Deel 41
Amsterdam Rembrandtplein
Woensdag 11 maart 2020
Het Rembrandtplein in Amsterdam is door de vele terrasjes en horecagelegenheden een van de belangrijkste uitgaansplekken van Amsterdam. Het is ooit door Max Tak bezongen. Het plein kreeg aanvankelijk de naam Reguliersplein en kreeg al snel de naam Botermarkt. Die naam refereerde aan de Boterwaag, die ontstond na de verbouwing van de overbodig geraakte Derde Regulierspoort als toegangspoort van de stad. In 1876 werd de naam van het plein door de gemeenteraad veranderd in Rembrandtplein. Veel Amsterdammers hebben het nog steeds over Rembrandtsplein en die verbindings ‘s’ stond ook tot 1985 nog op de straatnaamborden.
Het oudste nog bestaande standbeeld in Amsterdam is het Rembrandtmonument uit 1852, gemaakt door Louis Royer. Het is een eerbetoon aan de kunstschilder Rembrandt van Rijn. Hij werd zo belangrijk geacht voor de Nederlandse kunst dat Koning Willem III bereid werd gevonden dit monument te onthullen. Met een Leve het vaderland, hoezee voldeed de koning op 27 mei 1852 aan dit verzoek.
In de negentiende eeuw waren niet veel beeldhouwers in staat om de opdracht voor zo’n monument re realiseren. Eén van het was de in Mechelen geboren Royer, die destijds op de Oudezijds Achterburgwal woonde. En daar werd het monument van Rembrandt geboren. Echt eenvoudig ging dat allemaal niet. Het geld dat bijeen was gebracht voor het monument was bijvoorbeeld in staatsobligaties belegd, maar de waarde daarvan kelderde, zodat het slechts in ijzer kon worden gegoten. De eerste gieting mislukte bovendien.
De tweede gieting lukte en het werd door Ivar Jacobsen in één stuk gegoten. Dat werd zo’n kunststukje genoemd dat zijn naam op de sokkel kwam te staan. In 1924 kreeg het beeld een lagere sokkel en verdween de naam van de gieter.
Het beeld heeft eerst aan de noordzijde van de Botermarkt gestaan, maar verdween daar toen er een beeld van Thorbecke werd geplaatst en kreeg een nieuwe bestemming op het Rembrandtplein. In totaal heeft hij sinds 1852 al op zes plekken op het plein gestaan. Na de herinrichting van het plein in 2009 is het 180 graden gedraaid en nu kijkt de schilder naar het westen. Motivatie hiervan: In het midden van het plein is een plint gelegd van hardsteen. In die plint zijn alle functies van het plein gestopt, het beeld staat er, maar ook bankjes en een waterobject. Als daar straks toeristen zitten, zouden ze tegen Rembrandts achterkant aankijken als we hem niet hadden gedraaid.
Rembrandt heeft diverse grootse schilderijen achtergelaten. Een van de bekendste is de Nachtwacht, dat in 1642 gereed kwam, maar eigenlijk de ellenlange titel De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren heeft gekregen. Het doek was besteld door het Amsterdamse schuttersgilde voor de feestzaal van de Kloveniersdoelen. In tegenstelling tot al die andere statische opstellingen heeft Rembrandt er een levendig werk van gemaakt.
In december 2005 is voor het monument een beeldengroep van 22 figuren geplaatst. De Nachtwacht 3D gemaakt door de beeldhouwers Mikhail Dronov en Alexander Taratynov. Beiden zijn in 1956 in Rusland geboren. Taratynov kwam in de jaren negentig met een studiebeurs naar Nederland en woonde enige tijd in Amsterdam, vestigde zich in 2000 in Maastricht en betrok in 2015 kasteel Strijthagen in Schaesberg (Landgraaf), waar hij het kunstencentrum ArtLand opende.
De beelden zijn ontworpen voor het Rembrandtjaar 2006. Zij stonden aanvankelijk bij kasteel St. Gerlach (Houthem) en werden daarna vanwege het 25-jarig ambtsjubileum van Beatrix bij Paleis Noordeinde in Den Haag geplaatst. Op verzoek van Amsterdamse ondernemers kregen ze een plek op het Rembrandtplein. In 2011 gingen ze terug naar St. Gerlach en een jaar later naar Bad Nieuwenschans. Eind 2012 keerden ze terug op het gerenoveerde Amsterdamse plein, maar omdat de ondernemers en de makers van de groep er financieel niet uitkwamen over aanschaf dan wel huur van de beelden zijn ze op 11 februari 2020 weer weggehaald.
Deze groep op de foto zetten, stond al een tijdje op mijn verlanglijstje en op 6 februari is mij dat gelukt. In alle rust en stilte, zonder de vele toeristen die deze Nachtwacht massaal hebben vastgelegd. Talloze selfies zijn hier gemaakt. Pleinmanager John Schraven vindt het jammer dat de beelden weg zijn, verklaarde hij tegenover AT5, maar ze zullen volgens hem ook niet meer terugkeren.
De namen van het merendeel van de leden van de groep is onbekend. Op het doek staan ze, onleesbaar, vermeld. Wel staat kapitein Frans Banninck Cocq duidelijk in het centrum vooraan aangegeven.
Ook luitenant Willem van Ruytenburch, de andere naamgever van het schilderij, is bekend. Die staat rechts van de kapitein.
Het meisje dat tussen de leden van de schutterij staat wordt wel eens als Saskia, de overleden echtgenote van de schilder, aangeduid. Dat lijkt niet zo te zijn. Dit meisje houdt de ceremoniële drinkhoorn van de kloveniers vast en de klauwen van de kip aan haar gordel verwijzen naar de ‘clauweniers’.
De vaandeldrager van de compagnie is een vrijgezel. Dat is bewust zo, omdat deze altijd voorop moest gaan in de strijd en daarmee de kans op geraakt te worden door een kogel zeer groot was. En het verlies van een vrijgezel werd kennelijk als minder erg ervaren.
De andere door Rembrandt geportretteerde deelnemers zijn de mensen die het oorspronkelijke schilderij mede hebben betaald. Maar ook de schilder zelf heeft zich ertussen geplaatst. Wie van de beelden daarvoor staat is mij overigens niet duidelijk.
Zelf heb ik een zwak voor het hondje, dat al keffend tussen de leden van de schutterij is vereeuwigd en ook een prachtig plaatsje binnen de groep heeft gekregen.
Ben ik zo dapper
om vooraan te strijden
Maar wie dan wel
en wie verdedigt straks
haar eer
als ik er niet meer ben
Behoor jij
tot de keffers
van onze maatschappij
die wel blaffen
maar nooit bijten
Ik steek de hand
in eigen boezen
en erken
mijn dwarse gedrag
Ik ben zo bang
Opa IJsbeer
Verantwoording
1. Inleiding – wikipedia
2. Monument – buitenbeeldinbeeld.nl
3. Nachtwacht – wikipedia
4. Kunstenaars – wikipedia
5. Verplaatsen – wikipedia – AT5
6. Beeldengroep – parool.nl – rembrandthuis.nl
Reacties
Een reactie posten