Deel 79

Almere Stad Stedenwijk

Woensdag 2 december 2020

De grootste kern van Almere is Stad; het is ook de centrale kern, het winkelhart, het bestuurlijke hart. Stedenwijk is in deze kern de oudste woonwijk. Er woonden in Haven ongeveer 9.000 mensen toen de eerste bewoners van Stedenwijk Noord hun sleutel kregen. Dit gedeelte van Stedenwijk, dat opgeknipt is in Noord, Midden en Zuid, is al tweemaal fors opgeknapt. Mede omdat het een achterstandswijk dreigde te worden. Nog steeds zijn er stukken die als een probleembuurt worden beschouwd.

Ik begin heel simpel in het noordelijke deel, op het Assenplein, een van de pleinen in Noord. Op dit plein staat Zeven Zwaluwen, uitgevoerd in brons, rvs, hout en metaal. Het is een werk van Frans van der Ven en is gerealiseerd in 2000. ‘Als kleine jongen raapte ik op straat van alles op waarmee ik kleine installaties bouwde: wist ik veel dat dat beeldhouwen was? Later op de academie realiseerde ik mij dat het beeldhouwen in mijn bloed zat’, zegt de in 1955 geboren kunstenaar. In 1982 startte hij samen met Siemen Bolhuis een atelier. Tegenwoordig werkt Van der Ven bijna bij mij om de hoek, in de Faunabuurt. En wie zijn werk ziet weet dat hij gek is op dieren. Voor Zeven Zwaluwen werd hij door bewoners benaderd. Zij zamelden geld in, het bedrag werd door het Anjerfonds en de gemeente aangevuld. De zeven zwaluwen (brons) vliegen diverse kanten op vanaf een 4,5 meter hoog dukdalf waarop een peilmeter is bevestigd. De vogels staan voor ‘zo vrij als een vogel’ en ‘wees vrij door jezelf te zijn. Kom naar buiten’.

In 2008 werd gestart met de tweede renovatieronde in noord, waarbij was bepaald dat iedere woning, ieder blok en iedere straat onderdeel moest worden van een totaalcompositie. Zowel inpandig als de buitenzijde werd aangepakt.

De wijk Stedenwijk Noord is onderverdeeld in drie provincies en die kregen allemaal eigen provinciegerichte gevelornamenten. Voor iedere provincie waren er vier en die werden steeds weer op een andere manier aan de gevels van de woningen bevestigd: in groepjes (horizontaal, verticaal), individueel.

De ornamenten zijn afkomstig van de in 1956 in Meppel geboren Annet van der Kamp, die sinds 1994 docente is aan de Muzerie in haar huidige woonplaats Zwolle.

De gevelstenen zijn een vertaling van de provincies.

Zo zijn van Groningen de voren in de akkers, het graan en de zeehonden op het wad uitgebeeld en in beton gegoten. Friesland bestaat uit water, riet langs de oevers en zwaluwen.

In Drenthe zien we de heideschapen, hunebedden en de heuvels terug.

Tijdens mijn wandeling door Noord kom ik op het Leeuwardenplein. Op dit plein staan drie mozaïekbanken, onder andere van Marja Thijssen. Zij was docente bij het CKV en later de Kunstlinie in Almere.

De eerste bank, Social Sofa, werd in 2010 gemaakt voor het Assenplein, maar verhuisde later naar het Leeuwardenplein en kwam daar naast een van de twee banken te staan die in 2014 voor dit plein zijn gemaakt. Op de achterzijde van de eerste bank is het wapen van Assen aangebracht. De twee latere banken zijn mede mogelijk gemaakt door de projectgroep Zelf bedacht, zelf gedaan. Hierin hebben een aantal bewoners samengewerkt. Thijssen, woonachtig in Muiderberg, is een veelzijdig kunstenaar die haar opleiding had aan de Gerrit Rietveld Academie en aan de Amsterdamse Academie voor Beeldende Vorming.

Ik verlaat dit ietwat besloten buurtje en kom terecht op de Zwolleweg, waar scholengemeenschap Echnaton is gevestigd. Op het plein staat een abstract object – zonder naam – van Arie Berkulin. Het is van cortenstaal gemaakt en dateert uit 1984. Het geheel bestaat uit drie cirkels en zeven rechthoeken. De cirkels rusten aan een zijde op de grond en verheffen zich – waarbij zij worden gesteund door de rechthoeken – richting het schoolgebouw. Berkulin is in 1939 in Gemert geboren en maakt vanaf 1968 constructies waarin de basisvormen cirkel, driehoek en vierkant voorkomen. ‘Mijn werk gaat over ruimten, vormen en massa’s. Het gaat over dingen en eigenlijk ook niet. Want het is juist die relatie tussen de dingen die mij boeit’. Voor die cirkels verwijs ik naar Zeist, een van de eerdere afleveringen van Beeldbepalend. Toen heb ik twee werken van hem laten zien. Ook in Eindhoven heb ik al werk van hem aangetroffen en hier eerder getoond.

Geveltekeningen en -schilderijen zie ik steeds vaker in Almeerse wijken verschijnen. Het is een aparte vorm van verfraaiing van de leefgemeenschap. Vaak ook vrolijk door de kleurstelling. Het Deventerpad was in het verleden het uitgaansstraatje van Stad. Op de hoek met de Doesburgkade is De Zeemeermin verschenen. De muurschildering van ongeveer twaalf meter hoog van Bozorg Khazraie is in oktober 2003 aangebracht. Khazraie, geboren in Iran, studeerde aan de Universiteit van Teheran, werd gevangen gezet en gemarteld toen Ayatollah Khomeini de Sjah afzette. Hij kon het land ontvluchten vestigde zich in Parijs. Maar ook elders in Frankrijk, Duitsland, Luxemburg en Amerika heeft hij muren tot leven gebracht. Hij woont al weer enige tijd in Almere en ook hier slaagt hij erin gevels een eigen gezicht te geven. Bijna automatisch trekt mijn blik naar de schoot van de zeemeermin, waar een rode doek is gedrapeerd. Pas daarna valt de fluit op die zij bespeelt. En dan zie ik ook hoe kunstig hij met Griekse pilaren het raamwerk in de muur een eigen gezicht heeft gegeven. En zo verder kijkend geniet ik ook van dit kunstwerk in de openbare ruimte.

Langs het Tegelenpad, op de hoek met het Mookpad, ligt een opmerkelijke steen met daarop aan de achterzijde een plaquette die verwijst naar de gemeentewording in 1984 van Almere. De plaquette is er een jaar later op aangebracht, maar is door het vele krassen en schuren nauwelijks meer leesbaar. Ook in de openbare archieven kan ik er niets over terug vinden. Almere springt duidelijk niet zuinig om met zijn nog jonge cultuurgeschiedenis.

Voor de herinrichting van het Maastrichtplein (Maastrichtkwartier) werd architecte Nahied Koolen gevraagd een ontwerp te maken. Zij maakte een aantal ronde en ovale terrassen, die aflopen naar het water. Het sluitstuk is een houten terras aan het water. Ze gebruikte diverse kleuren klinkers om patronen aan te brengen. Door de terracotta tinten creëerde Koolen een zuidelijke sfeer.

Het cirkelvormige middendeel kreeg zitbanken, gemaakt bij Tomaello uit Vlaardingen. Kunstenares en grafisch ontwerpster Monaa van Vlijmen (1951 Heemstede) ontwierp ‘Hoe maakt u het’, mozaïekmatjes die als kussentjes in de rugleuning zijn gemonteerd. De 64 panelen van glasmozaïek vormen een doorlopend beeld. Het gereconstrueerde plein werd in oktober 2007 officieel opgeleverd.

Ik verlaat (ik maak deze ronde in 2015 en de situatie is langs het Weerwater inmidddels flink veranderd) aan de zuidzijde Stedenwijk en rijd langs De Fantasie naar de Oorweg. Hier staat de Energienaald van Jan van Munster. Op 19 juni 2002 werd dit landmark hier geplaatst. De uit cortenstaal gemaakte naald heeft aan de voet een doorsnede van tachtig centimeter en loopt taps toe en heeft een lengte van 55 meter. In de top werd een tien meter lange opening gemaakt met daarin neonlicht. De naald werd in 1984 geplaatst op het Leeuwardenplein en daarom neem ik dat in deze aflevering mee. De bewoners vonden zo’n hoog gevaarte eng, omdat het bij storm, Almere Stad was toen nog zeer open en de wind had vrij spel, heen en weer zwiepte. Besloten werd daarom het object te verplaatsen naar de Bankierbaan. Ook hier moest het verdwijnen ten faveure van het stadshart. De maker werd in 1939 geboren en studeerde in Amsterdam en Rotterdam. Energie is het centrale thema in het werk van Jan van Munster,  die vaak neon met granieten beelden combineerde Het neonlicht van de energienaald is in 2010 vervangen door led-verlichting.

Vlakbij staat ook nog het Floriade-kunstwerk. Het definitieve besluit om de Floriade naar Almere te halen was nog niet genomen toen in 2012 dit werk werd onthuld bij het ondertekenen van het voorlopige contract door toenmalig wethouder Adrie Duivesteijn. Het werk is een samenwerkingsproces van Maarten de Winter en van de in 1935 in Hengelo geboren beeldhouwer Gerard van der Leeden, die zijn atelier in zijn huidige woonplaats Bergen heeft. Van der Leeden kwam uit een muzikale familie en startte zijn kunstzinnige opleiding aan de Academie voor Kunst en Industrie in Enschede en vervolgde die aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Tijdens zijn kunstreizen ontmoette hij in Italië de Zwiterse schilderes Charoltte Kruymel, met wie hij trouwde. Samen met zijn zoon Jeroen heeft hij de Deukalioon Academie opgezet. Het is de bedoeling dat het Floriade-kunstwerk meegaat van Floriade naar Floriade. De kleuren blauw, groen en geel staan voor water, vegetatie en zonlicht.

In de omgeving van busstation ’t Oor vind ik Constructie II. Dit werk heb ik gefotografeerd voordat het terrein van ’t Oor op de schop ging. Tegenwoordig staat het op een iets andere plek in hetzelfde gebied. Dit object is door Cyril Lixenberg in 1983 uit een vierkant stuk cortenstaal gemaakt. Hij heeft de plaat geknipt, gesneden en in een hoek van negentig graden omgeklapt. Als je rond het object loopt verandert het van vorm. De in 1932 in Eastend Londen geboren kunstenaar schonk het kunstwerk in 1992 aan de gemeente. Lixenberg komt uit een orthodox-joods arbeidersgezin. Hij studeerde aan de Central School of Artis en Crafts in Londen en vertrok in 1953 om verder te studeren aan de Ecole des Beaux Arts in Parijs. In 1959 vestigde hij zich in Amsterdam. Net nadat hij opdracht had gegeven voor de uitvoering van twee enorme sculpturen bij Fort Diemerdam in Amsterdam, stierf hij op 10 januari 2015 in onze hoofdstad.

 

Vertrouwen

 

Met uitgestoken hand

bedank ik u

voor uw gastvrijheid

laat nu de luit maar horen

mijn fluittonen zullen u bekoren

en meenemen naar de rand

van het water

 

Ik stijg op

uit de golven

en verlaat de aarde

geen moment kijk ik om

heb vertrouwen in wat achter mij ligt

en aanvaard de toekomst

met waarde

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – Dagblad van Almere – wikipedia

2.       Assenplein – flevolanderfgoed.nl – fransvanderven.nl

3.       Gevelstenen – artkamp.nl – martinhoudhetbij.nl

4.       Leeuwardenplein – flevolanderfgoedland.nl – marjathijssen.nl

5.       Zwolleweg – flevolanderfgoed.nl

6.       Doesburgkade – goedestede.nl – flevolanderfgoed.nl

7.       Tegelenpad – geen informatie

8.       Maastrichtplein – flevolanderfgoed.nl

9.       Oorweg – janvanmunster.nl – canonvanalmere.nl

10.     Oorweg – hendrik-jandewit.nl – wikipedia.nl

11.     A6 – flevolanderfgoed.nl