’. Hiermee wordt aangeduid dat ook andere slachtoffers hiermee worden herdacht.

Bij het bekijken van dit monument valt het mij op dat (buurt)bewoners aan de voet van de steen enkele snuisterijen hebben toegevoegd. Vermoedelijk hebben die iets te maken met de latere slachtoffers van geweld.

Bij het verlaten van het dorp, aan de Randweg, staat het Wellington monument. Dit is voor de afsluiting van deze aflevering en is gemaakt op initiatief van de Historische Kring van Nederhorst. Het is een verwijzing naar een geallieerd vliegtuig dat op 14 mei 1943 na een luchtgevecht is neergestort bij het boezemkanaal van de Horstermeerpolder.

Het betrof een Vickers Wellington van de Canadese luchtmacht en was op de terugweg na een aanval op Bochum. De vijf inzittenden, vier Canadezen en een Brit, hebben de crash niet overleefd. Zij zijn later begraven in Leusden. Het monument is in 2019 onthuld, waarbij een aantal nabestaanden van de vliegers aanwezig was.

Het monument is een ontwerp van architectenbureau Colenbrander uit Nederhorst en laat een Vickers van draad zien, een mini-propeller en een motorblok zijn in het geheel verwerkt alsmede foto’s van vier van de vijf inzittenden van het vliegtuig. Ook de geschiedenis van het geheel is vermeld.

 

Uitdaging

 

het verhaal van de kip en het ei dat

is gelegd in het gras blijft boeien ook

al heb ik nog geen idee wie eerder

 

aanwezig is, de kip of de haan zijn

vermoedelijk samen nadrukkelijk bij

dit raadsel betrokken. al eeuwen is

 

er gediscussieerd. vreemde vogels

hebben er tanden op stuk gebeten,

veren fladderen in de lucht en zaad

 

wordt door beide gepikt, hoewel

dat laatste soms verkeerd uitgelegd

kan worden. een niemendalletje zo

 

durf ik het daarom niet te noemen

ook al omdat zij met zijn tweeën

zijn en ik slechts in mijn eentje ben.

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Nieuwe Dammerweg – vanberkelbeelden.nl – rkd.nl

3.       3. Dammerweg – sintjoris.nl – jozefndb.nl

4.       4. J. van Ruysdaelstraat – rondjevecht.nl

5.       5. Voorstraat – wikipedia – erfgoedtussenvechteneem.nl

6.       6. Kerkstraat – 4en5mei.nl

7.       7. Randweg – 4en5mei.nl – historischekring.nl – wijdemeren.nl