Deel 58

Alkmaar 2

Woensdag 8 juli 2020

Pleinen kom je in talloze dorpen en steden tegen. Op veel van die pleinen worden markten gehouden en als daar in het verleden een speciale markt is geweest dan krijgt zo’n plein de naam van zo’n markt. Een voorbeeld daarvan is de Paardenmarkt, die vanaf ongeveer 1600 in Alkmaar is gehouden. Bij de reconstructie van dit plein is er onder die markt een parkeergarage gebouwd. Daarbij werden oude resten gevonden van de vroegere begraafplaats van het Minderbroedenklooster dat hier van 1448 tot 1574 heeft gestaan. Tijdens het archeologisch onderzoek is de grafvolgorde van de begraafplaats gereconstrueerd en is er onder andere een massagraf uit 1573 gevonden.

De vorige aflevering over Alkmaar ben ik geëindigd op Achter de Vest met twee kunstwerken van Barten van Elden. Aan hetzelfde gebouw is ook een gevelbeeld aangebracht. Dit beeld dateert uit 1931. Wie Schooljongen met lam heeft gemaakt is niet bekend. Het pand was vroeger de Everardus Witteschool en is in 1931 gebouwd naar een ontwerp van de Amsterdamse architect Jan Honekamp.

Ik loop het smalle straatje uit en kom op de Paardenmarkt. Hier staan twee Lichtmasten die bijna de vorm hebben gekregen van een stuk gereedschap, een breekijzer. Door hun hoogte (twaalf meter) kunnen de masten het gehele plein verlichten. Normaal wordt de verlichting tot tien procent gedimd, maar wanneer er sprake is van noodzaak kan de verlichting volop branden. De masten hebben draaibare armen gekregen zodat bijvoorbeeld bij de kermis er ruimte overblijft voor het bouwen van attracties. Het ontwerp is van IPV Delft.

Behalve de Kunstroute die ik volg is er ook de kunstroute Paardenparade uitgezet. Voor ik bij de hierboven besproken lichtmasten kom ben ik al een van de tien objecten van die route gepasseerd. @thieuschellekens – 2016 is de invulling van de in 1992 geboren Mathieu Schellekens.

‘Mijn paard heeft iets weg van een getatoeëerde zebra’, zegt de kunstenaar over zijn werk. ‘Mijn stijl is veelal te omschrijven als precies en grafisch, ontstaan door gebruik van zwart en wit, contrasten in vlak en lijn. Normaliter maak ik een nauwkeurig ontwerp, dat ik later uitwerk met gebruik van een beamer op muren of doek. Nu heb ik gekozen voor een andere aanpak: door de omvang van het paard heb ik me niet vastgepind op een ontwerp, maar ben ik improviserend te werk gegaan.’

Vlakbij dit werk begint de Paternosterstraat. Aan de linkerzijde hangen zes gedichten van de Alkmaarse stadsdichter Margreet Schouwenaar. De huidigste seconde. Vermogen. Kijkdoos. Woorden zijn huizen. Roze. Voortgang.

Aan het einde van dit poëtische straatsteegje beland ik op het Canadaplein, in het gras staan Spoken huilen omdat ze niet bestaan. Deze beeldengroep uit 2000 is gemaakt van aluminium door Arjen Lancel. Deze kunstenaar is geboren in 1961 in Katwijk aan Zee en woont en werkt in Amsterdam. Lancel studeerde aan de Rietveld Academie in Amsterdam, aan Gemak Den Haag en bij de Reinwardt Academie in Leiden en Amsterdam.

Lancel maakt zowel sculpturen als installaties voor de openbare ruimte, vrije ontwerpen en in opdracht. Tevens programmeert hij kunstmanifestaties en tentoonstellingen.

In zijn werk verwijst hij vaak naar gebruiksvoorwerpen en benadert die met een humorvolle of zeer kritische ondertoon.

Liggend naakt van Jan Dokter ligt in marmer voor de Grote Kerk op het Kerkplein. Dit beeld is uit 1986. Dit beeld op een bronzen sokkel wordt ook wel Liggende vrouw genoemd. Het beeld, van de in 1944 in Kampen geboren en in Den Helder levende Nederlandse beeldhouwer, is door giften van de ‘Alkmaarsche Vereniging voor den Geld- en Effectenhandel’ en financiering van de provincie Noord-Holland mogelijk gemaakt.

Op het plein staat nog een beeld. Dit werk is afkomstig van Mari Andriessen, geboren in 1897 in Haarlem en daar in 1979 ook overleden. Andriessen wordt beschouwd als de tweede generatie van de Groep van de figuratieve abstractie. Hij kwam uit een kunstzinnige familie. Tijdens de oorlog weigerde hij lid te worden van de Nederlandse Kultuurkamer en mocht daarom niet langer exposeren. In zijn atelier was een wapendepot gevestigd en in zijn huis hielp hij Joodse burgers onderduiken.

In 1965 maakte Andriessen het beeld Maerten Pietersz van der Meij. Dit bronzen beeld staat op een sokkel van keien en is een eerbetoon aan de toenmalige stadstimmerman Van der Meij (ook wel bekend als van Amey). Hij smokkelde tijdens het Alkmaars beleg in 1573 brieven, van het stadsbestuur, door de Spaanse linies. Die brieven zaten in zijn polsstok. Die brieven leverde hij af bij gouverneur Sonoy en later bij Willem van Oranje in Delft. In het regionaal archief worden twee van die brieven bewaard.

In 1965 maakte de Alkmaarse kunstenaar John Bier het reliëf De sanering. Het hangt aan de gevel van het ABN AMRO-gebouw aan de Bagijnenstraat 2. Het stenen kunstwerk is een verwijzing naar sanering van de binnenstad van Alkmaar, die zo rond 1963 plaatsvond. In de eerste aflevering van Alkmaar heb ik ook al werk van Bier laten zien.

Aan de andere kant van de kerk, bij Stadskaffee Laurens aan het Kerkplein, ontdek ik een fraaie gevelreliëf. Dat dateert nog uit de tijd dat in dit pand het politiebureau is gevestigd. Het natuurstenen reliëf bevat het wapen van Alkmaar dat wordt vastgehouden door twee leeuwen. Onder dit wapen is de Latijnse tekst Alcmaria Victrix aangebracht. Ontwerper van het pand is de architect Alexander Kropholler (1881-1973).

Aan de gevel van ’t Hooge Huys aan de St. Laurensstraat zie ik Pelikaan. En met dit ornament van de Nederlandse beeldhouwer Joseph Mendes da Costa sluit ik deze aflevering af. Mendes da Costa is geboren in 1863 in Amsterdam en daar overleden in 1939. Hij was lid van de kunstenaarsgroep Labor et Ars en zo een wegbereider geweest voor de kunst in de 20^ste eeuw in ons land. Het aanbod om hoogleraar aan de Rijksakademie legde hij naast zich neer. Zijn Pelikaan maakte Mendes da Costa in 1930.

 

Het licht

 

Ik kijk en kijk

en vraag mij af

wie ben jij

wat ben jij

en waarom ben jij

 

en ’s avonds

als het plein

verlaten is

en jij verschijnt

dan kijk ik en kijk

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – alkmaar.nl

2.       Achter de Vest – vanderkrogt.net

3.       Paardenmarkt – ipvdelft.nl

4.       Paardenmarkt – rollebol.nl

5.       Paternottestraat – stadsdichteralkmaar.nl

6.       Canadaplein – arjenlancel.nl

7.       Kerkplein – vanderkrogt.net

8.       Kerkplein – wikipedia – onh.nl

9.       Bagijnenstraat – helpwandkunstopsporen.nl

10.     St. Laurensstraat – wikipedia