Deel 56

Zeist 3

Woensdag 24 juni 2020

Bij Zeist moet ik als eerste denken aan de Remise en vervolgens aan Gero een bestekfabriek die in Zeist in 1912 ontstond en vooral betaalbaar, verzilverd bestek leverde. De naam Gero werd in 1918 officieel gedeponeerd. Later werd Zilmeta (roestvrijstaal) geïntroduceerd. In 1986 werd het bedrijf overgenomen door Van Kempen en Begeer. De productielijn in Zeist was in 1974 al verhuisd naar Nieuw-Weerdinge. In veel Nederlandse gezinnen werd dit bestek gebruikt. Ondanks dat Zeist de hoofdgemeente is van een aantal dorpen, zoals Driebergen-Rijsenburg en Den Dolder heeft het zelf geen treinstation. Wel lag het in het verleden aan de tramlijn van Arnhem naar Utrecht. En op die lijn heeft een van mijn grootouders nog gereden. Als wij naar hen gingen was het bijna altijd via Zeist en daar moest worden overgestapt op de bus, want de tram was toen al verdwenen.

Mijn bezoek aan Zeist start aan de Markt, waar op zaterdag ook daadwerkelijk een markt wordt gehouden. Het stratenplan steekt hier ingewikkeld in elkaar. Veel is veranderd in de loop der jaren, gemoderniseerd. Op Voorheuvel staat Man en Vrouw, van Otto Schouten, de drukte te bekijken. En ik kijk mee, stiekem over de schouder.

Achter de Oude Arnhemseweg 16, het pand waarin in 2015 My Home is gevestigd, staat een fraaie gevel met daarop Anno 1685, vertelt eigenaresse Yvonne Klaassing mij. Die gevel is er vermoedelijk ten tijde van de vorige eigenaar, Elias Becker, gekomen. Een deel van de gevel heeft voorheen bij Kasteel Kerkenbosch, aan de Amsterdamse Bovenweg, gestaan. Dit is in 1904 gebouwd door jonkheer Egbert Lintelo de Geer. Het oudste gedeelte heeft vroeger aan de Keizersgracht in Amsterdam gestaan. Het grootste gedeelte van de ornamenten is van veel later, sommige zelfs uit de vorige eeuw, waarbij de stijl van vroeger zo goed als mogelijk is gevolgd.

Echt beelden kom ik in deze hoek van Zeist niet tegen, ook niet in de literatuurwijk. Zelfs geen borstbeeld in de Meester H. Marsmanstraat. Het heeft er zelfs even weg van dat ik mij in een vergeten stukje van deze gemeente bevindt, maar dan word ik blij met een muurschildering van vermoedelijk een Jeugdgroep, die ook elders in Zeist kleurrijke muurschilderingen heeft gemaakt en zo wordt het toch nog een geslaagde wandeling.

Iets verderop geen succes bij de Sint Jozefkerk aan de Rozenstraat. Geen beelden aan de buitenzijde en de inpandige Mariakapel nodigt mij niet uit daar van het moeder met te groot kind een foto te maken. Dan maar door naar de Watertoren op de Bergweg en zo dwaal ik rond en zie vooralsnog weinig voor deze aflevering en keer terug naar mijn beginpunt. Verleg mijn schreden richting Slot Zeist.

Maar eerst kom ik nog op het Emmaplein waar een beeld bijna verdwijnt in een draaiorgel. Geen plaatje van een rammelende centenbak voor mijn neus, Daar verdwijnt slechts een munt in als de draaiorgeldraaier op wil houden met draaien en zich verkast. Maar ja, dat wil hij niet, dus daal ik af naar de Eerste Hogeweg en zie daar: Le temps s’ecoule.

Dit beeld is op 31 augustus 1984 door Makelaarskantoor Lettinga aangeboden aan de gemeente ter gelegenheid van het vijftig jarig bestaan van dit bedrijf. Het staat ietwat verscholen in het groen en zelfs door diep door de knieën te gaan lukt het mij niet het gezicht op de foto te krijgen. Het beeld is van Tineke Bot die het bronsgieten leerde van Mari Andriessen. In 1970 startte zij met een eigen atelier in haar geboortedorp Hilversum, waar ook haar Schepping staat. Sinds 1994 woont en werkt zij in Frankrijk.

Via de Kerkweg beland ik in het Walkartpark en daar wordt mijn beeldenhonger gestild. Misschien klinkt dat wat wrang. In dit park staan drie oorlogsmonumenten. De eerste is het indrukwekkende Niet Weer Nooit Meer, een granieten gedenktsteen in de vorm van een poort. Deze tekst en Weggehaald en vermoord Zeist 1940-1945 zijn hierop vermeld. Op de deurposten staan in alfabetische volgorde de namen van weggevoerde 102 Joodse bewoners, die nooit meer zijn teruggekeerd. Het monument is gemaakt door Victor Levie, in 1955 in Amsterdam geboren en grafisch ontwerper van beroep. Niet Weer Nooit Meer is in 2001 onthuld.

Door de poort van het Joodse monument zie ik de contouren van een ander beeld. Ik wandel terug en zie in de bosjes verscholen het Indië-monument, een herdenking aan de militairen in dienst van het Nederlands Koninkrijk na 1945. Het is een roestbruin granieten gedenksteen met zilveren belettering en eretekens in goud. De namen en jaartallen van de Zeister gevallenen zijn er op vermeld alsmede de plaats waar zij zijn omgekomen en de erevelden waar zij liggen begraven. In het midden staat het wapen van Zeist. Het monument is in 2002 op een voetstuk geplaatst en ontworpen en uitgevoerd door de Zeister Steenhouwerij van der Velde.

En dan arriveer ik bij het Monument voor de gevallenen, het Zeister oorlogsmonument uit 1951 dat in kalksteen is uitgevoerd en ontworpen door Dirk Wolbers, een in Voorschoten geboren beeldhouwer, tekenaar en medailleur.

Hij studeerde in Amsterdam en Brussel en maakte diverse verzetsmonumenten voor onder andere Vlaardingen en Deventer. De naakte man staat symbool voor de toekomst waar hij met gevouwen vlag onder de arm met veel vertrouwen naar kijkt.

En in dit park zie ik ook nog twee restanten van WalkArtMarkt, dat onder andere in het park is gehouden. Een van de creaties is de Walvis dat in 2015 is gemaakt van afval. En nu maar hopen dat deze in het Walkartpark dobberende tot kunst verheven rommel geen grote aantrekkingskracht zal uitoefenen of ander vullis, zodat dit geen vuilstortplek gaan worden.

Op weg naar Slot Zeist wandel ik over Het Rond en daar lig Wat Heerlijk, het tweede stadium van de Liefde. Jan van Munster heeft gewerkt met graniet en is uitgegaan van een ellipsvormig object dat in twee exact gelijke stukken is gedeeld. Op de twee snijvlakken staan een plus- en een minteken. De ellipsvorm staat voor de kunstenaar voor Schoonheid. Het werk behoort bij het Liefdeproject waarover ik ook al in de eerste Zeist-editie heb geschreven. Wim Korvinus maakte het masterplan en naar aanleiding daarvan zijn zeven opdrachten gegeven, daarvan zijn er zes ook daadwerkelijk uitgevoerd en in en rond Zeist terug te vinden. Het project is in het vakblad BK-informatie bekendgemaakt, waarom een groot aantal kunstenaars reageerde. Voor dit onderdeel zijn behalve Van Munster ook Michael Jacklin en Margriet Luyten gevraagd.

Op het Broederplein, waar de Hernhutters hun domicilie kregen, staat Kinderhuis kinderen. Dit beeld, ook wel Hernhutter kinderen genoemd, is in 1984 door Han van den Bosch gemaakt, en kijkt naar de gebouwen aan de overkant van het plein. Het is vervaardigd uit gegoten beton. Van den Bosch, geboren in 1935 in Amsterdam, verhuisde op jonge leeftijd met zijn ouders naar Zeist. De onderwijzer Ebbe de Boer stimuleerde hem de Vrije School tot het maken van kunst. Terwijl hij werkte aan het Openbaar Lyceum Schoonoord begon hij een opleiding aan de Kunstacademie Artibus in Utrecht en was leerling van Jan van Luyn.

Het is genoeg geweest voor vandaag. Ik wandel terug naar de Markt en kom weer bij het Emmaplein, op de hoek met de Meester de Klerkstraat zie ik nog een beeld. Pinky Messchaert, vormgeefster en maakster van diverse sculpturen heeft dit werk in 1996 gemaakt van zes roestvrij stalen buizen. Het geheel doet mij aan een wigwam denken. Ik doe mijn ogen dicht en hoor in gedachten het draaiorgel weer piepen en kraken. Gelukkig, het is verdwenen en ik klik, verbind tweemaal drie buizen tot een Toevallige Ontmoeting.

 

Lijnen

 

Totaal mislukt

als wigwam en als totempaal

en daarmee uit het lood

beslagen kom ik uit

de meesterknecht

 

zo zonder centenbak

loop ik vooruit

nee niet op de muziek

 

een stap naar voren

twee opzij

dam bots ik op de juiste

lijnen

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – eigen informatie – wikipedia

2.       Voorheuvel – vanderkrogt.net

3.       Oude Arnhemseweg – Yvonne Klaassing

4.       Johan de Meesterstraat – eigen informatie

5.       Eerste Hogeweg – zeistinbeeld.nl – wikipedi.nl

6.       Walkartpark (Joods) – 4en5mei.nl - Stichting RKD

7.       Walkartpark (Indië) – 4en5mei.nl

8.       Walkartpark (Gevallenen) – 4en5mei.nl – wikipedia

9.       Walkartpark (afval) – cultuurzeist.nl

10.     Het Rond – janvanmunster.nl – geheugenvanzeist.nl

11.     Broederplein – hanvandenbosch.webs.com – hernhutterhuis.nl

12.     Emmaplein – pinkart.nl