Beeldbepalend 183

Arnhem 2

Woensdag 7 december 2022

In de tweede aflevering over Arnhem kijk ik allereerst even terug op de naam van de hoofdstad van de provincie Gelderland. Die naam is een samenvoeging van het Germaanse amu, wat arend betekent, en het woord heem. In een goederenregister van de Abdij van Prüm,  gelegen in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts, wordt Arneym voor het eerst genoemd in 893. Een zeventig jaar eerder werd er al wel melding gemaakt van Meginhardeswich, de huidige Meijnerswijk in Arnhem-Zuid. Ook in de prehistorie woonden er al mensen, zo blijkt uit archeologische vondsten, die onder andere in de wijk Schuytgraaf zijn gedaan. In de negentiende eeuw kreeg de stad de bijnaam Het Haagje van het Oosten, vanwege de vele oud-Indiëgangers die zich er vestigden.

Tijdens mijn vervolg over Onderlangs kom ik allereerst de Koffiekan tegen. Ogenschijnlijk geen onbekend werk voor volgers van deze serie, zij zullen daarin de hand van Klaas Gubbels herkennen. Deze kan komt uit 2016 en is net als al die andere koffieketels gemaakt in een koetshuis in een bos bij Arnhem. En of het saai is? ‘Ik wil bewust dat saaie omdraaien. Dus dat het saaie iets is’, zo verklaart Gubbels zijn werk.

In het plantsoen voor de ArtEZ, de hoge school voor de kunsten, staat de constructie Ontmoeting, dit werk is in 1963 gemaakt door André Volten. Dit kunstwerk valt bijna weg tegen de wanden van het gebouw erachter. Volten heeft geprobeerd de strakke vormen, die architect Gerrit Rietveld bij het ontwerpen van het gebouw heeft gebruikt, te volgen. De balken die hij gebruikt zijn zogenaamde HE-balken, die in de bouw zware gewichten kunnen dragen. Van Volten heb ik onder andere in Lelystad werk laten zien. Zo staat er vlak voor het station het Symbool der gastvrijheid.

Ik ga hierna de binnenstad in en ontdek deels achter het groen verscholen Zittende oude man. Dit is niet zomaar een man, die door de kunstenaar Wim Kuijl is geportretteerd, dit is Ome Jan of Oude Jan. Veel terrasbezoekers op Eiland maken selfies met hem of kleden hem aan. Jan Lankwarden, zoals zijn naam is, was jarenlang de kroegbaas van café De Stolfwolk in Rheden. Het beeld is in 1977 gemaakt.

 De gemeente Rheden heeft regelmatig geprobeerd het kunstwerk over te nemen, maar Arnhem wil deze attractie niet kwijt. De in 1946 geboren beeldhouwer is in 2014 in Arnhem overleden en stamt uit een circusfamilie. Van Kuijl zijn diverse figuratieve beelden te zien in het land.

Verder wandelend door de binnenstad kan ik in de Zwanenstraat niet om de muurschildering Lest we forget heen. De afbeelding van twee bij drie meter is gemaakt door Sander Valentijn en Jemma Meekhof en is te zien tegenover café The Pegasus. Het is een eerbetoon aan de soldaten die tijdens de Slag om Arhem op 22 en 23 september 1944 zijn omgekomen.

Uiteindelijk kom ik op een vijfsprong uit van Land van de Markt, Koningstraat, Beekstraat, Roggestraat en Bovenbeekstraat. Op het midden sta ik even stil. Hier staat het Lichtobject van Gijs Bakker, geboren in 1942 in Amersfoort. Hij gaf tussen 1968 en 1979 les aan de Akademie voor Beeldende Kunst en Nijverheid in Arnhem. Bakker is vormgever en ontwerpt ook sieraden; een veelzijdig mens die dus ook straatmeubilair ontwierp. Als ik er ben is de armatuur van het Lichtobject verdwenen.

Dansende nar is een geschenk van de carnavalsvereniging On-Ganse aan de stad ter gelegenheid van het 22-jarig bestaan van de verening. Het idee daarvoor was in 1974 ontstaan kwam van de acteur Hans Tiemeijer. Aanvankelijk mocht Jits Bakker het beeld maken, maar zijn ‘nar’ was te groot en volgens de Gemeentelijke Adviescommissie voor Beeldende Vormgeving te kwetsbaar. Hierna werd de opdracht aan Hans Bayens verstrekt.

Zijn kunstwerk werd in 1975 onthuld op Het Land van de Markt, maar vanwege nieuwbouw moest het kunstwerk wijken en kreeg het in 2018 een plekje vlakbij op de Bovenbeekstraat. Op de sokkel staat de zin Alle wijsheid is onwijs  te lezen.

Verderop in de Bovenbeekstraat tref ik Zuilengalerij aan en hiermee sluit ik deze aflevering af.  De zuilen zijn gemaakt van gepolijst Belgisch hardsteen en zijn in 1989 en 1990 gerealiseerd door het koppel Wolfgang Kubach en Anna Wilmsen. Dit Duitse kunstenaarspaar studeerde samen aan de Akademie der Bildenden Künste in München, waar zij elkaar leerden kennen. Zij trouwden in 1962.

Ondanks dat zij totaal verschillende studierichtingen hadden werkten zij samen. Onder andere aan zuilen, zoals in Arnhem, waar zes zuilen een gebouw ondersteunen en daarnaast staan er nog drie zonder functie. De zuilen zijn op diverse manieren geslepen.

 

ook goedemorgen

 

iedere ochtend

weer iedere ochtend

de eerste gang

naar ’t apparaat

en na de eerste

volgt de tweede gang

 

 saai hè

een koffie zwart

alstublieft

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Onderlangs – apuntogallery.com

3.       3. Onderlangs – artatsite.com

4.       4. Eiland – collectiegelderland.nl – indebuurt.nl

5.       5. Zwanenstraat – collectiegelderland.nl

6.       6. Land van de Markt – wikipedia

7.       7. Bovenbeekstraat – vanberkelbeelden

8.       8. Bovenbeekstraat – wikipedia – collectiegelderland.nl