Deel 120

ArtZuid 2021 10

Woensdag 15 september 2021

Het Amsterdamse Hilton Hotel staat langs de Apollolaan, tegenover de plek waar deze laan en de Minervalaan elkaar aanraken. Het hotel is ontworpen door architect Hugh Maaskant en gebouwd in een V-vorm om te onderstrepen dat hier twee belangrijke bouwkundige assen bijeenkomen. Aan de achterzijde liggen de terrassen van het hotel, plus een jachthaven gelegen aan het Noorder Amstelkanaal. In zijn Plan Zuid in 1917 had Berlage hier een plein voor ogen. Die locatie werd echter nooit ingevuld tot het hotel in 1958 werd gebouwd. Het is het hotel voor vrede en liefde, van John Lennon en Yoko Ono, het is ook het hotel waar Herman Brood vanaf sprong.

Ik wandel tijdens deze aflevering in het plantsoen tegenover het Hilton Hotel en begin bij twee kunstwerken van de Fransman Jean-Marie Apriou. Deze kunstenaar is in 1986 in Brest geboren als zoon van een beeldhouwer en ontwerper van decorontwerper. In deze Bretonse omgeving groeide hij op en ging uiteindelijk naar de Ecole régionale des Beaux-Arts in Rennes. Hij woont en werkt tegenwoordig in Parijs.

In zijn werk wordt Appriou geïnspireerd door de mythen uit zijn geboortestreek, maar ook door Griekse en Egyptische verhalen. In zijn werk zijn sciencefiction en dieren regelmatig terugkerende thema’s. Op de kop van het plantsoen staan twee gigantische dromedarissen: The Big Watcher en The Big Traveler.

Allereerst kijk ik naar de dunne poten van de dieren, die zo zijn gemaakt dat zij mij meevoeren naar een zinderend hete Sahara waar in de trillende lucht alles vervaagt. Daarna komt al snel een vraag bij mij op. Wie is de kijker en wie de reiziger? En dan keer ik weer terug naar de stand van de poten. Appriou maakte deze twee kunstwerken in 2019 van aluminium.

Het vrijheidsbeeld is door de Spaanse kunstenaar Fernando Sánchez Castillo in een nieuw jasje gestoken. Zijn bronzen Liberty for all is in 2020 gemaakt. In zijn werk grijpt hij regelmatig terug naar onderwerpen die bij sommigen nogal gevoelig liggen. Franco, Stalin en Mussolini vereeuwigt hij. Maar ook de Chinese tankman. Hij doet dat in een periode dat standbeelden van hun sokkel worden getrokken omdat er een smet te vinden is. ‘Monumenten reflecteren de ideologie van de tijd waarin ze zijn gemaakt’, zegt Sánchez Castillo. ‘Maar die betekenis is niet statisch en kan worden veranderd.’ In de eerste schetsen van het Amerikaanse vrijheidsbeeld kreeg dat beeld het gezicht van een zwarte vrouw. Door Franse betrokkenheid werd dat veranderd. In een tijd van Black lives matter geeft Sánchez Castillo de vrijheid kroeshaar.

Ook tijdens de vorige editie van ArtZuid was er werk van Marc Quinn te zien. Ik herinner mij het kunstwerk waarmee deze Britse in 1964 geboren kunstenaar Kate Moss portretteerde. Tijdens deze wandeling kom ik langs tien hoofden, geplaatst op een langwerpige sokkel.

De stijgende zon werpt in de ochtend zijn schaduw op de pilaren, symbolisch voor de toekomst van de mensen die door Quinn zijn geportretteerd. Tijdens de vele reizen langs wereldsteden ontmoette hij vluchtelingen, zocht hun op omdat hij vond dat hun verhaal moest worden verteld.

Ook in Amsterdam maakte hij kennis met twee van die vluchtelingen en portretteerde hen. Het worden uiteindelijk honderd hoofden, 100 Heads. Deze bustes creëerde Quinn naar aanleiding van de 3D-scans die hij van hen heeft gemaakt.

Tijdens deze tentoonstelling zie ik veel recent werk. Ook het bronzen The Other Face is dit jaar gemaakt. Het werk is van de in 1953 op Curaçao geboren Nelson Carrilho, die vooral bekend is geworden door het beeld Mama Baranka dat in het Vondelpark staat en waarmee de moord op Kerwin Duinmeijer wordt herdacht.

Robin van Erven Dorens maakte van hem de documentaire Ik ben een zwarte beeldhouwer. Hiermee wordt niet alleen verwezen naar zijn huidskleur, maar ook op het feit dat Carrilho vaak teruggrijpt naar thema’s uit de Caribische cultuur. Met het beeld The Other Face grijpt de Amsterdamse beeldhouwer terug op de moord op de Malinese mensenrechtenactivist Soumalia Sacko, toen die in een voormalige fabriekshal schroot zocht om een huis te bouwen in het Italiaanse San Fernando.

Balancerend met mijn dingen is een jaar jonger dan het voorgaande kunstwerk. Het is gemaakt van fiberglas en epoxy door Carlos Blaaker. De donkere vrouwen in het werk van deze in 1961 in Paramaribo geboren beeldhouwer zijn heel zelfstandig en lossen hun problemen zelf op. Vaak balancerend met allerlei zaken op hun hoofd, zoals in dit geval rotsblokken. Dat hij de vrouw wit heeft geschilderd is een ode aan de donkere en de blanke vrouwen, die hun problemen zelf oplossen.

Ik keer nog even terug bij Nelson Carrilho, die een vader uit Suriname heeft terwijl zijn moeder uit Antigua komt. In 1989 maakte hij het kunstwerk Dragers van verre. Met dit bronzen werk verwijst de beeldhouwer naar nieuwkomers. Dit monument voor migranten staat normaal gesproken in het Amsterdamse Westerpark, maar is voor deze tentoonstelling tijdelijk naar de Apollolaan verhuisd.

Sokari Douglas Camp is in 1958 geboren in Buguma in de Nigerdelta van Nigeria. Zij werd opgevoed door haar zwager Robin Norton en studeerde kunst aan de California College of Arts and Crafts in Oakland, de Central School of Art and Design en het Royal College of Art beide in Londen.

De kunstenares werkt vooral met staal en Douglas Camp vindt met name inspiratie uit de Nigeriaanse cultuur en haar Kalabari-erfgoed in het bijzonder. Met Asoebi, gemaakt in 2005, verwijst zij naar de uniformele kleding tijdens sociale bijeenkomsten in haar geboorteland.

De uitsmijter van deze aflevering gun ik aan Lotti van der Gaag. De kunstenares is in 1923 in Den Haag geboren, waar ze in 1999 overlijdt. Zij volgde lessen aan de Vrije Academie in Den Haag en werd door Livinus van de Bundt gestimuleerd om met klei en gips te gaan werken. Nadat Van der Gaag in het Stedelijk Museum van Amsterdam werk had gezien van Ossip Zadkine vertrok zij naar Parijs om bij hem in de leer te gaan en vond bij Karel Appel en Corneille atelierruimte. Tot de Cobra-groep werd zij echter nooit toegelaten.

Van der Gaag maakte niet alleen beelden maar schilderde ook en vond na de Tweede Wereldoorlog aansluiting bij de informele kunst. Veel van haar schilderijen zijn ontstaan nadat zij gestopt was met beeldhouwen omdat zij de bronsgieter niet meer kon betalen. In haar sculpturen zijn talloze fantasiewezens te herkennen. ‘Mijn beelden zouden aanspoelsels der demonische zee kunnen zijn’, heeft zij over haar eigen werk gezegd.

Haar bronzen beeld De Denker, uit 1951, staat normaliter in Utrecht en is door die gemeente tijdelijk uitgeleend aan ArtZuid. Het is duidelijk een karikatuur van het gelijknamige beeld door Rodin. En het is zo geplaatst dat beide denkers in een blik zijn te vangen.

 

denkend aan hem

kijk ik door zijn ogen

en voel hoe de cobra

zijn gif naar mij spuit

 

de tand des tijds

heeft het doorstaan

vermomd kijk ik hem aan

en laat mijn gedachten

 

vrij

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Appriou – kustaspekte.art – ArtZuid

3.       Castillo – parool.nl

4.       Quinn – ArtZuid

5.       Carrilho – groene.nl – ArtZuid

6.       Blaaker – ArtZuid

7.       Carrilho – ArtZuid

8.       Camp – wikipedia

9.       Gaag – stedelijkmuseumschiedam.nl – kunstinopenbareruimte-utrecht.nl