Deel 160

Zwolle deel 4

Woensdag 29 juni 2022

Bij herdenken denken wij al snel terug aan de Tweede Wereldoorlog, aan de vele gevallenen en talloze vermoorde mensen. Voor hen zijn veel monumenten opgericht en daar zijn op talloze plekken in Zwolle voorbeelden van te vinden. Maar ook andere monumenten kennen wij, zoals voor bekende figuren. Zwolle is daar geen uitzondering op en eert zijn voormalige inwoners.

Vlakbij de Sassenpoort wandel ik het Potgieterpark in en aan de Potgietersingel staat de Van Roijenbank. Dit is een eerbetoon aan de voormalig burgemeester Isaac Antoni van Roijen die in Zwolle is geboren en na zijn rechtenstudie in Groningen advocaat werd in zijn geboortestad. In 1896 werd hij lid van de gemeenteraad en ook wethouder. Tussen 1897 en 1933 was hij burgemeester van Zwolle. Bij zijn jubileum als burgemeester kreeg hij van de burgers een bank aangeboden. Wie de maker is van deze bank is mij onbekend.

Iets verderop in het park staat Bouwstuk aan het water. Dit werk is van Koos Kroon en in 2002 door de Zwolse afdeling van de vrijmetselaarsloge Fides Mutua aan de stad geschonken. Winkelhaak en waterpas zijn gereedschappen van de bouwer en kun je terugvinden in dit werk. De koperen pilaren verwijzen naar Salomo’s tempel. In het werk van Kroon, geboren in 1955, kom je vaak metaforen over bouwen tegen, maar ook over transport. De kunstenaar werkt zowel met natuursteen als hout en metaal.

Nog iets dieper in het park staat een monument voor de schrijver Everhardus Johannes Potgieter, die vlakbij het park in 1808 is geboren en in 1821 naar zijn tante in Amsterdam verhuisde om een opleiding te krijgen in de leerhandel. Hij werkte een tijdje in Antwerpen, tot de Belgische Revolutie, en maakte kennis met de literaire wereld. Hij woonde hierna anderhalf jaar in Zweden en daar ontstond zijn literaire debuut.

Het Potgieter monument is uit 1908 en gemaakt in brons. Het monument is van de hand van Charles van Wijk (1875-1917), Van Wijk studeerde in zijn geboortestad Den Haag en in Brussel en Parijs. Veel van zijn beelden zijn mensgericht; borstbeelden, maar ook monumenten.

Ik wandel terug door het park en sla links af om op het Van Nahuysplein te arriveren, het vroegere Potgieterplein. Hier staat een fontein uit 1893. De Van Nahuysfontein is een geschenk voor het 25-jarig jubileum in 1892 aan Jonkheer van Nahuys als burgemeester van Zwolle. Van Nahuys was in 1885 in de adelstand verheven en was in totaal vijftig jaar burgemeester, achtereenvolgens van Diepenheim, Almelo, Ommen, Wijhe, Enschede en dus Zwolle. Ook was hij van 1854 tot 1862 lid van de Provinciale Staten van Overijssel. Op de waterspuwers is zijn beeltenis aangebracht. De naam van de maker van de fontein is mij niet bekend.

Aan de Samuel Hirschstraat staat een ruimte voor de joodse inwoners, inclusief een sjoel. Op vijf plekken in Zwolle wordt de vervolging van de Joodse gemeenschap herdacht. De centrale plaats is bij de synagoge waar tegen de gevel een gemetseld natuurstenen monument is geplaatst met bovenop de davidster. Aanvankelijk heeft dit gedenkteken binnen gestaan en is onthuld op 6 augustus 1949. Bij het opknappen van het centrum in 1985 is dit monument voor de 499 omgekomen Joodse burgers verplaatst naar de buitenzijde en door de ambassadeur van Israël opnieuw onthuld. Met een plaquette onder de oorspronkelijke tekst is dit aangegeven.

Deze aflevering sluit ik af met Ode aan de poorten. Dit is een kunstwerk annex speelobject dat in opdracht van de gemeente is gerealiseerd en is gepresenteerd door de Lionsclubs uit Zwolle. De eerste stadsmuur van Zwolle dateert al uit 1300 en bij een stadsmuur hoort uiteraard een poort. Van de toenmalige poorten is alleen de Sassenpoort nog overgebleven. Het ontwerp van architectenbureau Dingeman Deijs is uiteindelijk gerealiseerd.

Voor het object is uitgegaan van diverse fragmenten van zeven verdwenen poorten. Er zijn ornamenten te zien, kantelen en raamopeningen. Zij vormen de basis van het ontwerp. Het nodigt uit om een kijkje binnen te nemen, een doorkijkje en nodigt uit om te spelen. Op een van de onderdelen is een plaatje met beschrijving aangebracht en wordt ook duidelijk om welke poorten het gaat en waar die onderdelen zich in het geheel bevinden. Ik noem de poorten in volgorde: Luttikepoort, Kampervoort, Waterpoort, Rode Toren, Steenpoort, Vispoort en Diezerpoort.

 

Poort naar de toekomst

 

het is de vingerwijzing

naar de stad

een muur vol vertrouwen

en opent

een poort naar de toekomst

waar minderen

verder kunnen bouwen

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – eigen informatie

2.       Potgietsersingel – wikipedia

3.       Potgieterpark – beelden.zwolle

4.       Potgieterpark – wikipedia

5.       Van Nahuysplein – wikipedia

6.       Samuel Hirschstraat – joods.nl – 4en5mei.nl

7.       Gasthuisplein – Zwolle