Deel 104

Zwolle 3

Woensdag 26 mei 2021

De basis van alle afleveringen is het beeld, de foto van iets wat ik in stad of dorp zie. Noem dat dus rustig de fundering, de fundatie. Zwolle laat de Fundatie, zoals kunstliefhebbers weten, op een eigen wijze bloeien. Het is de naam van een museum. Met zoals de organisatie zelf aangeeft ‘een topcollectie beeldende kunst, aansprekende tentoonstellingen in de kwalitatief hoogwaardige gebouwen, Paleis aan de Blijmarkt en Kasteel Het Nijenhuis. Museum de Fundatie wil de passie voor de beeldende kunst overbrengen op een groot en breed publiek.’

Voor deze derde aflevering over Zwolle vervolg ik mijn weg vanaf Adam de Praubstraat. En daar kan iedereen kennismaken met De Eileuvers van Teun van der Veen (1902-1992). Op deze gevelsteen prijkt een ooievaar met prinsensteek, het symbool van de carnavalsvereniging in Zwolle. Geen steen uit de oudheid maar het dateert uit 1979. De maker is de tekenaar en ilustrator Teun van der Veen, die op een losse wijze het daagse leven uitbeeldt. In zijn werk komt een botte stoet van illustere Zwollenaren voorbij, de stad waar hij was geboren en ook overleed. Hij schilderde ook landschappen en stadsgezichten. Op zeventienjarige leeftijd stond hij in Zwartsluis ’s avonds al voor de klas als tekenleraar. Van der Veen wilde niet zijn hele leven leraar blijven en liet zich in het kunstleven van Amsterdam zien. Na de oorlog was hij medeoprichter van de schildersclub Het Palet.

Via een poortje bereik ik het Celeplein. Dit plein is vernoemd naar Johan Cele, geboren in 1350 in Zwolle en daar ook in 1417 overleden. Cele was rector van 1377 tot 1415 van de Latijnse school in Zwolle. Bovendien bespeelde hij het orgel in de Sint Michaelkerk en was koordirigent. Daarnaast was hij zeer bepalend in de Moderne Devotie. Dit was een spirituele beweging binnen de katholieke kerk aan het einde van de veertiende eeuw. Die beweging was ontstaan vanwege ontevredenheid van mensen door misstanden onder de geestelijken en de kerkelijke leiding en was een hervormingsbeweging binnen de kerk. De initiatiefnemers waren zowel geestelijken als leken.

De Latijnse school kreeg onder zijn leiding een goede naam en trok studenten uit een groot deel van Europa. Cele kan worden gezien als de grondlegger van het onderwijstype dat sinds de negentiende eeuw gymnasium heet. Het gymnasium in Zwolle heet Celeanum. In deze stad is ook een huiswerkinstituut en een muziekschool. Van zijn woonhuis, naast de voormalige Broeders van het Gemene Leven, is het zogenaamde Celepoortje nog te zien.

Het standbeeld van Cele is gemaakt door de in 1936 in Haarlem geboren beeldhouwer Eric Claus. In 2017 werd Claus benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Het beeld dat Claus van Cele heeft gemaakt in opdracht van de Lionsclub Zwollerkerspel werd in 2005 geschonken aan de gemeente. Door onderling gekibbel heeft het jaren geduurd tot het beeld, waar je doorheen kunt kijken, in 2013 een plaats kreeg achter het Celepoortje.

Ik keer terug naar de Praubstraat en bij de Emmanuelshuizen op nummer 23 zit boven de poort de gevelsteen van de Weeshuiskinderen. Deze steen dateert al uit 1680. De Emmanuelshuizen is een huis voor alleenstaande rooms-katholieke vrouwen en werd in 1636 gesticht door Anna van Haerst, de weduwe van Emmanuel van Twenhuizen. Deze instelling is tot 1934 actief geweest. De gevelsteen heeft er in die tijd nooit gezeten, dit is in 1991 geplaatst en afkomstig van het in 1960 gesloopte Hervormde weeshuis aan de Broerenstraat. Het is een ontwerp van Jacob Daniëls. De weesjongen en het -meisje zijn gehouwen door steenhouwer Willem Berentsz.

Aan het eind sla ik rechtsaf naar de Blijmarkt en de Fundatie en schuil een paar minuten onder de luifel van dit museum voor een regenbui. Op het plein voor het pand staat in mei 2019 The Monument van het Atelier van Lieshout. Dit in brons uitgevoerde beeld behoort tot een wisselende collectie. Op deze plek staan steeds weer andere kunstwerken.

The Monument heeft onder andere op het Museuminsel in Berlijn gestaan en is een verwijzing naar klassieke ruitermonumenten. Dit bronzen beeld uit 2015 wijkt echter ook af van die bestaande ruitermonumenten. Zo zijn de mensen volledig gezichtsloos. Een vrolijk plaatje is het bovendien niet. Het steigerende paard trapt iemand tegen zijn hoofd en van de reeds gevallen persoon is weinig meer over.

Terug in de Koestraat zie ik in de gevel van de Luthersekerk een bijzondere steen gemetseld: een zwaan. Net boven de zwaan staat het jaartal 1649 en helemaal bovenin het blauwe vlak Renovatum 1967,  een verwijzing naar de renovatie in dat jaar. Toen is die steen, een ontwerp van Han Prins, ook aangebracht. De zwaan wordt vaak als symbool van de Lutherse kerk gezien. Luther hield van muziek, componeerde ook. De zwaan is volgens de overlevering een muzikale vogel die al zingend met vreugde sterft.

Tenslotte eindig ik met iets onbekends. Aan de gevel van Piccolini, een speciaalzaak van Italiaanse producten, aan de Sassenstraat hangt een veelkleurig kunstwerk in de vorm van een draak of een slang. In dit pand is jarenlang een apotheek gevestigd geweest. Als symbool wordt vaak een aesculaap gebruikt en met enige verbeelding kan ik dat hier wel in zien. Maar wie het beter weet mag dat uiteraard zeggen.

 

Monumentaal

 

laat dat heer maar weg

de botten kraken

als ik jou passeer

 

een flierefluiter

dat lijkt er meer op

dan de edele ruiter

 

vorm mij naar

uw aangezicht

nee ik beeld mij niets in

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding - museumdefundatie.nl

2.       Praubstraat – beelden.zwolle.nl – wieiswieinoverijssel.nl

3.       Celeplein – wikipedia

4.       Praubstraat – gevelstenen.net – dbnl.org

5.       Blijmarkt – fundatie

6.       Koemarkt – Lutherse kerk zwolle

7.       Sassenstraat - Piccolini