Deel 97

Amsterdam Oud Zuid 2

Woensdag 7 april 2021

Oud-Zuid in Amsterdam staat bekend als een welvarende buurt met hoog opgeleide bewoners, die ervoor zorgen dat hun buurt er ook spic en span uitziet. Toch zijn er ook delen van Oud-Zuid waar het minder goed gaat met de bewoners, zoals in de Schinkelbuurt waar diverse huishoudens kampen met financiële problemen. Het is sowieso een deel waaraan door de gemeente veel aandacht aan wordt besteed. Mede omdat ook het Museumkwartier en het Vondelpark tot deze buurt worden gerekend.

Het eerste object dat ik in deze aflevering laat zien stelt mij vooralsnog voor raadsels waar ik geen antwoord op weet te vinden. Is dit iets voor elders? Of verdwijnt het in beton gegoten werk in de aarde? Bij een later bezoek ben ik het niet meer tegengekomen.

Aan het pand van de Reijnier Vinkeleskade 82 ontdek ik een aantal ornamenten. Het pand behoort bij het Zuiderkwartiercomplex West dat is ontworpen door architect Gerrit Jan Rutgers en in 1925 is voltooid. De Gier en de Aap aan de gevel zijn van Theo Vos, die verantwoordelijk is voor alle kunst die aan dit wooncomplex is aangebracht. Vos is geboren in 1887 in Groningen en overleden in 1948 in Haarlem. Een deel van zijn studie volgde hij in Brussel bij Victor Rousseau. Daarna werkte hij in Parijs, Keulen en Londen en vestigde zich in 1916 weer in ons land. Voor diverse architecten maakte hij gevelbeelden. Zoals de serie wereldburgers aan het American Hotel.

Ook huisnummer 80 van dezelfde kade, die langs de noordelijke oever loopt van het Noorder Amstelkanaal behoort tot het Zuiderkwartiercomplex West en is ontworpen door Gerrit Jan Rutgers. Tussen twee grote ramen is de muurdam opgevuld met een natuurstenen reliëf van een Man en vrouw gemaakt door Theo Vos.

Op het Museumplein staan ook enkele kunstwerken, monumenten. Het Zigeunermonument Hel en Vuur is in brons uitgevoerd en dateert uit 1978. Het monument is het eerste monument ter wereld voor zigeuners en is onthuld door zigeunerkoning Koka Petalo. Het is een geschenk van de maakster Heleen Levano aan de ROM, de belangenvereniging voor zigeuners, die het weer aan de gemeente heeft aangeboden.

Vuur staat in de zigeunerwereld symbool voor gevaar. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de miljoenen zigeuners door een hel gegaan. De man, vrouw en kind zijn op de vlucht voor het vuur dat achter hen oplaait. Bij het monument wordt jaarlijks op 1 augustus een herdenking gehouden, ter nagedachtenis aan de nacht van 31 juli op 1 augustus 1944 toen in Auschwitz-Birkenau 5.000 zigeuners zijn vergast.

Op de sokkel staat in Romano: Putrav lesko drom angle leste te na inkrav lemai but palpale mura brisaga. ‘Stel hun weg in het nieuwe leven voor hen open en verlos hen van de banden van het verdriet.’

Steeds vaker worden ‘oorlogsmonumenten’ door scholen geadopteerd, soms voor een jaar maar ook wel voor meerdere jaren. Vrouwen van Ravensbrück op het Museumplein is daar geen uitzondering op. Het is een zuilengroep uit ijzer gemaakt in 1975. Centraal staat de zuil die licht en geluid zendt. Dat wordt door de elf panelen rond de zuil opgevangen en gereflecteerd. Het monument is gemaakt in een samenwerkingsverband van Guido Eckhardt, Joost van Santen en Frank Nix.

Aanvankelijk stond het monument aan de westzijde van het plein, maar vanwege de herinrichting is het verplaatst naar het oosten tegenover de Tenierstraat. De plaquette is in 2002 aan het monument toegevoegd. Omdat de tekst niet juist was, is die ook gewijzigd in: Ter nagedachtenis aan de vrouwen, mannen en kinderen die zijn omgekomen in het concentratiekamp Ravensbrück 1939-1945. De originele plaquette was aan de zuil bevestigd, de nieuwe is op de vloer bevestigd.

De afsluiting van dit hoofdstuk is Sight point (for Leo Castelli). Het is gemaakt van cortenstaal in 1975 door de Amerikaanse beeldhouwer Richard Serra (1938 San Francisco) die in New York woont en werkt. In Nederland zijn diverse kunstwerken van hem te zien. Leo Castelli (1907-1999) was een Amerikaanse kunsthandelaar en galeriehouder. Zijn eigen naam was Leo Krausz. Het kunstobject is gemaakt naar aanleiding van een prijsvraag uitgeschreven door een universiteit in Connecticut. Ondanks dat Serra won wilde de Wesleyan University het niet plaatsen vanwege de omvang van het object. Toenmalig directeur van het Stedelijk Museum Edy de Wilde zag wel mogelijkheden om het bij het museum in de tuin te plaatsen. Eind jaren negentig ging de museumtuin op de schop en verdween het beeld. Bij de herinrichting van het museumplein werd ook een deel van het museum gesloopt en herbouwd. Dat staat bekend als De Badkuip. In de zomer van 2013 kreeg het kunstwerk zijn huidige plekje op het plein naast de nieuwe vleugel van het museum. De drie platen van 11,7 bij drie meter wegen ieder 17.000 kilogram. Na het plaatsen duurde het een jaar voor Sight point zijn roestkleur kreeg.

 

een twee drie

 

erin en erom

dwalen

de aanraking

zoals

tikkertje

 

ik tel af

een twee drie

 

en zie kinderen

verdwijnen

als de rookpluim

in de lucht

 

ik wieg mijzelf

in slaap

en de schil af

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – gebiedsplan Oud-Zuid 2019

2.       Minervalaan – geen informatie

3.       Reijnier Vinkeleskade – amsterdamse-school.nl

4.       Reijnier Vinkeleskade – wikipedia – amsterdamse-school.nl

5.       Museumplein – buitenbeeldinbeeld.nl

6.       Museumplein – 4en5mei.nl

7.       Museumplein – wikipedia