Deel 63
Breda 2
Woensdag 12 augustus 2020
Het Begijnhof heb ik in de eerste aflevering over Breda van Beeldbepalend heel kort aangehaald. Het bestaat sowieso al vanaf 22 maart 1267 en is daarmee met afstand de oudste instelling van Breda. Ooit waren er ongeveer duizend begijnhoven. Soms bestaat de bebouwing nog wel, maar is de organisatie opgeheven. Het Begijnhof in Breda bleef echter fier overeind en staat sinds 1531 onder bescherming van het geslacht Nassau. De grond voor het hof kregen zij in 1267 van Henricus V, Heer van Breda. Hij stond hen ook toe een eigen kapel en kerkhof in te richten. De begijnen zijn er echter niet meer. De laatste, Cornelia Catharina Frijters, overleed op Goede Vrijdag in 1990. De woningen worden nog wel gebruikt en verhuurd aan alleenstaande dames en weduwen en aan diverse organisaties. Terwijl ik het Begijnhof betreed wordt het tweejaarlijkse evenement Kerst met Anton Pieck gehouden.
Voor ik echter door het poortje ga kijk ik eerst nog even omhoog naar Catharinsatraat nr 22. Boven de entree hangt een wapenschild. Maar van wie is mij niet duidelijk geworden. Op het rode schild lijkt het of de contouren van een slot te zien is, maar ook krijg ik de indruk dat de verf is doorgelopen op de haan. In de middeleeuwen was rood de kleur van geweld, daarom was bijvoorbeeld de duivel vaak rood. Later is het de kleur van warmte, liefde geworden. De haan staat over het algemeen voor waakzaamheid, maar wordt soms verbonden aan verraad. Denk daarbij aan de kraaiende haan in combinatie met Petrus. De haan wordt verder ook als meerdere gezien van andere vogels, in staat om de duisternis te verdrijven.
Op het terrein van het Begijnhof staan diverse pompen. Daar haalden de begijnen hun water, want een waterleiding en ook een riolering was er lange tijd niet. Pas in de jaren zeventig van de vorige eeuw kregen de huisjes in het hof hun eigen waterleiding en toiletten.
Deze aflevering kan niet compleet zijn zonder Begijnen. Dit bronzen beeld dateert van 1971 en is gemaakt door Hans Bayens (1924-2003). De beeldengroep van twee vrouwen staat ook wel bekend als de Begijntjes. Ze zijn vervaardigd naar aanleiding van het zilveren priesterjubileum van Joseph Adrianus Johannes Ooms op 16 juni 1971.
Ooms is de laatste pastoor van het Begijnhof geworden. Dat is ook op een gedenksteen te lezen: ‘In dankbare herinnering aan J.A.J. Ooms priester herder van dit begijnhof tussen 1964 en 1997 en de laatste der pastoors van de begijnen die hier vanaf 1964 tot 1990 gebeden en gewerkt hebben. Hij was 33 jaar lang beschermer van het begijnhof als monument. De begijnhofbewoners 1 september 1997.’
Er zijn meerdere beelden van de Heilige Catharina. Dit beeld van anderhalve meter hoog staat in een nis boven de ingang van de Begijnenkerk of St. Catharinakerk. Het beeld is gemaakt in 1837 in opdracht van bouwpastoor Willem van Zon. Het is gemaakt door de Belgische beeldhouwer Jan Baptist van Hool, geboren in Antwerpen.
Vanwege de drukte in het hof blijf ik niet te lang hangen en vertrek maar niet voor ik De Kus heb geschoten. Deze gevelsteen is gemaakt door de beeldhouwer, illustrator, keramist en wandschilder Lou Manche, geboren in 1908 in Amsterdam en overleden in 1982 in Veldhoven. Dit object is gemaakt van chamotteklei en hangt in het poortgebouw. Op de icoon staan Josef en Maria en de aartsengel Gabriël, die Jozef in een droom heeft uitgelegd zwanger te zijn van de Heilige Geest. Na het wakker worden neemt Jozef, zoals hem in die droom is opgedragen, Maria tot zijn vrouw.
Ik sluit het rondje Begijnhof af met een gevelsteen die eveneens in het poortgebouw hangt en is gemaakt van natuursteen. De tekst is moeilijk te lezen en is bijna zeker in twee verschillende periodes aangebracht. ‘Dit huis hersteld, de weg gebaand, een teken: Geen goedheid zal ontbreken waar wijsheid is, maar wij bestaan reeds in ’t begin te dingen naar Gods hulp als machtigste gewin.’ En daarna: ‘Het begijnhof in 1267 gesticht, werd door Graaf Hendrik II van Nassau in 1535 naar hier verplaatst, na de bouw van de Catharinakerk (1830-1838 en de pastorie 1850 vond uitbreiding plaats met het kleine hof 1860-1963, Bij de algehele restauratie 1970-1980 werd de poort herbouwd.’
Schuin tegenover deze poort nog een toegangspoort. Met daarboven een gevelsteen van de Brabantse leeuw en de vermelding Hof van Ghestel. Dit is Catharinastraat 24. Deze straat kreeg overigens in de veertiende eeuw haar naam Caterstrate ook wel Caterstraet geschreven. Later werd het Katerstrate. Het hof dankt zijn naam aan het feit dat hier omstreeks 1500 Willemken van Ghestelen woonde. Hij overleed in 1503, ruim voor de grote stadsbrand in 1534.
Hein Koreman verzorgt de afsluiting van dit deel van Breda. Zijn beeld Bokje heeft Koreman in 1957 gecreëerd. En net zoals bij het monument De Trek, dat ik in de eerste aflevering van Breda toonde, is dit beeld in beweging. Maar al steigerend lijkt het hier in de Willem Merckxtuin zijn plek gevonden te hebben. Aanvankelijk is het bronzen object op het Doctor Ariënsplein, in de wijk De Heuvel, geplaatst.
Op zijn plaats
De tijd staat stil
tegenover mij steiger jij
tussen muren
waartussen de stilte
echoot
groen is de tijd
verblijd zie jij
de toekomst
de stad verandert
en jij verandert
mee
schikt je in jouw rol
vandaag geschoten
en ook morgen
begroet jij mij
al springend en bokkend
van plezier
Opa IJsbeer
Verantwoording
1. Inleiding – begijnhofbreda.nl
2. Catharinastraat – hvnf.nl – caborazoektochten.com
3. Begijnhof (pomp) – wikipedia
4. Begijnhof – kunstinbreda.wordpress.com
5. Begijnhof (Catharina) – kunstinbreda.wordpress.com
6. Begijnhof (gevelsteen) – wikipedia – kunstinbreda.wordpress.com
7. Begijnhof (gevelsteen) – kunstinbreda.wordpress.com
8. Catharinastraat – De Oranjeboom Jaarboek 46 (1993)
9. Catharinastraat – kunstinbreda.wordpress.com - wikipedia
Reacties
Een reactie posten