Deel 72

Grave

Woensdag 14 oktober 2020

Mijn eerste kennismaking met Grave is via de radio; de waterstanden. Daar werd Grave beneden de sluis steevast genoemd. Jaren later was ik daar voor vier maanden gelegerd. Heeft een groepje drillers geprobeerd van mij een ordentelijke kanonnier te maken. Maar wat moet je met zo’n dwarsligger, die al vanaf de eerste dag merkte dat er niets, maar dan ook niets klopte van wat men zei, dat hij zich ‘genaaid en verneukt’ voelde. Dat het de bedoeling was Nederland te verdedigen vanuit het Duitse Seedorf, Dat Grave van toen is veranderd. En nu kijk ik er met andere ogen tegenaan. Alleen dat leger… Dat laat weinig van kunst heel in oorlogstijden en echt veel grote beelden kan ik misschien daarom ook niet ontdekken, als ik mij afzonder van familie tijdens het jaarlijkse Smartlappenfestival.

Op de hoek van de Elftweg en de Sint Elisabethstraat staat een kapelletje, de Mariakapel uit 1946. De kapel is er gekomen na een radio-uitzending van Herrijzend Nederland, waarin kapelaan Hermus vanuit Den Bosch over de Lieve Vrouwe preekte. Zij waakte in het westen van Brabant vanaf de Moerdijk en over de Zoete Lieve Vrouwe, die over het midden waakte vanuit de Sint Jan van Den Bosch. De blinde frater van het Sint Henricus Instituut hoorde dit en vond samen met de voorzitter van de Graafse afdeling van de Katholieke Arbeiders Beweging (KAB) dat er ook een wakende Maria in het oosten moest komen. Grave was immers de oostelijke poort tot Brabant.

De opzet en opdracht werd nog iets opgerekt en de kapel moest een ereplaats voor heel Brabant worden, Maria zou worden geëerd als Hoge Hertogin van Brabant. Achter het beeld van Maria is een schildering met de verwijzing naar die Hertogin van Brabant. Voor het ontwerp van de kapel werd architect FCW Schütz aangetrokken. Het beeld van Maria is van de hand van beeldhouwer Peter Roovers uit een blok tufsteen. De schildering is van de Bossche kunstenaar Marius de Leeuw. In het altaar is de volgende tekst te lezen. ‘Gegroet gij machtigste der vrouwen, die waakt aan Brabants Oosterpoort.’ Bescherm uw volg en al de gebouwen, in ’t vaderland van zuid tot noord. Op Hemelvaartsdag 1947 werd de kapel ingezegend door bisschop Mutsaerts van Den Bosch. In 2001 werd Maria door vandalen onthoofd. Een jaar later was het beeld hersteld.

Net voorbij het museum is aan een lantaarnpaal een object bevestigd. Foto’s over dit klompenmannetje aan de St. Elisabethstraat kon ik niet terugvinden. Via Facebook maar even aangetrouwde familie ingeschakeld, die hadden het nog nooit gezien en opperden een link naar de Vierdaagse van Nijmegen. Vrienden van hen kwamen met de oplossing, een link naar de website nature-art.biz. Dit is een initiatief van John Schipstal en Henry Kuppen, die ‘met zo min mogelijk ingrepen in natuurlijk materiaal een zo groot mogelijk effect van verwondering’ willen bereiken. Diverse van hun werken waren op de Floriade 2012 in Venlo te zien. Het tweetal werkt met name met dood hout en plaatsen hun beelden in het landschap, zodat er een interactie ontstaat tussen de objecten en de ruimte waarin ze staan. Op hun site kom ik diverse foto’s tegen van dit grappige mannetje. Bedankt Marieke van der Meij voor jouw bijdrage.

Grave is misschien niet echt rijk aan beelden in de openbare ruimte, maar in het centrum zie je wel diverse gevelstenen, bijvoorbeeld in de Hamstraat. Ze hebben namen als De Gulden Druyf (meestal een verwijzing naar een voormalig wijnhuis), In de Bonten Os, Moriaan of in de Rogstraat waar ik onder andere de Gekroonde Pauw zag. De Stichting Graeft Voort heeft daar onderzoek naar gedaan en een overzicht is terug te vinden in het boek Geschiedenis van de Graafse Straten (Deel 3).

Kunstuitingen heb je in allerlei vormen. Ook in het straatmeubilair. In sommige gemeenten zie je dat daar veel werk aan wordt besteed, bankjes, lantaarnpalen en een waterpomp. De waterpomp op de kop van de Markt is in 1798 geplaatst. Wie verantwoordelijk is voor deze fraaie pomp is niet bekend. Als ik eromheen draai constateer ik dat een goede opknapbeurt op zijn plaats is.

Aan de Hoofdwagt, aan de muur van het pand van het voormalige stadhuis, hangt een gevelsteen gemaakt door de natuursteenhouwer Vervoordeeldonk uit Den Bosch. Het is een eerbetoon aan voormalig burgemeester Ficq, die in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers werd opgepakt en op 9 maart 1945 overleed in het concentratiekamp Dachau. Ficq was ruim 25 jaar burgemeester van Grave en stond voor en achter zijn volk en keerde zich menigmaal tegen de bezetter.

Op het plein naast de Sint Elisabeth kerk staat een klokkentoren op de plek waar vroeger de oude toren van de kerk stond. Door oorlogsgeweld werd die kerk in de zeventiende eeuw verwoest en niet meer herbouwd. De toren was wel blijven staan en brandde na blikseminslag in 1874 af. Het restant werd gesloopt. In de jaren zestig kreeg West een eigen parochie. In 2001 werd de kerk echter weer gesloten en in 2005 werd de Christus Hemelvaartskerk gesloopt. De klok van vijfhonderd kilo werd in 2009 op dit plein opgehangen in een open toren. ‘Duidelijk zichtbaar, maar niet dominant.’ De vier staanders en de vier ringen verwijzen naar de pastorale eenheid Emmaus, die in 2004 door de fusies van vier parochies was ontstaan. Deze klokkentoren mag niet worden verward met de toren die bij Visio staat.

Iets verder bij Hoofdwagt 5 trekt iets bijzonders boven een poort mijn aandacht. Een systeem dat vermoedelijk op licht of misschien wel door een elektrische impuls in beweging wordt gezet. De eerste speurtocht naar het hoe en wat levert nog geen resultaat op. Bewoners maar eens proberen te benaderen. Ook daar loop ik vast.

 

Geen houten kop

 

klepper de klepper de klep

met houten klompen

op de keien

van Grave naar Cuyk

en weer terug

 

een lichtpunt en

geen houten klaas

maar vol beweging

maak zelfs eens

een dansje aan de paal

 

het past in de tijdgeest

en draaft altijd door

slim zelfs doortastend

en zijn grote voordeel

geen houten kop.

 

Verantwoording

1.       Inleiding – eigen informatie

2.       Elftweg – reliwiki

3.       St. Elisabethstraat - nature-art.biz – Marieke van der Meij

4.       Hamstraat – Stichting Graeft Voort

5.       Markt – rijksmonumenten.nl

6.       Hoofdwagt – wikipedia

7.       Hoofdwagt – gelderlander.nl

8.       Hoofdwagt 5 – geen informatie