Deel 85

Muiderberg

Woensdag 13 januari 2021

Het brinkdorp Muiderberg is omstreeks 1200 ontstaan op een stuwwal aan de rand van de voormalige Zuiderzee, die vermoedelijk veel oudheden heeft verzwolgen. In veel Nederlandse geschiedenisboeken komt deze plaats voor als dorp waar Graaf Floris V in 1298 door de edelen is vermoord. Maar ook vormt Muiderberg de basis voor het toneelstuk Geeraerdt van Velsen uit 1613. Jarenlang heeft het dorp onderdeel uitgemaakt van de gemeente Muiden. Toen in 2016 Muiden met Bussum en Naarden fuseerde tot Gooise Meren werd Muiderberg een zelfstandige, vierde kern binnen deze gemeente.

Kunst is van alle tijd en kunstwerken kom je in allerlei vormen op verschillende plekken tegen. Mijn rondgang door Muiderberg start in 2020 bij het Kerkpad, op de begraafplaats van Kerk aan Zee. Op het graf van voormalig burgemeester Pieter de Raadt staat Hond. Deze liggende hond is gemaakt door Jocke Overwater en later aan het graf toegevoegd. Deze kunstenares heeft zich gevestigd in Laren (NH) en houdt zich bezig met schilderen en beeldhouwen. Haar beeldhouwwerk geeft vooral een realistisch beeld van het leven en zijn op diverse plaatsen te bewonderen, maar ook zijn er diverse van haar werken in particulier bezit.

De Boskapel aan de Brink is onlangs verkocht en terwijl ik er langs kom wordt dit verbouwd tot woning. Onder het pand zijn restanten van de kerk van Ludger de Voltooier, uit 775, gevonden. De kapel heeft onder andere dienst gedaan als verenigingsgebouw voor de gereformeerde kerk, als school, bibliotheek en boswachterswoning, maar ook als katholieke kapel en dateert uit 1954. De officiële benaming is Hulpkapel Maria Koningin van de Vrede. Wie de gevelversiering heeft gemaakt heb ik vooralsnog niet kunnen ontdekken.

In de berm voor de kapel staat een zwerfkei met daarvoor een steen met een verwijzing naar Floris V, ooit Graaf van Holland en Zeeland en Heer van Friesland. De steen en inscriptie zijn van de architect Sier van Rhijn.

Een klein monumentje staat er op de Brink nabij de vroegere halte van de Gooische Stoomtram bij restaurant ’t Rechthuys, vroeger was dit een bekend café. Op een gemetseld voetstuk staat een miniatuur van een locomotief. Dit aparte monument moet de geschiedenis van de vroegere lijn van Amsterdam naar Hilversum hier in Muiderberg levendig houden. In de oudejaarsnacht van 2004, is dit in 1984 gemaakte monumentje, door vuurwerk vernield. En inmiddels weer hersteld. In diverse plaatsen, bijvoorbeeld Huizen en Laren, zijn er kunstzinnige verwijzingen terug te vinden naar deze voormalige lijn.

Ter ere van de troonsbestijging van Wilhelmina, in 1898, is er op de Brink een linde geplant. Rond de boom staat een smeedijzeren hek met haar naam en kroon.

De Levensboom is in 2004 onthuld door schooljeugd van Muiderberg, samen met de burgemeester. Met dit monument worden slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Op de randen van de sokkel staan een drietal teksten, afkomstig van leerlingen van de twee basisscholen uit het dorp. ‘Respecteer elkaar in vrijheid’, ‘Wat is geweld zinloos’ en ’Zonder vrede is er geen toekomst.’ Het monument is gemaakt door de Duitse beeldhouwer Peter Roman Heid, geboren in 1928 en overleden in 2010. Heid studeerde bij Josef Henselmann in München en ontwierp veel kunst voor kerken en pleinen. Tussen 1970 en 1992 gaf hij leiding aan de opleiding tot steenhouwers en beeldhouwers in Kaiserslautern en was daar ook vier jaar directeur. Na zijn pensionering werkte hij weer als beeldhouwer.

En tussen de bomen van de Brink, waar ook de Levensboom is te vinden, staat nog een monument. Het GA Heinze monument is niet compleet als ik langs kom. Een bordje geeft aan dat het reliëf met de beeltenis van Gustav Ferdinand Gotthold (Gustaaf Adolf) Heinze in opdracht van de gemeente vanwege onderhoud aan het reliëf is verwijderd door Kunstwacht.

Het monument is ontworpen door Leen van Tetterode (1869-1911). Deze beeldhouwer had zijn woning en werkplaats aan de Middenweg in de Watergraafsmeer, dat toen nog zelfstandig was. Van Tetterode is geboren in Den Helder en in Amsterdam aan de Quellinusschool opgeleid. Hij kreeg daarbij les van Eduard Colinet, Emil van den Bossche, Louis Bourgonjon en Bart van Hove. Hij werkte enige tijd voor het Rijksmuseum en begon in 1895 een eigen steenhouwerij, waar Van Tetterode onder andere veel grafzerken maakte. Zijn bedrijf voerde ook werk uit voor andere beeldhouwers zoals Abraham Hesselink en Lambertus Zijl. Het monument voor Heinze is in diens sterfjaar opgericht. De voet is gemaakt van een stuk basalt van 11.000 kilo, met daarop een granieten zuil met een harp als kroon. Het opschrift op de zuil luidt GA Heinze 1821-1904 Oprichter der Nederlandse Toonkunstenvereniging. Zijn dankbare vrienden en vereerders.

Heinze is in Leipzig geboren en komt uit een muzikale familie. Hij leerde al vroeg klarinet en piano spelen, studeerde harmonie- en compositieleer en werd in Breslau in 18 aangesteld als tweede kapelmeester. Ondertussen componeerde hij zijn opera’s Lorely en Die Ruïne van Tharand. Heinze vertrok in 1850 naar Nederland en werkte hier met diverse koren. Hij woonde jarenlang met zijn vrouw in Villa Caecilia aan de Brink in Muiderberg.

 

Floris V

 

het is een kei

die mij overhaalt

de oerkracht

van de edelman

de ridder op zijn paard

 

in het moeras

verzonken samen met

de gedachten aan

 

de wreedheid

van de anderen

die ermee weg komen

 

ik hoor de klop

op de deur en zie

hun verderop terug

ook als de aarde

mij bedekt

 

schade of schande

vandaag is mij

veel toegedicht

 

keer om

en

laat mij met rust

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Kerkpad – jocke-overwater.nl

3.       Boskapel – gooisemereninformatie.nl – tgooiinfo.nl

4.       Kei – wikipedia – vanderkrogt.net

5.       Stoomtram – gooisestoomtram.jouwweb.nl – dorpsraadmuiderberg.nl

6.       Wilhelminaboom – ham-muiden.nl

7.       Levensboom – traceofwar.nl -Peter Roman Heid – strassacker.com

8.       Monument – wikipedia – gooisemereninformatie.nl