Deel 68

Eindhoven Stadswandelpark 3

Woensdag 16 september 2020

Mijn opzet was om niet compleet te willen zijn, niet alles te laten zien in een stad of dorp wat betreft kunst in de openbare ruimte en dat is nog steeds zo. Gaandeweg merk ik wel dat als ik van het bestaan weet, daarover heb gelezen dan wel het via internet heb gezien, ik ook daadwerkelijk een stuk wil aanschouwen. Over dat stuk meer wil weten. Meer dan in het begin. Nog steeds is de regel minstens vijf beelden per aflevering, maar de bovenkant heb ik opgerekt. Net zoals de manier waarop iets wordt beschreven is veranderd. Vandaag de derde aflevering van het Stadswandelpark in Eindhoven. Vijf afleveringen besteed ik aan dit park. Ben dus op de helft.

Voor school heb ik de Camera Obscura nooit hoeven lezen en na mijn schoolperiode heb ik nooit de behoefte gehad dit boek van Nicolaas Beets, dat hij in 1839 schreef onder het pseudoniem Hildebrand schreef, te gaan lezen. Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Beets werd een kunstwedstrijd uitgeschreven voor een Hildebrand-monument. Jan Bronner won dit met een ontwerp voor een achtkantige fontein. Op iedere hoek moest een figuur uit het boek komen. Buikje, Dandy van der Hoogen, Keesje het Diakenhuismannetje, grootmoeder Kegge, Nurks, Pieter Stastok, Suzette Noiret, Teun de Jager. Het monument zou een plaats krijgen in de geboorteplaats van Beets, Haarlem. In 1948 waren de beelden klaar en werden ze getoond op een expositie in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Maar vanwege gebrek aan geld duurde het nog tot 1962 voor het monument daadwerkelijk kon worden onthuld. De beelden waren gemaakt van Frans Euville-kalksteen en waren niet goed bestand tegen het weer en vandalisme. In 1983 werden ze vervangen door hardstenen kopieën en in 1990 na renovatie kregen die een plaatsje in de beeldentuin van museum ’t Nijenhuis. Van de gipsen voorontwerpen zijn bronzen afgietsels gemaakt en die staan verspreid over het land. In het Stadswandelpark staan Keesje, Suzette en Buikje bijeen.

Van Keesje het Diakenhuismannetje zijn meerdere afgietsels. Hij staat ook in het Siegerspark in Amsterdam en in Haarlem bij het Museum Beelden aan Zee. Keesje was een eenvoudig mannetje, die door zijn oom na het overlijden van zijn vader naar het weeshuis was gebracht en werd daarna uitgebuit. Hij had jarenlang gespaard voor zijn overlijden, maar de ‘Vader van het diakoniehuis’ nam hem zijn geld af, zo lees ik. Het Eindhovens Dagblad bericht in januari 2011 dat het beeld van Keesje het Diakenhuismannetje is teruggezet op zijn plek samen met de twee andere bronzen beelden van Jan Bronner. Het beeld was een jaar eerder gestolen. Daarop besloot de gemeente ook Suzette Noiret en Buikje uit voorzorg te verwijderen. Van Keesje stond in Haarlem nog een beeld, maar dan in steen. Het Haarlemse bedrijf Binder Art Services heeft daar een mal van kunnen maken en zo werd het beeld opnieuw in brons gegoten. De beelden zijn tegenwoordig voorzien van een chip en extra versteviging. Daar doet het bedrijf verder geheimzinnig over om dieven het niet gemakkelijker te maken.

Jan Bronner was als hoogleraar aan de Rijksacamenie van Beeldende Kunsten in Amsterdam tussen 1914 en 1947 grondlegger van 140 Nederlandse beeldhouwers. Daarom was het ook niet zo vreemd dat het maken van het hiervoor genoemde monument zo lang duurde. Bronner was tevens de grondlegger van De Groep, die zich bezighield met figuratieve abstractie. Waarom een kenner als Bronner voor het Frans Euville-kalksteen heeft gekozen bij het Hildebrand-monument is een raadsel. Misschien was het goedkoop, maar toch. Buikje heeft toch wel iets steviger materiaal verdiend. Buikje is een slim, ondeugend manneke dat een oogje heeft op Mientje de dochter van Dr. Deluw. Als Buikje merkt dat Mientje niet alleen in de tuin is vraagt hij naar het zoontje. Bij het beeld krijg ik niet meteen de associatie met een ondeugende jongen die over hekken klimt, maar eerder zie ik een man die het goed heeft. En die buik is inderdaad aanwezig.

Is Suzette Noiret voor het ongeluk geboren? Wie haar in het park ziet, zou toch echt zeggen van niet. Misschien een beetje verlegen, met het hoofd afgewend. En zeker niet zo dood als Suzette mij bij de eerste kennismaking doet geloven. De waas van sterven blijf aanwezig, maar ook van bloei, zoals in een park alles opbloeit en weer sterft en weer tot wasdom komt. Beeldhouwer Jan Bronner heeft zo zijn eigen draai aan haar gegeven. Bronner, geboren in 1881 in Zijpe en in 1972 overleden in Laren, was de zoon van een huisschilder. Zijn talent op teken- en schildergebied werd al op de lagere school opgemerkt en hij volgde al jong een opleiding aan de Haarlemse School voor Kunstnijverheid. In 1906 werd hij nog afgewezen voor de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam, maar een jaar later kreeg hij toch daar zijn plek. Hij werd geïnspireerd door Auguste Rodin en de Vlaamse beeldhouwer Louis Royer, die jarenlang in Nederland werkte.

Jan de Baat is in 1921 geboren in Standdaarbuiten en overleed in 2010 in Amsterdam. Na de Tweede Wereldoorlog leerde hij zichzelf beeldhouwen en keek naar het werk van beeldhouwers als Marino Marini, Henry Moore en Ossip Zadkine. Eind jaren tachtig werd De Baat hoofddocent bij de Rietveld Academie in Amsterdam. Grote bekendheid verwierf hij met het monument Amsterdam dankt zijn Canadezen, dat in 1980 aan de Apollolaan in Amsterdam is geplaatst. In 1982 kwam De Ontmoeting tot stand. ‘Na het werken met steen is roestvrij staal mijn favoriete materiaal geworden. Afgezien van de houdbaarheid past het zich, door spiegeling, uitstekend aan bij de omgeving. Daarnaast is de stugheid een uitdaging om het materiaal mijn persoonlijke vormwil op te leggen’, vertelde de kunstenaar. En ik laat hem ook over De Ontmoeting aan het woord. ‘Ontmoeting is een beeld zonder opdracht, een autonoom beeld. Het is een ontmoeting tussen twee bewegingen die een band aangaan. Onderweg verbeeld de coalitie van twee onderscheiden individuen, delen. Vanuit een gemeenschappelijke stam zoekt ieder zijn eigen vorm tot een samengaan in harmonie wordt bereikt.’

Tijdens de eerste aflevering van het Stadswandelpark ben ik begonnen met een werk van Theo van Brunschot. In deze episode komt hij opnieuw voor met een zuil. De Zuil stamt uit 1973 en is in 1975 geplaatst in het park. Het bestaat uit vier schijven, twee wat langere delen en – inderdaad – een tussenschijf en een top. Voor Zuil – zoals het object simpel heet – heeft Van Brunschot gebruik gemaakt van beton, cristallino en marmer. Cristallino wordt vooral bij grafmonumenten gebruikt. De structuur van deze marmersoort is opgebouwd uit kristallen. Er is een witte variant met donkere strepen, die het meest wordt gebruikt, maar het is ook in roze, groen en blauw te verkrijgen. Deze zuil is voor mij een rustpunt in het park. Van Brunschot groeide overigens op in Eindhoven dat met zijn snel groeiende industrieën de allure aannam van een wereldstad. Van Brunschot ondernam lange fietstochten en zocht vooral contact met het Brabantse land, stroopte de Kempen af en genoot van de rijen populieren in de Meijerij. In 1968 begint hij met hakken in Belgisch steen. De Brabantse bomen en Inka-natuur staan hem voor de geest bij het maken van zijn objecten.

De afsluiting van vandaag is eveneens voor Theo van Brunschot, Triade, afkomstig van het Griekse woord trias, is in 1987 in het park geplaatst en bestaat uit drie delen, zoals de titel al prijsgeeft. Van Brunschot heeft dit tussen 1984 en 1987 gemaakt van beton en roze graniet afkomstig uit Sardinië.

De drie delen kunnen nauwelijks meer afzonderlijk worden gezien. Door de opstelling, ze staan los van elkaar, zijn ze toch met elkander verbonden: een mooi opstapje naar het volgende werk.

 

Alleen

 

een draai

ietwat stijfjes

vanuit de heupen

staat hij daar

 

kijk omhoog

zie de vogel

die neerdaalt

voeten

aan de grond

 

beleeft

geleefd

verkleefd

met

het verleden

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – eigen informatie

2.       Bronner – hildebrandmonument.nl

3.       Keesje – Camera Obscura – ed.nl

4.       Buikje – Camera Obscura – wikipedia

5.       Suzette – Camera Obscura – wikipedia

6.       De Baat – buitenbeeldinbeeld.nl

7.       Van Brunschot – wikipedia – buitenbeeldinbeeld.nl

8.       Van Brunschot – parktheater.nl