Beeldbepalend 181

Amsterdam Oud Zuid 7

Woensdag 23 november 2022

In de Griekse mythologie is sprake van negen muzen. Godinnen met namen als Kalliope, Erato, Thalia, Kleio en Urania. Het waren de dochters van Zeuss en de zussen van Apollo. Zij stellen de inspiratie voor en daar is het hedendaagse gebruik van het woord muze, gebruikt als inspiratiebron, vanaf geleid. Het woord muze wordt veelal in de kunst gebruikt en bij het Amsterdamse Muzenplein, dat aansluit op de Hildo Kropbrug en de Kinderbrug. Dit plein is voor mij de start van de zevende aflevering van Oud Zuid in Amsterdam.

In dit stadsdeel is ontzettend veel werk te zien van Hildo Krop, vaak in samenwerking met architect Piet Kramer. Ook Jongen met konijnen op de Kinderbrug is van zijn hand. Het is een van de vele brugleundecoraties van deze beeldhouwer en is gemaakt van Beiers graniet.

Slechts een fractie kleiner is Meisje met eekhoorns dat op een andere hoek van de Kinderbrug staat. Ook dit object is van Beiers graniet gemaakt en is in 1931 door Hildo Krop vervaardigd.

Een derde beeld is het Paard of De onbevangenheid der mensen tegenover het leven. Dit beeld is veel groter dan het meeste werk van Hildo Krop en behoort misschien daardoor ook wel tot zijn bekendere werk. Het staat op een hoge pijler dwars op de verkeersstromen.

Voor velen onzichtbaar is laag op de pijler een drenkeling te zien, maar het meest opvallende detail blijft natuurlijk het meisje dat onverschrokken tussen de poten van het steigerende dier staat.

Niet ver van het Muzenplein aan het einde van de Churchill-laan staat in het groen van de middenberm een zes meter hoge zuil op verzoek van de gemeente Amsterdam door Ben Guntenaar gemaakt. De kunstenaar, geboren in 1922 in mijn geboortedorp Huizen en overleden in 2009 in de Dordogne in Paussac-et-Saint-Vivien, maakte ter ere van het 700-jarig bestaan van Amsterdam in 1975 een kolom van vier op elkaar gestapelde blokken travertijn, een kalksteen. Het kunstwerk Verschuivingen kreeg daarnaast enkele schuin staande ribben. Het verving op deze plek een zonnewijzer op sokkel, eigendom van de ANWB. Die was door slijtage, aanrijdingen en vernielingen wel aan vervanging toe.

Bovenop Verschuivingen heeft Street Art Frankey in 2017 een kunstwerk geplaatst. Onder dit pseudoniem maakt Frank de Ruwe, oprichter van reclamebureau Natwerk, kunstwerken. King vs President is daar in april in het geheim bovenop gezet. De kunstenaar verwijst met die titel naar King Kong uit de gelijknamige film die hier de Air Force One, het vliegtuig van de president van de Verenigde Staten, uit de lucht plukt.

Mahatma Gandhi staat iets verderop aan de Churchill-laan op een sokkel. De vereniging Trideva, die bestaat uit voornamelijk Indische en Surinaamse aanhangers van het gedachtengoed van Mahatma Gandhi zijn vanaf 1972 bezig geweest om een standbeeld voor hem op te richten in Amsterdam. Bijna tien jaar later kregen zij toestemming om een kunstwerk aan deze laan te plaatsen. Een locatie in Zuidoost, waar veel Indiërs en Surinamers wonen, werd afgewezen. Wrang in dit geheel is dat Winston Churchill Gandhi ooit de halfnaakte fakir heeft genoemd.

Voor het maken van het beeld is de Nederlandse beeldhouwer, schilder en medailleur Karel Gomes ingehuurd. Gomes, geboren in 1930 in Hillegersberg en overleden in 2016 in Zwanenburg, volgde aanvankelijk een opleiding tot altviolist maar stapte over naar een andere kunstrichting toen hij aan de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam ging studeren.

Over de kosten voor het werk is nog een forse ruzie geweest tussen de Stichting Standbeeld Mahatma Gandhi enerzijds en de maker met het ontwerpbureau Snoek en Vermeer anderzijds, over de kosten. Rechter Hans Vrakking sommeerde uiteindelijk dat de stichting alsnog ruim 12.000 euro moest overmaken. De gemeente heeft zich bereid verklaard om vijftig jaar voor dit beeld te zorgen. Al een paar keer zijn de wandelstaf en de bril van Gandhi afgebroken en verwijderd.

De laan volgend ontdek ik een modern werk: Two Frames. Ietwat verdiept in de grond staan twee identieke aluminium raamwerken. Het zijn bijna doelen en in 1982 door Shlomo Koren gemaakt. Deze Israëlische beeldhouwer en kunstenaar is in 1932 in Keulen geboren en in 2013 in Amsterdam overleden. Zijn ouders vluchtten met hem in 1936 naar Palestina waar hij aan de Bezalel Kunstacademie in Jeruzalem een opleiding volgde. Een regelmatig terugkerend thema in zijn werk is onthechting.

Een betonplaat met graniet en brons is door Gerrit van der Veen gebruikt voor het Wilhelmina Drucker-monument, het staat bij de Waalstraat in een grasperk van de Churchill-laan en dateert al uit 1939. Drucker geboren als Wilhelmina Elizabeth Lensing in 1847 in Amsterdam en daar in 1925 ook overleden was een van de eerste Nederlandse feministes en vredesactiviste.

Samen met Alette Jacobs richtte zij de vereniging van Vrouwenkiesrecht op. De latere Dolle mina-beweging is naar haar genoemd.

Het standbeeld voor haar is er gekomen uit een particulier initiatief van het Comité huldeblijk Wilhelmina. Voor het beeld werd beeldhouwer Gerrit van der Veen gevraagd. Hij was later zeer actief in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd na een poging om vrienden uit het huis van bewaring te bevrijden op zijn onderduikadres aan de Prinsengracht opgepakt. De bezetter fusilleerde Van der Veen in 1944 in de duinen van Overveen. Een jaar later werd de toenmalige Euterpestraat in de Apollobuurt naar hem vernoemd.

Aan het Victorieplein staat het gedenkteken voor de Amsterdamse bouwmeester Hendrik Petrus Berlage. Het plein werd aanvankelijk vernoemd naar de dichter Daniël Willink en is een van de scharnierpunten in zijn ontwerp van Plan Zuid. Op ieder knooppunt had Berlage een toren in gedachte, maar die werden niet gerealiseerd. Wel staat Berlage voor een toren, een torenflat van twaalf verdiepingen ontworpen door Jan Frederik Staal. Tijdens de razzia van 20 juni 1943 werden Joodse bewoners van de Rivierenbuurt hier bijeen gedreven en vanaf hier via het Muiderpoortstation naar Westerbork afgevoerd. In 1946 kreeg het plein zijn huidige naam en werden ook de straten rondom het plein gewijzigd.

Het standbeeld is gemaakt door Hildo Krop in opdracht van de gemeente Amsterdam. Het ontwerp maakte Krop in 1959. Hij verwachtte in 1961 klaar te zijn, maar pas in oktober 1963 was het gipsen model gereed, waarna Krop begon met de stukken Belgisch blauwsteen weg te hakken. Omdat Krop’s gezond hem parten speelde en hij ook nog andere verplichtingen had werden pas in november 1966 delen van de sokkel en het beeld op zijn plaats getakeld. Toenmalig burgemeester Gijsbert van Hall onthulde het monument op 17 december 1966 met de woorden: ‘Waarderende gedachten voor twee belangrijke Amsterdammers.’ Vlak na de onthulling kalkten provo’s het woord Vrede op het gedenkteken.

Niet alleen Berlage kwam op het beeld te staan, maar ook de sokkel is al een beeld op zich. Samen met zijn assistent Henk Oddens, zijn hier allerlei arbeiders op te zien, zoals een tekenaar, een opperman, steigerbouwer, metselaar en beeldhouwer. Zowel in het standbeeld als op de sokkel is een tekendriehoek opgenomen.

In het grasveld, in de knik van het Victorieplein ter hoogte van huisnummer 7 staat een fel gekleurd kunstwerk. Het laatste object van deze aflevering. Dit kunstwerk is er in het voorjaar van 2006 geplaatst, mogelijk illegaal. In het overzicht van officiële kunstwerken in het stadsdeel Zuid is dit werk niet opgenomen. Een jaar na plaatsing is De bleue Hulk groen gemaakt, maar in 2019 heeft het zijn oorspronkelijke blauwe kleur weer teruggekregen. De maker van het werk is bij mij onbekend.

 

 

de bolling van spieren

geeft mij extra aanzien bij

 

toch ontbreekt het aan kracht

de kracht van inzicht in

 

een beetje angstig daarom

tijdens het wachten op

 

de ommekeer

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Kinderbrug – timswings.nl

3.       Kinderbrug – timswings.nl

4.       Kinderbrug – timswings.nl

5.       Churchill-laan – wikipedia

6.       Churchill-laan – parool.nl

7.       Churchill-laan – wikipedia

8.       Churchill-laan – buitenbeeldinbeeld.nl

9.       Churchill-laan – amsterdam-kunstwacht.nl – wikipedia

10.     Victorieplein – wikipedia

11.     Victorieplein – buitenbeeldinbeeld.nl