Deel 140

Harderwijk

Woensdag 2 februari 2022

Harderwijk is van oudsher een vestingstad en kreeg haar stadsrechten al in 1231. Het ligt aan de rand van de Veluwe, ongeveer halverwege Zwolle en Amersfoort. Ooit lag het aan de Zuiderzee en was het een van de actieve Hanzesteden. Op een zeekaart uit 1339 werd het Ardroick genoemd. Door alle inpolderingen ligt deze gemeente tegenwoordig aan de Randmeren en wel aan het Wolderwijd. Jarenlang was in deze plaats het Koloniaal Werfdepot gevestigd voor het Oost-Indisch Leger, later KNIL, waarbij uit heel Europa vrijwilligers werden geworven. Sommigen hadden een twijfelachtige achtergrond, waardoor dit werfdepot ‘het gootgat van Europa’ werd genoemd. Harderwijk fungeerde ook jarenlang als garnizoensstad. Ik bezoek het tijdens een rondritje op mijn scooter.

Het voormalig Stadhuis aan de Markt heeft een monumentenstatus en als ik daar ben in 2018 wordt het gebouw opgeknapt. De werkzaamheden worden, zoals steeds vaker gebeurt, voor het gezicht van passanten verborgen. Meestal met doeken en soms staat daar het achterliggende pand op uitgebeeld. In dit geval is de maker zeer creatief geweest en heeft een bekend plaatje van The Beatles gebruikt.

In het water van het Wolderwijd, langs het Zeepad, staat het Monument geallieerde vliegers. Dit kunstwerk uit cortenstaal is hier in 2012 geplaatst en is van Arend Kleinpaste. Deze Harderwijkse kunstenaar is geboren in 1955 in Ede. Aan de Kunstacademie Artibus in Utrecht heeft hij gestudeerd aan de afdeling autonome grafiek. Daarnaast staat hij bekend als kunstschilder.

Het vier meterhoge kunstwerk is een eerbetoon aan de 117 vliegers en bemanningsleden van geallieerde vliegtuigen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen in het IJsselmeer in de omgeving van Harderwijk. Van hen liggen er 45 in Harderwijk begraven. Van sommige vliegers is nooit iets teruggevonden.

Rond Harderwijk stond afweergeschut van de Duitsers. Van een heel andere orde is het Scheepskanon dat langs de Plantage staat. Er staat er ook een bij de stadmuur Smeepoortenbrink/Vitringasingel. Ze zijn hier in 1979 geplaatst om de oude geschiedenis van Harderwijk voor het voetlicht te brengen. Geen echt speelgoed, toch zie ik een plaatje op de sokkel gemonteerd met speeltoestellen en de naam van onder andere groenvoorziening in Nunspeet.

In het Plantagepark staat sinds 2017 een Watertafel. Het bestaat uit acht kleine fonteintjes die het water, zoals bij de Bedriegertjes, omhoog spuiten. Ze staan in de grachten van de plattegrond van Harderwijk. Maar pas op dat je deze plattegrond niet zomaar als oriëntatiepunt gebruikt, want het staat een kwartslag gedraaid ten opzichte van de realiteit. Het is gemaakt door Rots Maatwerk uit Brummen en daar ook ontworpen.

‘Aan de hand van de kaart van Harderwijk rond 1600 hebben we een hooggelegen burcht ontworpen die zich in het waterelement bevindt’, zegt Martijn Asbroek van Rots in een interview. ‘Er zit een gracht omheen, van waaruit het water omhoog stroomt. Aan de zijkant van het element stroomt het water samen, welke de Zuiderzee uitbeeldt. Ook zijn er stadsmuren met daarin verschillende poorten in het element verwerkt.’

Het Verzetsmonument uit 1950 is aan een goede opknapbeurt toe. De laatste keer is dat gebeurd in 2008. Het beeld op de hoge sokkel is gemaakt van Frans kalkzandsteen en is aan aftakeling onderhevig. Het monument is van de hand van beeldhouwer Nicolaas van der Kreek (1896-1967), die bijvoorbeeld ook getekend heeft voor het Verzetsmonument in Huizen.

Op de langwerpige sokkel staat de tekst ‘voor hen die hun leven gaven voor onze vrijheid 1940-1945’. Op de sokkel staat een vrouw die een gevallen verzetsman ondersteunt. Die vrouw staat symbool voor het Nederlandse volk dat door liefde voor vrijheid een steun wilde zijn aan hen die hun leven voor de natie in de waagschaal stelden.

Zoals in veel andere, oude plaatsen zijn er ook in Harderwijk diverse gevelstenen te zien. Aan de Smeepoortenbrink is er een drietal te bewonderen. Ik ga voor het zeilbootje op nummer 19, mede vanwege de frisse kleuren en het kleine zwaard aan bakboordzijde. Hoe oud deze steen is, is niet bekend. Ook de naam van de maker is onbekend. Het is een oude vrachtschuit voor de rede van Harderwijk. De steen heeft aanvankelijk aan de gevel van een pand aan de Luttekepoortstraat gezeten. In 1910 werd de steen geschonken aan de Oudheidskamer, tegenwoordig het Stadsmuseum.

In het Hortuspark staat een kunstwerk van Patrick Visser. ‘Ik maak objecten met materialen die andere mensen als rommel zien. Rommel die een ander weggooit en ik vind bij de sloperij’, zegt de kunstenaar op zijn website. Dat anderen hem tot de kunststroming Junk Art rekenen vindt hij gaaf. ‘Want hun filosofie is ook mijn filosofie. Schroot of rommel lijkt waardeloos, maar bestempelt tot waardeloos dan ontken je haar kracht door creativiteit. Mijn passie is om dood, koud weggegooid metaal tot leven te brengen en energie te geven in objecten van dieren.’ Deze in Leiderdorp wonende kunstenaar is daar met Leeuw zeker in geslaagd.

 

Mag ik nog spelen

 

Hoe verdedig ik mij

tegen de vijand

de ouderen

de grootouders

de ouders

de kinderen

de pubers

de wijzen

de ongeletterden

 

Mag ik nog wel spelen

met woorden

of schiet jij

dan weer op mij

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – Wikipedia

2.       Markt – Wikipedia

3.       Zeepad – rkd.nl – kunstwacht.nl

4.       Plantage – harderwijksezaken.nl

5.       Plantagepark – destentor.nl – nwst.nl

6.       Plantagepark – wikipedia – 4en5mei.nl

7.       Smeepoortenbrink – harderwijk-ornamenten.kunstwacht.nl

8.       Hortuspark – patrickvisser.nl