Deel 54

Diemen 2

Woensdag 10 juni 2020

De naam Diemen is ontleend aan een riviertje dat ten oosten van het dorp ligt en aanvankelijk stroomde vanaf het Diemermeer naar de Zuiderzee. Dat meer werd omstreeks 1628 drooggemalen. Het werd nog wel een paar keer onder water gezet, als verdedigingslinie, maar dat gebeurde voor het laatst in 1672. De polder die hierdoor is ontstaan ligt op Amsterdams grondgebied en hier is onder andere het Amstelstation te vinden.

Voor deze rondgang door Diemen, een vervolg op mijn tocht die eindigde bij het gemeentehuis, pak ik de draad op bij mijn vorige eindpunt en ga via de Prinses Beatrixlaan naar de Emmastraat. In een plantsoen voor seniorenwoningen van het woningbouwproject De Prinses staat De Bergwachter van Ike van Cleeff, die op 24 april 2008 is onthuld. Een balancerend geheel, dat steeds iets hoger klimt en met grote ogen de wereld inkijkt.

Van Cleeff is geboren in 1952 in Den Haag en woont en werkt in Amsterdam. Tussen 1978 en 1983 heeft zij in Antwerpen een opleiding gevolgd aan de Academie voor Schone Kunsten en studeerde af bij Wilfried Pas. Als kind raakte zij gefascineerd door het poppentheater en van poppenspeler Felicia van Deth leerde Ike dat ‘als je een pop een grimmig uiterlijk geeft, die uitdrukking nooit meer verandert.’ Daarom werkt zij net zo lang door aan een sculptuur totdat het de uitdrukking heeft die zij voor ogen heeft.

Iets verderop in het groen voor het zelfde woonproject vind ik Torso, van Eja Siepman van den Berg. Deze beeldhouwster is in 1943 geboren in Eindhoven en studeerde bij Paul Grégoire en Piet Esser aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Zij woont en werkt in Beetsterzwaag en won onder andere de Charlotte van Pallandtprijs. Eerder kwam ik al werk van haar tegen in Leeuwarden (Zig Zag) en tijdens ArtZuid. Zij gebruikt zelden een levend model voor haar beelden en werkt meestal vanuit een pose. Torso, ook wel Vrouw met horizontale schouder, is op dezelfde dag als het vorige beeld onthuld. Het toont zich fier aan de senioren.

Ik trek richting Weespertrekvaart en kom uit bij de Hartveldseweg. Hieraan is schuilkerk De Hoop gevestigd, de enige nog overgebleven schuilkerk in de regio Amsterdam, met daarnaast de RK Pastorie. Deze kerk is gebouwd in 1786-1787 en heeft nog tot 1910 dienst gedaan als kerkgebouw. Daarna werd het een verenigingsgebouw, opslagruimte en orgelschool. Tegenwoordig vinden er onder andere concerten plaats. In 1990 werd de voormalige schuilkerk grotendeels door brand verwoest. In 1997 is door de inzet van velen De Hoop van sloop gered en gerestaureerd. Aan de gevel van de pastorie zit een gevelsteen met een vrouwenfiguur en de vermelding De Hoop, de maker en de datum van deze steen zijn onbekend.

Aan de andere zijde van de pastorie staat de Sint Petrus Banden kerk. Aan de gevel van deze drie beukige hallenkerk bevinden zich twee gevelstenen afkomstig uit het bouwjaar. De kerk staat er sinds 1910 en begin van deze eeuw is gestart met de renovatie.

Toch is het vermoedelijk niet voldoende de parochie overeind te houden, want het bisdom wil eigenlijk van het gebouw af. Maar of het gebouw daar onder zal lijden? Voorlopig dient het nog als kerkgebouw en daar heeft het Corona-virus geen verandering in kunnen brengen. De gevelsteen met de varende, vissende Petrus is fraai. Maar ook de andere steen met de wachters en de engel is een gaaf exemplaar.

Voor de kerk staat het Heilig Hartbeeld van Jan Custers. Dit soort beelden zie je in talloze plaatsen. Initiatiefnemer in Diemen was pastoor Henricus Verdegaal, die op 4 augustus 1929, twee jaar voor zijn overlijden het beeld inzegende. Met de rechterhand zegent de bronzen Christusfiguur op zijn beurt de toeschouwer. Op de borst draagt hij het Heilig Hart. Op de sokkel, die tweemaal zo duur was als het beeld, staat geschreven: ‘Komt allen tot mij’. Het werk is van de in Stratum geboren beeldhouwer Jan Custers, die opgeleid was aan de Sint Lucasschool in Gent. In zijn atelier in Stratum werkte hij samen met zijn broer Alphons. De voorgevel van dit pand aan de Geldropseweg 20 (tegenwoordig Eindhoven) is nog nagenoeg hetzelfde.

Een klein stukje verder aan de Hartveldseweg staat Der Kinderen Bank voor een dubbelpand, dat vroeger het gemeentehuis is geweest en het doktershuis van de arts C.J. Der Kinderen, die daar tussen 1900 en 1935 – zijn jaar van overlijden – praktiseerde. De bank, in zwart marmer uitgevoerd, is een geschenk van bewoners en tevreden patiënten, zoals ook in de rugleuning is vermeld. ‘Geschonken door patiënten en vrienden’.

Ik wandel op mijn gemak de Arent Krijtstraat in. Voor het zorgcentrum De Diem staat Wachten, een bronzen beeld dat gesigneerd is met Resa, het pseudoniem van Gina (Regina Elisabeth Suzanne) Miltenburg-Andringa. Dit beeld van een zittende man en vrouw dateert uit 1997 toen het centrum werd geopend. ‘Ik weet van tevoren precies wat ik met een steen wil. De compositie heb ik al in mijn hoofd en daar zoek ik de juiste steen voor uit. Speksteen is voor het snelle werk, maar mijn hart ligt bij de harde steensoorten, zoals marmer, albast, diabas en harde kalksteen.’ Maar ook werkt deze kunstenaar graag met klei en was, zoals bij dit beeld dat zij in brons heeft laten gieten. Het beeld is overigens een tijdje uit het straatbeeld verdwenen geweest, omdat het in 2014 van de sokkel is gereden door een automobilist. De Diemense beeldhouwster werkt overigens afwisselend in Diemen en Amsterdam.

Voor mijn laatste ‘kunstje’ loop ik terug naar de Trekvaart en steek het water over, op zoek naar het Berkenplein en Koos Kolenbrander, door Paul Vendel. Foto’s van dit object hebben mij op het verkeerde been gezet; ik verwacht een hoog gevaarte, maar het staat op hoogte. Het is gegoten uit doorzichtig polyester, waarin vlinders en motten uit een oude natuurhistorische collectie zijn te zien. Het beeld is mede mogelijk gemaakt door zorgstichting Cordaan en woningstichting De Key. Het kijkt over daken uit en is door een goede verlichting ook ’s avonds te zien. Het werk is vernoemd naar de Maartensdijkse dorpshistoricus Koos Kolenbrander.

Het was de bedoeling dat het deel zou uitmaken van een groep van zeven mannen en vrouwen die op het dak van een zorgcentrum in Maartensdijk zou worden geplaatst. Streng gelovigen protesteerden in 1996 heftig tegen dit naakt en wilden niet ‘tegen de piemel’ van Koos aankijken. ‘Bloot hoort niet in het openbaar, kunstwerk of niet’, zo protesteerden de leden van de zwarte-kousen-gemeenschap tegen het prototype. En Kolenbrander had de heibel verwacht, dat hij uit de kleren was gegaan. ‘Ik heb trouwens een hoop leuke reacties gehad. Van mensen die het wel konden waarderen. Maar er waren ook bewoners die vonden dat het beeld associaties opriep met incest’, zo verkondigde Kolenbrander tegenover De Volkskrant. Het beeld is er toch gekomen en staat sinds 2009 op het dak van zorgcentrum Berkenstede. In Diemen dus en niet in Maartensdijk.

Kolenbrander

Jouw liedje zingt door mijn hoofd
geen dag om snel te vergeten
immers thuis aan de kant gesmeten
de historicus wordt niet geloofd

Dat volk aanschouwde verdoofd
de naaktheid van hun geweten
de adder had hen gebeten
van hun normen en waarden beroofd

Maar hij kreeg vlinders van binnen
staat met ballen en motten te kijk
nu elders oude zieltjes te winnen

Het Berkenplein is thans zijn Rijk
de barometer raakt buiten zinnen
want thuis neemt hij alsnog in de zeik

Opa IJsbeer



Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Emmastraat – ikevancleeff.nl

3.       Emmastraat – kunstwebdiemen.nl kunstbus.nl

4.       Hartveldseweg (De Hoop) – stadsherstel.nl

5.       Hartveldseweg (gevelstenen) – wikipedia

6.       Hartveldseweg (Heilig Hart) – diemernieuws.nl – wikipedia

7.       Hartveldseweg (Bank) – diemernieuws.nl

8.       Arent Krijtstraat – resaa.nl – wikipedia

9.       Berkenplein – volkskrant.nl – debeeldunie.nl