Beeldbepalend 192

Breda 6

Woensdag 8 februari 2023

Het hart van de stad Breda werd vroeger de Plaetse genoemd. Dit plein heet tegenwoordig de Grote Markt. Hier liet het Stadsbestuur ooit misdadigers executeren. In die tijd was het plein veel compacter, het kreeg de huidige afmetingen nadat na de grote stadsbrand van 1534 een rij afgebrande woningen was afgebroken. Tot 1898 stond op dit plein een reusachtige lindeboom, die omgehakt werd ter ere van de Wilhelminafontein (zie Breda 5). Tegenwoordig heeft de Grote Markt vooral een functie als uitgaansplek met diverse terrasjes, maar ook zijn er nog steeds een paar markten en wordt het voor evenementen gebruikt.

Ik begin deze zesde aflevering over Breda bij de Poort van Schoenmakers. Een verwijzing naar de vier generaties Schoenmakers die tot 1955 in de voormalige Stadsboerderij woonden. Die naam kreeg het poortje in 2018, tevens werd er een plaquette onthuld, die aanvankelijk als eerste steen in 1900 was gelegd nadat de originele stadsboerderij was gesloopt.

In het poortje zijn twee muurschilderingen aangebracht van Sam van der Weijden die dat heeft gedaan in samenwerking met Blind Walls Gallery. Deze schilderingen verwijzen naar de geschiedenis van de voormalige boerderij.

Ik vervolg mijn route over de Kloosterlaan en benader de Walger omzichtig. Bijna tegen het voetpad aan staat dit gigantische bronzen hoofd in 1993 gemaakt door Karel Goudsblom. Dit kunstwerk werd gemaakt voor de expositie Coulissen op het landgoed Wolfslaar.

De inmiddels gesloten kunsthal Lokaal 01 mocht hierna het beeld tijdelijk op het grasveld bij de hal plaatsen. De gemeente kocht het beeld en het staat er nog steeds. De Walger is gebaseerd op de traditionele gapers, die vroeger vaak boven deuren van apothekers hingen. In de gevel van het voormalige Lokaal 01 zie je nog twee gapers. Tevens is het een verwijzing naar het achterste van zijn tong laten zien.

Tussen het Casino en het Chassétheater op het Kloosterplein staat een groep van vijf figuren, muzikanten. John Rijnen heeft dit kunstwerk gemaakt uit cortenstaal. Het Klein Huis Orkest bestaat uit van links naar rechts, een saxofonist, een trompettist, een bassist, een gitarist en een trombonist. Het orkest is hier in 2004 geplaatst.

Rijnen, geboren in 1949 in Breda, was aanvankelijk een bouwkundige met een eigen adviesbureau, maar ging ook aan de slag als beeldhouwer, met steen, hout, kunststof en metaal. Tevens speelde Rijnen contrabas in een swingband.

De Israëlische beeldhouwer en schilder Menashe Kadishman is geboren in 1932 in Tel Aviv en overleden in 2015 in Tel Hashomer. Hij werkte tussen 1950 en 1953 als herder in een kibboets en die ervaring is in zijn werk regelmatig terug te zien. In ons land staat er werk van hem in Dordrecht, Leiden en aan de Vlaszak in Breda. Het offer van Isaac uit cortenstaal dateert uit 1987 en behoorde tot een tentoonstelling in de Beyerd. In september werd het werk geplaatst op de Vlaszak.

Kadishman had zelf een voorkeur voor het pleintje tegenover Concordia maar omdat dan enkele bomen gerooid moesten worden ging dat niet door. Het werk verwijst naar de Bijbel, waar Abraham zijn zoon Isaac moest offeren, maar op het laatste moment werd tegengehouden en een ram offerde dat in het struikgewas verstrikt was geraakt.

Ik ga de binnenstad in en op de Veemarktstraat staat Hangbuikzwijn. Dit kunstwerk is van de in 1926 in Plasmolen geboren en in 2016 in Milsbeek overleden barones Julia van Verschuer en dateert uit 1974. Het staat ietwat verscholen opgesteld, bij een terrasje, ook nog eens omdat het slechts 77 centimeter hoog is. Door een spelend kind word ik hierop geattendeerd en ik wacht rustig tot zij is uitgespeeld en het zwijntje voor mij in alle rust zijn pose handhaaft.

Aan de Grote Markt is het proeflokaal te vinden van de Stadsbrouwerij St. Joris. Aanvankelijk werd hier in 1615 een vleeshal gebouwd. In 1772 werd de voorgevel vernieuwd en de aanvankelijke poort, met natuurstenen runderkoppen, werd erin verwerkt. De bovenkamer was in 1617 al verhuurd aan het schuttersgilde St. Joris, dat met een voetboog schoot. In het fronton is een voorstelling van Sint Joris en de draak verwerkt. Maker hiervan is de Vlaamse beeldhouwer Walter Pompe, geboren in Lith in 1703 en overleden in Antwerpen in 1777.

Op de markt zelf staat een indrukwekkend monument met het beeld Judith met het hoofd van Holofernes. Het is in 1947 gemaakt als bevrijdingsmonument door Niel Steenbergen (1911-1997). Aanvankelijk was Lukas van der Meer, die werkte aan de Grote Kerk, hiervoor gevraagd, maar hij gaf de opdracht terug vanwege zijn leeftijd en gezondheid. Judith staat voor het goede dat het kwaad overwint. In haar linkerhand houdt zij het afgehakte hoofd van Holofernes vast. Hij was de legeraanvoerder van de Babylonische koning Nebukadnezar. Onder haar voeten aan de bovenkant van de zuil. waarop de Joodse vrouw staat, zijn vier dierenkoppen afgebeeld. die de menselijke hoofddeugden moeten voorstellen.

Aan de voet het monument zijn enkele afbeeldingen te zien. Het eerste fragment is Spelende kinderen, geflankeerd door de tekst leven in vrijheid is spelen voor God.

Daarna volgt Aangehouden man die geflankeerd door twee agressors met als begeleidende tekst leven vrijheid beroofd is leven in verzet.

Een groepje gewapende mannen staat voor de Bezetters. De tekst die hierbij hoort is: Hun wil was wet hun wet was dood.

Het laatste is een groepje Verlaten vrouwen, die alleen zijn omdat hun echtgenoten ten strijde zijn getrokken. De tekst is hierbij is: Vertroosting welde uit bronnen van vertrouwen.

Het voormalige raadhuis van Breda staat op de Grote Markt 38 en hierin is tegenwoordig de VVV gevestigd. Het is niet het eerste stadhuis, want dat stond er al bij de grote brand van 1534. Na die brand werden de belendende percelen bij het stadhuis gevoegd. Er ontstond een allegaartje waarop besloten werd een nieuw raadhuis te bouwen. Dat gebeurde in 1766 onder leiding van de stadhouderlijke architect Philips Willem Schonck. Die ontwierp een voorgevel waarbij de bordestrap niet in het midden lag en daar waren weinig mensen het mee eens.

Op die trap staat rechts een leeuw met het Wapenschild van Breda, echter zonder de burcht waarop het wapen van Breda meestal rust. Aan de linker opgang van het bordes houdt een leeuw het Wapenschild van Brabant vast. Deze schilden en leeuwen zijn gemaakt door Guillaume (Willem) Carrier. Aanvankelijk stonden die leeuwen andersom, met de hoofden de andere kant op, zo konden zij de gehele markt in de gaten houden.

Walter Pompe is de ontwerper van Vrouwe Justitia. Dit twee meter hoge beeld staat boven de ingang en is gemaakt van steen en messing door Guillaume Carrier. Het is een verwijzing naar de rechtspraak die vanaf het ontstaan van de stad werd uitgeoefend door schepenen, een schout en een griffier. Zij hielden jarenlang zitting in de hal van het stadhuis. Vanaf 1811 (Franse tijd) veranderde de rechtbank en vond de rechtspraak op diverse plaatsen in de stad plaats.

 

Recht(s)

 

Wij kruisen jou

driemaal en roepen

dan hoera

 

Nee Amsterdam

heeft niet het recht

op…

 

En waarom ik

hier niet sta

 

Ik waak

bezie

het Brabant van toen

en

bovenal Justitia

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording 

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Poort van Schoenmakers – bndestem.nl

3.       Kloosterlaan – indebuurt.nl

4.       Kloosterplein – kunstinbreda.wordpress.com – kcrmw.nl

5.       Vlaszak – wikipedia – kunstinbreda.wordpress.com

6.       Veemarktstraat – vanderkrogt.net

7.       Grote Markt 19 – vanderkrogt.net – erfgoed.breda.nl

8.       Grote Markt – wikipedia – 4en5mei.nl – kunstinbreda.wordpress.com

9.       Grote Markt 38 – vvvbreda.nl – kunstinbreda.wordpress.com