Deel 65

Amsterdam Artis 3

Woensdag 26 augustus 2020

Omdat dierentuinen mij niet snel vervelen en Artis op korte afstand te vinden is, kom ik er regelmatig. Meestal met een of meerdere kleinkinderen. En dan heb ik altijd wel een gsm of fototoestel bij me om dieren op de foto te zetten, maar zoals in eerdere afleveringen al aangegeven is Artis veel meer dan een dierentuin. Het is ook een speeltuin, onderzoektuin, een tuin met beelden. Binnen en buiten.

Misschien niet alledaags voor de serie Beeldbepalend, maar toch zeker fraai is een vaas ergens uit de achttiende eeuw. Ondanks dat de vaas dus al eeuwen oud is, staat hij gewoon in weer en wind bij de beelden van de Vier Seizoenen. De vaas, Louis XV genaamd, is een geschenk van de heer W. van Hove, die vermoedelijk in 1856 nog een vaas aan de dierentuin heeft geschonken.

Met de Vier Seizoenen heb ik meteen een viertal beelden genoemd, die zo rond 1882 zijn aangekocht en ergens in het midden van de negentiende eeuw zijn vervaardigd. Ze stellen de vier jaargetijden voor:  Herfst, Winter, Lente en Zomer.

Deze vier marmeren beelden zijn dus vermoedelijk halverwege de negentiende eeuw gemaakt en staan geposteerd op de vier hoeken van de Hollandse Tuin.

De beelden stellen vier Romeinse goden voor. Bacchus met zijn druiven staat symbool voor de herfst, met omgeslagen mantel is de winterkoning te herkennen.

Flora en haar bloemen beelden het nieuwe leven in het voorjaar uit en Ceres met korenschoof leidt ons naar de zomer.

Het beeldje Mafuka dateert uit 1925 en is gemaakt door de beeldhoudster en schilderes Cornelia Smit. Zij is geboren in 1878 in Kinderdijk en overleed in 1928 in Alblasserdam. Tussen 1922 en 1927 werkte zij in Amsterdam, onder andere in Artis, en in die periode is dit bronzen werk ontstaan. Frits Portielje kreeg het beeldje van haar en schonk het bij zijn overlijden aan de chimpanseekenner professor doctor Kortlandt. In 1988 schonk Kortlandt Mafuka op zijn beurt aan Artis. Mafuka leefde als gewone chimpansee tussen 1911 en 1916 in de Amsterdamse dierentuin en werd een dwergchimpansee genoemd. In 1929 werd het dier voor het eerst erkend als een eigen soort: bonobo.

Vijf jaar na het overlijden van Artis-kunstenaar Jaap Kaas is het bronzen beeldje Lopende bruine beer aangeboden aan Artis. Dit beeldje dateert uit 1960. Kaas is in 1898 geboren in Amsterdam en stierf op dierendag 1972. Hij bracht zijn jeugd door in Antwerpen waar hij studeerde aan de Academie voor Schone Kunsten. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog keerde het gezin terug naar Amsterdam, waar Kaas zijn studie vervolgde. Behalve beeldhouwer was hij ook graficus en medailleur. Een deel van de oorlog zat hij ondergedoken in Rotterdam. Hier was hij tussen 1946 en 1963 docent aan de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen. Voor zijn serie dierenbeelden liet Kaas zich inspireren door de dieren in Artis.

Het beeldje Jonge Pantserneushoorn is gemaakt in 1974 door Hetty Heyster. In Artis zijn diverse werken van deze in 1943 in Nijmegen geboren beeldhoudster te zien. ‘Dieren zijn mijn modellen’, zegt de kunstenares over haar werk. ‘Hun oorspronkelijkheid en vormdiversiteit zijn de motivatie en impuls om een beeld te maken.’ Zij studeerde in 1966 en ’67 aan de School of Fine Arts in Montreal en vervolgde haar opleiding daarna aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam. Samen met glaskunstenaar Bert Grotjohann richtte zij in 2005 Stichting ArtQuadraat op. Het beeld Jonge Pantserneushoorn is een geschenk van de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen in 1988 ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de Amsterdamse dierentuin.

Arend Soerink, geboren in 1925 in Utrecht en overleden in 1999, heeft talloze sculpturen en monumenten achtergelaten. Ook elders in Amsterdam is werk van deze kunstenaar te vinden. Zijn leven is voor een deel een groot vraagteken. Wel is bekend dat hij samen met Dick Hillenius in een beeldhouwclub zat. In die periode heeft hij ook een bronzen hoofd van Hillenius gemaakt, dat in Rumpt bij Staart is gegoten, in Artis staat zijn in 1986 gegoten Hert. Dit beeldje werd in het jubileumjaar 1988 door Artis aangekocht.

Zoals gewoonlijk sluit ik af met een gedicht. Al eerder heb ik laten zien dat dichtkunst ook te vinden is in de openbare ruimte. Ook in Artis zijn op diverse plaatsen poëtische woorden te vinden, zoals dit werk van Tom van Deel, die ook onder de pseudoniemen G en Gerrit Vogel publiceerde in het studentenblad van de Vrije Universiteit van Amsterdam. Van Deel, geboren in 1945 in Apeldoorn en overleden in 2019 in Amsterdam, ontving in 1987 de Jan Campertprijs voor Achter de waterval. Niet zo gek ver van de Artis-waterval vandaan lees ik:

Ziedaar de bijen,

zij vliegen

in

en

uit,

zij zaaien

en zij oogsten.

Dit is hun huis,

hier wonen zij

en weten zich nu

werkelijk bij.

 

Geluk

 

Sierlijk

en zo elegant

uitgegroeid

en afgestoten

aan

een boom

net aan de rand

 

Beschermd

en ongeschonden

wankelend

door snelheid

overmand uit liefde

ongebonden

 

Het hemels hert

zo vol van leven

gekoppeld

aan een woord

of volk

onsterfelijk

dat is het streven

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – Eigen informatie

2.       Louis XV – artis.nl

3.       Seizoenen – artis.nl

4.       Smit – buitenbeeldinbeeld.nl

5.       Kaas – amsterdamse-school.nl

6.       Heyster – oogvoornatuur.com – hettyheyster.nl

7.       Soerink – artis.nl – buitenbeeldinbeeld.nl

8.       Van Deel - wikipedia