Deel 109

Breda 4

Woensdag 30 juni 2021

Het kasteel van Breda is in de twaalfde eeuw gebouwd bij een nederzetting op de uitloper van uitgestrekte zandgronden waarop al Bergen op Zoom ligt. Omdat hier, bij het riviertje de Mark, een kruispunt van wegen ligt, is een versterking gebouwd. De burcht moet, vanaf dat moment, de scheepvaart op de rivier controleren en al snel wonen daar de Heren van Breda. De Mark begint als een klein stroompje in België en wordt pas breder als zij samenvloeit met de Aa. Bij die samensmelting ontstaat een natuurlijke verbreding en daar komt ook de naam Breda vandaan.

Het eerste werk uit dit vierde hoofdstuk over Breda heeft de wonderlijke titel Episcopal Palace meegekregen en staat op het afgesloten voorplein van het Bisschoppelijk Paleis Aan de Veemarktstraat. Deze aluminium vaas staat op een steen met de inscriptie laat het leven uw doop weerspiegelen. Aanleiding van het kunstwerk van Jerome Symons is de restauratie van het stadspaleis waarin het bisdom is gevestigd. De ruime wolkvormige uitsparingen suggereren een binnen- en buitenwereld, geborgenheid en communicatie.

Op een natuurstenen sokkel staat het beeldje Sint Ivo, schutspatroon der advocaten. Ivo Hélory, ook wel Yves genoemd, leefde van 1253 tot 1303. Hij studeerde rechten, filosofie en theologie en werd in Rennes tot priester gewijd. Hij werd de advocaat van de armen en werd in 1347 heilig verklaard. In 2003 werd als geschenk van advocatenbureau Quarles en Jurgens aan de gemeente Breda, er een beeldje gemaakt door AV, maar wie achter deze letters schuilt is niet duidelijk.

Het beeld werd in 2005 al eens van de sokkel gehaald en in december 2018 gebeurde dat opnieuw. Het werd toen in Princenhage teruggevonden. Een maand later stond het weer op het pleintje van de Veemarktstraat.

Het Hofhuis Huis Ocrum aan de St. Janstraat heeft dienst gedaan als woonhuis voor edelen, het is een klooster geweest, burgerweeshuis en een kazerne. In 1887 werd de voorgevel vervangen, toen is ook een Reliëfsteen weeskind op de gevel van de derde verdieping aangebracht met de ondertitel Ren. 1887. Dit is van F. Hermus. Tegenwoordig maakt het gebouw deel uit van het centrum voor de kunsten Nieuwe Veste.

Een verdieping lager is eveneens van de hand van F. Hermus een Reliëfsteen gemeentewapen van Brederode te zien. Dit wapen is een eerbetoon aan de Amsterdamse rentenier A.Lodewijk. Hij beweerde af te stammen van de graven van Holland en liet zich daarom Graaf van Brederode noemen. In 1832 schonk hij het weeshuis een legaat van 50.000 gulden waarmee de nieuwe huisvesting gekocht en opgeknapt kon worden. Hermus kreeg voor deze wapensteen 150 gulden. Bij een latere restauratie is zijn naam verkeerd overgeschilderd waardoor er Ehrasmus kwam te staan.

Aan weerszijden van de poort zijn er boven de vensters op de eerste verdieping aan de gevel van Huis Ocrum in totaal acht kopjes aangebracht. Toch zijn er bedenkingen over deze Reliëfstenen van weeskinderen want een van de kopjes is duidelijk met een snor getooid. Ook hier wordt Hermus als maker aangegeven.

Bij de poort zijn er in 1887 op de pilasters twee Reliëfstenen van personen aangebracht. Op het linker beeld staat de inscriptie F. Hermus. Tussen deze twee gespiegelde personen, bevindt zich een steen van een leeuw.

De Sint Anthoniuskerk in de Sint Janstraat is een zogenaamde waterstaatskerk. Dat betekent dat de kerk is gebouwd met steun van de overheid, het ministerie van Waterstaat. De katholieke kerk is een ontwerp van de protestantse architect Pieter Huijsers en werd in 1837 gewijd. Van 1853 tot 1875 was de kerk de kathedraal van het bisdom Breda. Bisschop Muskens besloot in 2001 van de kerk weer de bisschopskerk van het bisdom Breda te maken en toen de kerk na een restauratie in 2005 weer werd heropend kreeg het zijn kathedrale functie terug.

Boven de ingang van de kerk staat een beeld van een engel met kelk en kruis. Boven de kelk zweeft een stralende hostie, als uiting van de herwonnen katholieke trots. Het katholieke geloof heeft immers jarenlang geleden, denk bijvoorbeeld aan de beeldenstorm. Onder het beeld is in Romeinse cijfers het bouwjaartal 1937 aangebracht: A.D. MDCCCXXXVII.

Met Sinte Juttemis, is een oude uitdrukking, die al voorkomt in 1577. Het is puur speculatie of zelfs het gebeurt nooit. Dat staat er voor deze uitdrukking. Er is zelfs een dag aan gewijd: 17 augustus. Maar aan de Ridderstraat is het zichtbaar gemaakt door een bronzen beeld van een zittende vrouw uit 1991, een cadeau van de Stichting Bredase Carnavals Viering (BCV) aan de bevolking. Het beeldje is ontworpen door Nico van de Burgt en gemaakt door Aimé Tollenaer, die na 30 jaar trouwe dienst bij de ijzergieterij Touw in Belcrum voor zichzelf begon en naamplaatjes, medailles, onderscheidingen, beeldjes voor carnaval en kleine kunstwerken vervaardigde.

Annemieke Post maakte in 1964 het beeldje Troubadour dat in brons op de Havermarkt staat te pronken. Post is geboren in 1940 in Amstelveen en kreeg haar opleiding aan de Academie voor Beeldende Kunsten Sint-Joost in Breda op de afdeling keramische en plastische vormgeving. Zij werkte van 1965 tot 1967 bij de Porceleyne Fles in Delft, waar ze keramische tegels maakte.

Het origineel staat overigens in Orange. Vanaf het begin was het de bedoeling dat er ook afgietsels van haar Troubadour zouden komen in Diest, Dillenberg en Orange. Die steden zijn via de Unie van Oranjesteden met Breda verbonden. Er waren echter problemen met het tweede gietsel, waardoor het origineel naar Orange verhuisde en Breda zijn Troubadour definitief in 1966 kreeg. Op de sokkel staan de wapens van de vier wapenschilden.

Voor ik terugkeer naar het station van Breda kom ik langs het Kasteelplein en zie daar het Ruiterstandbeeld van koning-stadhouder Willem III van Oranje-Nassau. Een mondvol voor het beeld dat op een vijf meter hoge sokkel staat en zelf ongeveer 2,5 meter hoog is. Het beeld is hier geplaatst in 1921 en is vervaardigd door Toon Dupuis. In 1903 werd er een comité gevormd om een standbeeld voor Willem III op te richten. Maar waar moest het komen: Amsterdam, Breda of Den Haag? Ook over wie het moest maken was er strijd. De eer werd gegund aan Charles van Wijk, die echter overleed voor hij aan het kunstwerk kon beginnen, daarna kreeg Dupuis de opdracht. Omdat Willem III voor de oude Nassaustad Breda van grote betekenis is geweest is het voor het kasteel geplaatst. Op de hoekstukken zijn de wapens van Groot-Brittannië, de Nederlanden en Frankrijk aangebracht.

 

Bescherming

 

van kind tot volwassene

is een forse stap

voor hen die opgroeien

in beschermde omgeving

 

de wees zoekt warmte

liefde

treurt

en hoopt op

verlossing

 

de deuren openen zich

naar de vrijheid

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Veemarktstraat – kunstinbreda.wordpress.com

3.       Veemarktstraat – vanderkrogt.net – indebuurt.nl

4.       Sint Janstraat – wikipedia – kunstinbreda.wordpress.com

5.       Sint Janstraat – kunstinbreda.wordpress.com

6.       Sint Janstraat – kunstinbreda.wordpress.com

7.       Sint Janstraat – kunstinbreda.wordpress.com

8.       Sint Janstraat – relikwi.nl

9.       Sint Janstraat – kunstinbreda.wordpress.com

10.     Ridderstraat – volkskrant.nl – kunstinbreda.wordpress.com

11.     Havermarkt – wikipedia – kunstinbreda.wordpress.com

12.     Kasteelplein – kunstinbreda.wordpress.com