Deel 86
Breda 3
Woensdag 20 januari 2021
De vorige aflevering van Beeldbepalend Breda heb ik
afgesloten in de Willem Merckxtuin. Dit derde Bredase hoofdstuk gaat volledig
over de tuin die achter de panden geklemd ligt, tussen de hofhuizen aan de
Catharinastraat en de panden aan Sint Annatraat en Veemarktstraat. Je komt de
tuin in via de poort van het Hof van Ghestel of via de poort van het Eetcafé
Publieke Werken aan de Sint Annastraat. De tuin is vernoemd naar de voormalige
burgemeester van Breda Merckx, die dit ambt tussen 1967 tot 1983 bekleedde.
Henk Combé maakte voor Harderwijk al eens een Milieuboom, in Breda werd in 1990 door toenmalig milieuminister Hans Alders de Oerboom onthuld van deze kunstenaar. Het kunstwerk behoorde bij de nationale milieuprijs die Breda in dat jaar won en Alders in dat jaar overdroeg aan burgemeester Ed Nijpels, die een jaar eerder nog milieuminister was. Het bronzen blad slingert zich rond een kolom van roestvrijstaal, dat in 2019 niet meer zo glimt als bij de onthulling. In 1995 werd de prijs ingepakt door oppositiepartij De Parel van het Zuiden, en benoemde het als afkraakprijs 1995, omdat het Bredase milieubeleid volgens De Parel alleen nog bestond uit grasmaaien en dat zelfs dreigde te verdwijnen.
Aan de achterzijde van Catharinastraat 18 is een zogenaamd Antwerps poortje met een borstbeeld. Dit oude Hofhuis aan het einde van de achttiende eeuw verbouwd. In de jaren zeventig van de vorige eeuw werden er kantoren van de gemeente in ondergebracht. Nadat die in 1992 verhuisden naar het nieuwe stadskantoor zijn er appartementen in gevestigd. Het gezicht van het borstbeeld is beschadigd en mogelijk is het een verwijzing naar een Griekse of Romeinse figuur. Het is gemaakt van Bentheimer steen en wordt gelinkt aan Melchior van Herbach.
De veelzijdige Lukas van der Meer is geboren in 1881 in Zaandam en overleden in 1949 in Breda. Hij studeerde aan de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijzers en aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten beide in Amsterdam. Behalve beeldhouwer was Van der Meer ook schilder, decoratieschilder (interieurs), monumentaal kunstenaar en restauratie-architect. In die hoedanigheid werkte hij mee aan de restauratie van het Paleis op de Dam in Amsterdam en (ongeveer 29 jaar) aan de restauratie van de Grote Kerk in Breda.
Tussendoor had Van der Meer ook nog tijd voor zijn eigen creaties. Zijn De laatsten der Argonauten maakte hij al in 1910. Tijdens een ere-tentoonstelling vanwege het zilveren regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina zond Van der Meer dit beeld in. Het werd met de gouden medaille beloond en verdween daarna in de kelder van het Rijksmuseum. Daar raakte het beschadigd en na enkele jaren werd het naar hem teruggestuurd.
Na het overlijden werd in overleg met de weduwe besloten het beeld in brons te gieten. Dio Roovers, met hem werkte Van der Meer samen in Breda, verzorgde de restauratie en maakte het gietklaar waarna het bij Gieterij Binger in Halfweg werd gegoten. Breda stelde het geld hiervoor beschikbaar en bood het aan aan het Stedelijk en Bisschoppelijk museum. Dat wilde in 1950 geen ruimte inruimen. Hierna werd het in het Stadhuis geplaatst. In 1985 kreeg het zijn huidige bestemming. Het kunstwerk heeft al diverse namen gehad, die allemaal aan het verhaal van de Argonauten zijn gelinkt: De Liefde, Jason en Medea en/of Eros en Psyche.
Dick Fluitsma is de maker van Stoel met gevouwen leuning. Dit object komt uit 1979 en is gemaakt in een periode dat Fluitsma, geboren in 1945 in Zutphen, talloze metalen stoelen maakte zonder dat het de bedoeling was dat die gebruikt worden als zitmeubel. Deze stoel van de in Breda woonachtige kunstenaar staat sinds 1985 aan het rand van een grasveld in deze tuin.
De totempaal Zig Zag van de Bredase kunstenaar Niels Lous, geboren in 1939, behoort tot de serie Denkbeelden van deze kunstenaar. Het object van gepolijst roestvrijstaal wordt ook wel Vice Versa genoemd. Het heeft een hoogte van vier meter en is opgebouwd uit vierkante en ruitvormige metaalplaten en flexibel aan elkaar verbonden zodat het kunstwerk licht met de wind mee beweegt.
Het abstracte Stainless Steel uit 1970 is van Wessel Couzijn (1912-1984). Van deze kunstenaar, die eerst met Pearl Perlmuter was getrouwd en daarna nog een jaar met de kunstenares Dineke Blom, heb ik eerder tijdens ArtZuid in Amsterdam al werk laten zien. Centraal in zijn werk staat het verlangen naar vrijheid, met agressie als een verdedigingshouding. Soms gebruikt hij allerlei gevonden materialen. Dit object heeft hij gesneden uit RVS en zelf geen titel meegegeven.
De beeldhouwer Kees Vet is in 1937 in Amsterdam geboren. Zijn Een bijzondere heer of Meester Muller is door hem in 1975 gemaakt en vanwege de BKR in 1985 in deze tuin terechtgekomen. In 2017 werd dit beeld van de kunstenaar, die werd opgeleid in Breda (St.Joost) en Madrid (Bellas Artes de San Fernando), van de sokkel gehaald (mogelijk door bronsdieven) en tegen een muur aangetroffen. Het beeld is flink beschadigd en na restauratie weer teruggeplaatst. Een van de omwonenden van de tuin vindt dit het leukste beeld in deze tuin: ‘Het verhaal gaat dat de heer Muller dagelijks naar Café De Beyerd ging en iedereen vrolijk groette, maar nooit met iemand praatte’, aldus Dirk Thijssen.
Melanie de Vroom is in Leiden (1952) geboren en heeft een tijdje in Italië gewerkt voor zij naar Brabant kwam, waar zij onder andere in Oosterhout met Norbert Veeger een atelier runde. Veeger had zij in Italië leren kennen. Movimento III is door haar uit natuursteen gehouwen. Het zeventig centimeter hoge beeldje met een driehoekige en ronde vorm doet mij aan een oud internetspelletje denken.
Kunst is soms verwonderlijk en bezorgt mij ook wel hoofdbrekens. Neem nu Paard en ruiter. Dit object staat zo in de gegevens van de gemeente Breda vermeld, maar alleen met wat fantasie kan ik er een ruiter in zien. Liever kijk ik naar een ganzen hals en ietwat uitgestoken agressieve kop, een fladderende vleugel. Ook de datum van plaatsing is ongewis. Net zoals de maker. Het vermoeden bestaat dat het te maken heeft met de Beeldende Kunstenaars Regeling, die tussen 1956 en 1987 heeft bestaan en dat dit werk ergens tussen 1970 en 1980 in de Willem Merckxtuin is geplaatst.
Drie sokkels, drie kunstwerken en toch één dat is Drieluik van Kees Vet, die ook Meester Muller op zijn naam heeft staan. Deze drie werken zijn in brons gegoten in 1978 en door de gemeente in 1985 aangekocht en hier geplaatst. Op het rechterpaneel bekijkt een man vanuit de coulissen de echte wereld in. Die wereld is een theaterstuk met ons – de kijkers – als de toneelspelers. Op de middelste afbeelding is een perkamenten rol te zien. Op de rol een kleine omgevallen stoel. Rechtsboven vlieg een figuur naar de vrijheid, maar… er boven is een raam met tralies, zijn wereld is een gevangenis. Helemaal links leunt een man tegen een boom, hij kijkt zijn eigen kleine wereld in. En eigenlijk is hij een gevangene binnen een gevangenis.
Het laatste beeld uit deze omvangrijke aflevering is uit marmer gehouwen en gepolijst door Evángelos Cotrótsos. Rustend figuur is uit 1981 en geeft de rust van deze tuin prima weer. Deze beeldhouwer is oorspronkelijk afkomstig uit Griekenland, waar veel met marmer wordt gewerkt. Die kennis heeft hij meegenomen naar Baarle Nassau.
Rol mij uit
tussen heg
en grond bedekkers
tussen groen
en statige huizen
doe het
maar doe het
wel voorzichtig
ach wat geeft het
eigenlijk ook
doe het
doe het gewoon
want mijn tanden…
doe het nou
heus
ik bijt niet
meer
Opa IJsbeer
Verantwoording
1. Inleiding – wikipedia
2. Oerboom – kunstinbreda.wordpress.com
3. borstbeeld – kunstinbreda.wordpress.com
4. Argonauten – rkd.nl – kunstinbreda.wordpress.com
5. stoel – kunstinbreda.wordpress.com
6. totempaal – kunstinbreda.wordpress.com
7. Stainless Steel – kunstinbreda.wordpress.com
8. Muller – rkd.nl – uitgeverij-stofje.nl – rkd.nl
9. Movimento – norbertveeger.nl – rkd.nl –
kunstinbreda.wordpress.com
10. Paard en ruiter – kunstinbreda.wordpress.com
11. Drieluik – kunstinbreda.wordpress.com
12. Rustend – kunstinbreda.wordpress.com – josjeschroot.nl
Reacties
Een reactie posten