Deel 149

Nijmegen 4 – Mariënburg

Woensdag 13 april 2022

Mijn bezoek aan Nijmegen en zijn beelden is in hapklare brokken verdeeld. Deze zeer bescheiden aflevering, met een gering aantal werken, gaat over Mariënburg. Die naam werd voor het eerst vermeld in 1426 als Mariënberch. In 1419 was er uit de gemeenschap van ‘Zusters van het Gemene Leven’ op de Hanchoeve een begijnhof gesticht. Het groeide uit tot een klooster dat onder toezicht stond van de kanunniken van Windesheim en tussen 1423 en 1429 was toegetreden tot het kapittel van Neuss.

Op de gevel van Mariënburg 85 is het wandreliëf Symbool van communicatie te zien. In het pand was vroeger de Kamer van Koophandel gevestigd. Dit reliëf is ontstaan als gevolg van een prijsvraag. Als voorwaarde werd gesteld dat het ontwerp de betekenis van de wereldhandel moest weergeven. Het winnende ontwerp is in 1972 gemaakt door Harry Meek.

Deze in Assen (1922) geboren kunstenaar en in Apeldoorn (2012) overleden, was schilder, tekenaar, glas-in-loodkunstenaar en beeldhouwer. Meek werd opgeleid aan de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam. Hij vestigde zich in 1958 in Apeldoorn, waar hij docent werd aan het Christelijk Lyceum.

Op zijn Symbool voor communicatie toonde Meek mensen van diverse rassen, die elkaar de hand geven. De ovale wereldbol in de vorm van een zeilschip staat symbool voor de handel. Boven het geheel vliegt het paard Pegasus, symbool voor de vooruitgang. ‘De gekleurde mensen wijzen erop dat handel en nijverheid alle werelddelen met elkaar verbindt en uiteindelijk ook alle mensen.’

In een steegje dat uitkomt op het Mariënburg ontdek ik op twee gemetselde pilaren, aan weerszijden van de steeg, een aanvankelijk onbestemd kunstwerk. Als ik ernaast sta zie ik dat het om Twee Spaarvarkens gaat, een werk uit 1954 van Charles Hammes. Deze beeldhouwer (1915-1991) komt uit Hees, waar hij ook is overleden. Hij was de zoon van landschapsschilder Chris Hammes. Hij werd opgeleid bij Genootschap Kunstoefening in Arnhem en volgde lessen in Brussel. Hammes doceerde aan de Vrije Academie van Nijmegen vanaf 1952 en was oprichter van de Gemeenschap Beeldende Kunstenaars Nijmegen.

Het steegje heeft de naam Spaarpot meegekregen. Hier werd in 1954 een distributiecentrum van de Nederlandsche Bank geopend. Vanuit dit gebouw werd de gelddistributie naar de commerciële baken in Nijmegen en de regio verzorgd.

Bij de bouw betrok de architect H.T. Zwiers, Charles Hammes. Hij ontwierp ook het koperen plastiek boven de hoofdingang. De twee varkentjes zijn een knipoog naar de waarde van het geld. Zo is het ene varkentje lachend afgebeeld met een muntstuk en het ander sip zonder.

Het beeld Pony rijden uit 1967 van de in 1917 geboren Pieter d’Hont staat aan de Van Broeckhuysenstraat. Zij werk is zeer figuratief en in de beginfase van zijn werk waren er invloeden van de Amsterdamse school waarneembaar. Later kwam het vrijstaande ruimtelijke beeld meer in zicht, waarbij de beelden niet meer werden gepolijst maar de klei onderdeel werd van de expressieve kracht van het beeld. D’Hont werd in Hilversum geboren, het gezin verhuisde naar Tilburg en later naar Utrecht, waar hij in 1997 overleed.

Pony rijden is in 1967 gemaakt en is het laatste werk van zijn hand dat in Nijmegen is geplaatst. Het beeld is eigendom van de gemeente en aanvankelijk geplaatst voor het pand van de toenmalige Nederlandse Middenstands Bank en Kamer van Koophandel. Tijdens de uitvoering van het project Centrum 2000, waarbij het gebied van Mariënburg op de schop ging, kreeg het een plaats op het pleintje op de hoek van de Van Broeckhuysenstraat en Mariënburg.

Onduidelijk is of de vrouw bij de pony nu de moeder van de twee kinderen is of de begeleidster van de pony.

 

Teken aan de wand

 

De arena verplaatst de strijd

vanaf de Olympus kijken

de godinnen toe

vrede wordt getekend

tussen volkeren die elkaar

de winst niet gunnen

 

Handel hand in hand

vanuit de Kamer is toezicht

het zeil bijna blank

 

De begijnen geven zich over

aan het geloof

de eenheidsworst gaat op

in de massa

 

Maria in alle staten

dit was haar burcht

en handel…

 

Opa IJsbeer

 

Veranwoording

Bron Mariënburg: Huis van de Nijmeegse Geschiedenis.

Symbool van communicatie: gemeente Nijmegen: Kunst op straat.

Bron Harry Meek: Wikipedia.

Bron Charles Hammes: Wikipedia.

Twee Spaarvarkens: gemeente Nijmegen Kunst op straat.

Pieter d’Hont – Wikipedia

Pony rijden – vanderkrogt.net standbeelden Mens & dier in brons;