Deel 40

Amsterdam Oud-Zuid

woensdag 4 maart 2020

Tijdens mijn wandelingen voor ArtZuid in 2019 in Amsterdam heb ik diverse keren niet alleen de kunstwerken van de biënnale vastgelegd, maar ook andere kunst. Voor het voormalige stadsdeel Oud-Zuid, dat in 2010 is opgegaan in Amsterdam Zuid heb ik een apart hoofdstuk ingeruimd. De acht wijken, onderverdeeld in 41 buurten, heb ik echter niet apart benoemd, hoewel ik vooral in de Apollobuurt en Stadionbuurt ben geweest. De bekendste wijk is zondermeer de Pijp, onder te verdelen in Oude Pijp en Nieuwe Pijp. En dan hebben we ook nog het Vondelpark, het Sarphatipark en de Schinkeleilanden als groengebieden.

Ik start met een beeld op de Beethovenbrug, op de hoek van de Beethovestraat en de Bernard Zweerskade. Dit werk is van Hildo Krop (1884-1970) en gemaakt van graniet. Op deze hoek staat Nieuw Leven. Bij de eerste blik denk ik aan een groepje spelende kinderen, maar al snel zie ik dat het om slechts twee kinderen gaat, die elkaar omhelzen terwijl zij in een bloem zitten. Op de sokkel staan de vier windrichtingen aangegeven.

Aan de overkant van de weg, bij de kruising met de Stadionkade, staat De handen van de schepper. Eveneens van Hildo Krop en uit hetzelfde materiaal gehouwen. Krop heeft in Amsterdam regelmatig samengewerkt met de architect Pieter Lodewijk Kramer (1881-1961), die verantwoordelijk is geweest voor de vormgeving van ruim tweehonderd bruggen in Amsterdam.

Aan het Minervaplein staat een modern monument gemaakt door Lucien den Arend. Deze Nederlandse beeldhouwer, tekenaar en schilder is geboren in 1943 in Dordrecht. Hij emigreerde met zijn ouders in 1953 naar de Verenigde Staten, waar hij in Long Beach studeerde. Terug in Nederland vervolgde hij zijn studie in Tilburg en Rotterdam. In de jaren zestig en zeventig runde Den Arend in Zwijndrecht een eigen galerie waar kunstenaars uit die plaats ruimte kregen.

In 1986 maakte Den Arend van roestvrijstaal het Gedenkteken Prof Dr Dirk Durrer dat door Prinses Juliana is onthuld. Het kunstwerk stelt een aorta voor. Durrer wordt gezien als de grondlegger van het cardiologisch onderzoek en kwam in 1946 bij het Wilhelmina Gasthuis in dienst, waar hij een jaar later al staflid werd. In 1952 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij later ook hoogleraar in de cardiologie werd. Bij het gedenkteken is een tegel gelegd met de tekst Primus Movens ultimum moriens. Dit betekent: Wat het eerst beweegt sterft het laatst. Het is de titel van de rede waarmee Durrer zijn ambt als professor aanvaarde.

Bijna verscholen tussen de bladeren staat op een hoge sokkel een beeld, dat doet denken aan De Denker van Auguste Rodin. Het betreft De rustende atleet, gemaakt in 1941 uit kalksteen door Jan Havermans. Dat is ook de beeldhouwer van Minerva dat ik eerder in de artikelen over Artzuid heb behandeld. Dit beeld heeft aanvankelijk bij het Stedelijk Museum gestaan en heeft in 1951 hier een plaatsje gekregen.

In de Minervalaan vanaf de hoek met de Gerrit van der Veenstraat richting Apollolaan zijn op de kolommen van de arcade diverse kunstwerken te zien. Ze zijn gemaakt door Anton Rädecker (1885-1956). Hij werkte regelmatig samen met architecten van de Amsterdamse school.

Tussen de Ornamenten ontdek ik onder andere de godin Minerva, maar ook symbolen die naar deze godin verwijzen. Een aantal wethouders is afgebeeld, maar aan de binnenkant zijn ook de arbeiders te zien, zonder wie het bouwen niet mogelijk is.

Voor de mensen die een architectenroute wandelen door deze wijk, die behoort bij de Apollobuurt, is dit stukje ongetwijfeld een stukje luilekkerland. Voor mij voldoende reden om ze te laten zien en een mooie aanloop naar de afsluiting van dit hoofdstuk.

De Rubensstraat loopt parallel aan de Minervalaan. Langs deze straat staat een aantal scholen met adreszijde aan een dwarsstraat. Zo is het St. Ignatiusgymnasium gevestigd aan de Jan van Eijckstraat 47. Aan de gevel langs de Rubensstraat hangt de Gedenksteen voor oorlogsslachtoffers, Dit object uit 1957 is gemaakt van Frans kalksteen door Aart Rietbroek. Het is een verwijzing naar feit dat in het vroegere schoolgebouw van de toenmalige Christelijke HBS de Zentralstelle für jüdische Auswanderung van de SS was gevestigd. Tot de zomer van 1942 werden Joodse arrestanten naar dit schoolgebouw gebracht en naar Westerbork vervoerd. Daarna gebeurde dit vanuit de Hollandsche Schouwburg en diende de school als administratie en archief.

In 2011 is het St. Ignatiusgymnasium uitgebreid met een nieuwe vleugel, waarbij er ook ondergronds is gebouwd. Die uitbreiding is ontworpen door Jurriaan van Stigt, Marianne Loof en Adriaan Mout van  LEVS architecten uit Amsterdam. Bij deze vleugel staat langs de Rubensstraat een beeld die als Jona en de wallevis bekend staat. Of dit kunstwerk ook tegelijk met de oplevering is geplaatst heb ik (nog) niet kunnen achterhalen. Mogelijk dat het elders vandaan komt. Ook de maker en de juiste naam is mij nog niet duidelijk.

Opgeslokt dat is een kunst

Opgeslokt dat is een kunst
die opzien baarde
zoals de vrouw die baarde
eveneens een waarlijk
kunstwerk flikt
maar als bejaarde kijk
ik liever naar jouw lijnen
volg ze met mijn ogen
en beschrijf het gevoel
van die vrouw die in zich
alle liefde bewaarde
en jou het leven schonk
ook al deed het pijn



Opa IJsbeer

Beeld: Jona en de wallevis maker is mij onbekend



Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Beethovenbrug – amsterdam.kunstwacht.nl

3.       Beethovenbrug – amsterdam.kunstwacht.nl

4.       Minervaplein – wikipedia

5.       Minervaplein – marionalgra.wordpress.com

6.       Minervalaan – onh.nl

7.       Jan van Eijckstraat – adambeeldenva1900.blogspot.com

8.       Rubensstraat – dearchitect.nl