Deel 84

Alkmaar 3

Woensdag 6 januari 2021

Alkmaar heeft een traditie hoog te houden als kaasstad. Nog steeds komen er toeristen om te kijken naar het verhandelen van kaas op de kaasmarkt. Al in 1365 bezat de stad een kaasweegschaal en het oudste kaasgilde ‘ordanantie opte caesdragers’ dateert van 1593. In de zeventiende eeuw werd de kaas vanaf tot Allerheiligen iedere vrijdag en zaterdag verhandeld. Een eeuw later werd er vier dagen per week kaas verkocht. In 1901 werd het Waagplein voor het laatst vergroot. Halverwege de Eerste Wereldoorlog ging er 300 ton kaas per dag door en duurde de markt tot één uur ’s nachts. Vanaf 1939 is Alkmaar de enige stad waar de kaas nog op traditionele wijze wordt verkocht. De markten op het Waagplein zijn er vanaf de eerste vrijdag in april tot de eerste vrijdag in september. En dan zijn er dagen bij dat het plein eigenlijk niet groot genoeg is voor de toeristen.

Voor deze aflevering in Alkmaar loop ik vanaf het Kerkplein de Langestraat in. Al snel beland ik bij het Stadhuis dat tegenwoordig vooral gebruikt wordt als trouwlocatie. Het pand is gebouwd tussen 1509 en 1520. Acht jaar na de oplevering is het Brabants gotische gebouw grotendeels verwoest door brand, hierbij is ook een aantal archieven verdwenen. De vleugel die grenst aan de Schoutenstraat is in 1694 verbouwd in Hollandse classicistische stijl. Boven de deur zijn twee beelden aangebracht: Voorzichtigheid (Prudentia met spiegel) en Rechtvaardigheid (Justitia met weegschaal). Daarboven zijn de wapens van vroegere burgemeesters te zien. De beelden dateren uit 1694.

Op de balustrade van het Stadhuis zitten twee Gouden duiven. Deze duiven zijn oorspronkelijk afkomstig van de Duivenwagen, daar kom ik in een latere aflevering op terug. De duiven zijn gemaakt door Marte Röling. Van haar heb ik eerder al Het Duivenprieel in Weesp laten zien.

Links  van het trapbordes staat boven de ingang het beeld Vrouwe Justitia, dat uit veiligheidsoverwegingen achter tralies is gezet. Het is een verwijzing naar de rechtspraak die hier heeft plaatsvond. De rechtbank is door koning Lodewijk Napoleon Bonaparte in 1811 ingesteld. Die rechtbank nam de plaats in van de schout en schepenen, omdat wetgevende en rechtsprekende macht gescheiden hoorden te zijn. De rechtspraak werd nog enige tijd in de gehoorzaal van de schepenen gehouden. Tot 1893 bleef de rechtbank in het stadhuis gevestigd.

Even voorbij het Stadhuis staat het Patriciërshuis dat van 1718 tot 1720 is verbouwd door de rijke jurist Simon Schagen. De naam Het Moriaenshoofd is afkomstig van de kok Gerrit Blom, die het pand omvormde tot een stadslogement (herberg). Aan de voorgevel zijn diverse symbolen te zien die verwijzen naar het beroep van Schagen. Boven op de voorgevel zit een houten beeldengroep, met een voorstelling van de goede rechter. Die wordt afgebeeld als een scherpziende adelaar. De twee vrouwen die hem bijstaan zijn (rechts) Dapperheid en links Eerlijkheid. Op het schild van laatstgenoemde overwint de eerlijke leeuw het kwade. In het midden van de groep een halfnaakte vrouw met in haar hand de Naakte Waarheid. Naast haar Vader Tijd. De verf van de groep is in 2000 verwijderd, waarna alles opnieuw is geschilderd. Omdat de verflaag los liet was – in 2004 – een grondige restauratie nodig. Dit gebeurde door meubelmaker Piet Kroon. Hierna heeft het een tijdje in de grondverf gestaan totdat Leonieke Polman het in een polychrome kleurstelling heeft afgeschilderd. Het gebouw is in 1979 bij het Stadhuis gevoegd en in 2012 gerestaureerd.

In een zijstraat van de Langestraat – de Van den Boschstraat – hangt aan de linkerzijde boven een deur een stenen reliëf. Het werk ziet er schoon en netjes uit alsof het onlangs is vervaardigd dan wel gerestaureerd. Ook de specie aan de zijkanten toont alsof het nog niet zo lang geleden is geplaatst. Het geheel laat Bloemen en planten zien. Wie de maker is en wanneer het is gemaakt is onbekend.

In de Lombardsteeg staat het Provenhuis van Johan van Nordingen. Proven zijn de levensmiddelen of giften die aan de bewoners (proveniers) van een hofje worden gegeven door een stichting of weldoener. Die proven zijn meestal vastgelegd. Dit provenhuis staat op het terrein van het Sint Maria Magdalena Klooster ook wel Witte Hof genoemd. Het is gesticht in 1657 en Johan van Nordingen bepaalde dat het huis voor zes, zeven of acht oude mannen was bestemd. In de volksmond kreeg het hofje daarom de naam Huis van Achten. Behalve de rijke versiering aan de voorgevel zijn er ook twee fraaie beelden in renaissancestijl te zien.

Redelijk nieuw (2013) is het borstbeeld van Cornelis Drebbel dat achter de parkeerplaatsen van de Sint Jorisstraat een plekje heeft gekregen. Het bronzen beeld is gemaakt door Peter van Onna (1942) uit Arnhem die begonnen is als keramist en zich heeft gespecialiseerd in steenhouwen en gieten in brons.

De buste van Drebbel (1572-1633) is een eerbetoon aan de voormalige graficus, die etste en de Alkmaarse kaart tekende. Drebbel is afkomstig uit Alkmaar en vertrok in 1604 naar Engeland, waar hij ook – in Londen – is overleden. Hij ontwikkelde zich als onderzoeker en staat bekend als de uitvinder van de microscoop en de duikboot. Op de langwerpige sokkel is een plaquette bevestigd met gegevens van hem. Ook op de drie woningen waar hij heeft gewoond zijn plaquettes te vinden. In 2013 is Cornelis Drebbel bij een uitverkiezing van de Alkmaarse Courant gekozen tot grootste Alkmaarder aller tijden.

In de Doelenstraat op nummer 3 zie ik een aardige gevelsteen met de benaming De Nieuwe Doelen. Dit monumentale pand wordt ook wel de Sint Sebastiaansdoelen genoemd. Volgens de datering komt dit pand uit 1618.

Iets verderop aan de Doelenstraat (4-6) is het voormalige Artilleriehuis gevestigd. Dit werd ook wel bushuis genoemd en was gevestigd in de kapel van het voormalige klooster, dat hier vanaf de eerste helft van de vijftiende eeuw stond. In het pand zijn nog enkele gevels van dit huis terug te vinden. In 1604 werd het Artilleriehuis opgeknapt, kreeg een nieuwe voorgevel en werd verfraaid met een drietal gevelstenen. In 1870 werd de huidige voorgevel geplaatst. De gevelstenen zijn in 1999 teruggezet. De middelste is duidelijk een verwijzing naar de artillerie. Met deze steen sluit ik dit hoofdstuk af.

 

Gebonden

 

ik weeg mijn woorden

en stel

de vraag

is er nog gerechtigheid

nu jij

achter tralies

bent weggestopt

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

 

1.       Inleiding – alkmaar.nl

2.       Langestraat – wikipedia – vanderkrogt.net

3.       Langestraat – rickackerman.nl

4.       Langestraat – wikipedia

5.       Langestraat – kunstroute Alkmaar – hvalkmaar.nl

6.       van den Boschstraat – kunstroute Alkmaar

7.       Lombardsteeg – hvalkmaar.nl – vvv.nl

8.       Sint Jorisstraat – alkmaar.kunstwacht.nl – kunstroute Alkmaar

9.       Doelenstraat – monumenten.nl

Doelenstraat – anwb