Deel 110

Winterswijk

Woensdag 7 juli 2021

Deze gemeente in de Achterhoek bezoek ik samen met mijn oudste kleinzoon tijdens een treinreis waarbij wij de grenzen van het spoor volgen. De naam Winterswijk komt van het Germaanse Winidaharis Wika. Het is ruim duizend jaar oud en in de elfde eeuw bezat het Sint Mauritius klooster uit Münster hier een hof. Terwijl in de omgeving diverse dorpen katholiek bleven maakte Winterswijk tijdens de protestantse reformatie een ommezwaai. Ten tijde van Bommen Berend (Bernard van Galen) kreeg het katholicisme weer even de overhand. Lang viel het dorp bestuurlijk onder het Ambt Bredervoort. Op 14 maart 1811 werd het een zelfstandige gemeente en tegenwoordig is het de hoofdplaats van enkele omliggende dorpen.

Het eerste beeld dat ik ontdek tijdens onze wandeling door dit dorp is Elementen. Dit sculptuur van cortenstaal is in 1982 geplaatst aan de Stationsstraat en een jaar later herplaatst naar een braak liggend terrein bij het Stadhuis. Dit werk is van Richard Braun. Deze kunstenaar werd in 1922 geboren in Maastricht en verhuisde in de jaren zeventig naar Woold bij Winterwijk. Hij overleed in 1988 in Winterswijk. Veel bewoners van deze gemeente hadden niet veel op met zijn kunst, maar langzaam is daar erkenning voor gekomen. Misschien ook wel omdat er elders in Europa aandacht was voor zijn kunst. Tegenwoordig zijn er ook meerdere stukken van zijn hand hier te zien. Toch maakte Braun geen gebruik van de BKR-regeling, waarbij gemeenten werk ontvingen in ruil voor inkomen. Naast zijn beroep als kunstenaar was deze veelzijdige man ook leraar aan de Rijksvak- en kunstnijverheidsschool voor goud- en zilversmeden.

Toen ik wat informatie opzocht over Winterswijk ontdekte ik dat de ouders van Piet Mondriaan enige tijd hier woonden en dat hij daar uiteraard regelmatig kwam. Deze kunstenaar is vooral bekend van zijn grote vlakken, maar schilderde toch ook veel landschappen, boerderijen inclusief koeien en portretten. Dat dit dorp goede sier met Mondriaan maakt, zie ik in de winkelstraat Misterstraat bij de plaatselijke kaasboer. Weliswaar geen kunst maar soms is het een zonde om geen gebruik te maken van een wereldberoemde schilder van koeien. Of ga ik hier een grens over?

En wat doe ik met de teksten die in de Misterstraat zie? Zij horen bij een kunstwerk in de Notaristuin waar een parelketting ligt, gemaakt door Karin Colen. Het behoort bij een verhaal over een verbroken liefde tussen een jongen en een meisje. De verhouding werd verbroken wegens standsverschil. Het meisje trok de ketting stuk en verscheurde de liefdesbrieven. De Snippers van liefdesbrieven liggen hier en daar in het oude centrum en zijn fragmenten van bestaande liefdesbrieven aangeleverd door Winterswijkers.

De snippers zijn uitgevoerd in wit marmer. Over het ontstaan van haar werk zegt zij: ‘Kijken naar de omgeving, luisteren naar de gebruikers, verdiepen in de geschiedenis, leen over de actualiteit, analyseren van problemen. Het uiteindelijke ontwerp is vaak een ‘nuttig’ kunstwerk. Een kunstwerk wat de ruimte aantrekkelijker maakt.’ Colen geboren in 1962 in Boxmeer studeerde in Den Bosch en Eindhoven en werkt met een groot scala aan materialen.

In het oude dorp hangen aan woningen diverse panelen met foto’s van het vroegere Winterswijk en van werk en gegevens over Piet Mondriaan. Kunstwerken zoals Twee boerinnen voor de boerderij en Gezicht op Winterswijk.

 

De laatste is een gouache uit 1898 met daarop de Jakobskerk en het puntdak van de Doopsgezinde kerk.

Aan de Groenloseweg staat het Mondriaanmonument Always Boogie Woogie gemaakt door het kunstenaarsduo Albert Dedden en Paul Keizer. Dit eerbetoon voor de schilder die leefde tussen 1872 en 1944 verwijst aan een zijde naar zijn Wnterwijkse periode (het boommotief) en aan de andere kant naar zijn abstracte composities uit zijn latere periode. Mondriaan zit daarbij in een ongewone positie met de blik naar boven gericht. De bijzondere bril duidt erop dat hij de zaken anders ziet. De blote voeten geven aan dat hij graag danst.

Dit werk is gemaakt in 2006 in opdracht van de Stichting Mondriaan Winterswijk en de gemeente en is de kroon op de Mondriaan-wandeling door het dorp. Het werk is gemaakt van met glasvezel versterkt polyester met een polyerethaancoating. Deddens (geboren in 1959 in Wisch) en Keizer (geboren in 1958 in Apeldoorn) werken samen vanuit Deventer en staan ook bekend als de Space Cowboys.

 

Boogie Woogie

 

Zo vlak een vak en afgetekend

bekend en ongeremd

met de blik naar boven

 

het verleden versterkt de plaats

waarin het volk erkent en

herkent zijn waarde

 

de voeten ranselen

zo ongegrond de ondergrond

als motief voor bomen

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding - Wikipedia

2.       Paralellaan – filmaalten.nl –

3.       Misterstraat – Wikipedia

4.       Misterstraat – stadsgids Jan Lammers’- karincolen.nl

5.       Nieuwstraat – Winterswijk

6.       Groenloseweg – Stichting Mondriaan Winterswijk - Wikipedia