Deel 163

Amsterdam Centrum 4

Woensdag 20 juli 2022

Op de hoek van de Haarlemmerstraat en Singel in Amsterdam staat een pand dat ontworpen is door architect Emanuel Marcus Rood. In dit pand is de Levensverzekeringsmaatschappij Noord-Braband gevestigd geweest sinds 1924. Dit bedrijf is in 1843 opgericht in Waalwijk en kende vestigingen in Amsterdam, Den Bosch, Den Haag, Eindhoven, Helmond, Hengelo, Nijmegen, Rotterdam en Utrecht en in België in Antwerpen, Brussel, Gent en Luik. De naam Noord-Braband bleef 1999 gehandhaafd en werd pas daarna met een t geschreven.

Op het pand staat een engel, dat voor het eerst in 1918 bij het bedrijf in beeld kwam op een jubileumtableau voor de directie ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan. Dit was een ontwerp van Theo van Delft. Hierna is er door het heiligenbeeldenatelier Parentani in Brussel een beeld van ontworpen.

Van de engel zijn meerdere exemplaren gemaakt met een ijzeren frame en betonnen omhulsel, die geschilderd en verguld werden. Die hebben op panden van NB in onder andere Gent, Heerlen en Utrecht gestaan. Alleen die van Amsterdam en Brussel bestaan nog. In tegenstelling tot de kleurrijke Engel van Amsterdam is de engel in Brussel wit geschilderd. Saskia van der Poel van Atelier Koningsblauw heeft het beeld in 2013/2014 volledig verguld en geschilderd in de originele kleuren.

Wie naar dit pand van de voormalige levensverzekeringsmaatschappij kijkt ziet ongetwijfeld ook de belettering van de gevelreclame die mede door steun van de Werkgroep Historische Gevelreclames Amsterdam (WHGA) enkele jaren terug is gerestaureerd en opgeknapt. Maar kijk eens naar het mooie wapenschild van de Leeuw van Brabant dat op de hoek is aangebracht met daaronder het stichtingsjaar van Noord-Braband.

Op het pand van de Brouwersgracht 114-118 is een oude gevelsteen aangebracht. Keizerskroon dateert uit het jaar 1618 zo is op te tekenen uit de Romeinse jaartelling onder de kroon. Aan de Brouwersgracht hebben diverse pakhuizen gestaan. Deze steen van 110x75 centimeter is afkomstig van een dubbel pakhuis dat in 1725 is herbouwd en daarna diverse keren is verbouwd.

Op nummer 95 aan de Brouwersgracht is een moderne gevelsteen aangebracht met een dubbele betekenis. Het oudste pand op deze locatie is gebouwd in 1619 door Hilke Dircksz, die schepen loodste. Toen Lia de Wilde in 2002 zestig jaar werd, woonde zij dertig jaar in dit pand. In overleg met Stadsherstel heeft zij vervolgens de gevelsteen De Lootsman De Wilde Baren laten plaatsen. De A in het woord baren is tevens het peillood van de bootsman. Deze steen is gemaakt en ontworpen door Edith Sont en Martie van der Loo.

Het pand van de buren op nummer 97 heeft eveneens een gevelsteen. Zak dateert uit 1772 en is afkomstig uit de achtergevel van Reestraat 19. Rechtsbovenaan is een aluminium plaatje met hijstang bevestigd, waaruit dit blijkt. In 1972 tijdens een restauratie is de steen op deze plek ingemetseld. De benaming sesthalve is de verwijzing naar de schelling, een zilveren muntje van 5,5 halve stuivers. De zesde stuiver telde maar voor de helft mee. Deze schellingen waren in de zeventiende en achttiende eeuw het meest gebruikte muntgeld in ons land.

Sofie Hupkens is geboren in 1952 in Sao Paulo en volgde in Breda bij de Academie voor beeldende kunsten Sint Joost een opleiding beeldhouwen. Daarna werkte zij enige tijd bij de afdeling Beeldhouwen aan de Jan van Eijck Academie in Maastricht onder leiding van Arthur Spronken. Via een studiebeurs kon Hupkens naar Rio de Janeiro voor een studie aan de universiteit aldaar. Na haar terugkeer in Nederland vestigde de beeldhouwster zich in Amsterdam en woont en werkt sinds 1991 in Bakhuizen.

Het bronzen beeld Eenheid de Sterkste Keten van haar hand stamt uit 1987 en staat op de Noordermarkt bij de ingang van de Noorderkerk. In haar werk staat de mens meestal centraal. Dit beeld refereert aan de Jordaanoproer uit 1934. Hupkens heeft hiervoor drie vrouwen verbonden door een brede band. Zij zijn symbool voor de vrouwen die zich verenigden tegen de kortingsmaatregelen van de toenmalige minister-president Hendrik Colijn. De vrouwen kwamen op tegen de groei van economische gelijkheid en stijgende werkloosheid in arbeidersbuurten. Na een vergadering gingen de bezoekers de straat op en dat leidde tot het oproer, waarbij doden en gewonden vielen.

Deze aflevering over kunst in de openbare ruimte in het centrum van Amsterdam sluit ik af met de gevelsteen van de Vos en krab. Deze steen bevindt zich aan het pand Noordermarkt 39-40 en is in 2009 hersteld en door Wil Abels ingekleurd. De snuit van de vos was afgebroken en de ornamenten aan weerszijden aangetast door vocht en algen. Wat de relatie tussen de bouwer, eerste bewoner en de beeltenis is onduidelijk. Uit de Middeleeuwen stamt al een fabel met een vos en een krab waarbij hoogmoed ten val komt en opschepperij nergens toe leidt.

 

De verzekering

 

bent u er echt zo een die overal aan

navelstaren doet, zo iemand van wie

alles, echt alles, fout is en nooit goed?

 

ik kan het u verzekeren, ook al zit het

in het bloed, niet iedere t is hetzelfde

en soms is ook die foute t nog goed.

 

de engel waakt erover en verzekert

al het goed. zelfs van de d ook al is

dat volgens u toch echt foute boel.

 

neem nu het kleurtje wat dat met

een Amsterdammer doet. wil die

dat blauw echt of is het rood ook

 

goed. een wakend oog, een gouden

glans, ik geef u de verzekering en u

ontspringt daarmee de dans van al

 

het onrecht dat op uw weg komt.

met engelengeduld sta ik en tel op

wat u betaalt en reken mijzelf rijk.

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – gevelreclame.nl

2.       Haarlemmerstraat – gevelreclame.nl

3.       Haarlemmerstraat – gevelreclame.nl

4.       Brouwersgracht – gevelstenen van Amsterdam

5.       Brouwersgracht – gevelstenen van Amsterdam

6.       Brouwersgracht – gevelstenen van Amsterdam

7.       Noordermarkt – sofiehupkens.nl – amsterdamoudestad.nl

8.       Noordermarkt – amsterdamsebinnenstad.nl