Deel 36

Maastricht

Een stad van en voor Bourgondiërs zo wordt Maastricht vaak omschreven. Voor mij is het de stad aan de voet van de Sint-Pietersberg. De stad ook waar het riviertje Jeker in de Maas stroomt, de stad van aardewerkfabriek Sphinx, van kerken en carnaval. En de stad van Zenden, nee niet de voormalig voetballer, maar van zijn vader Pierre Zenden, judoka, verslaggever, sportschoolhouder en hotelier.

Tijdens de eerste dag van een stedentrip in Maastricht maken we een wandeling door het centrum waarbij we vanaf het station de Maas oversteken en naar Op de Thermen wandelen. Aan de achterzijde van het pand Stokstraat 28 zitten naast elkaar drie fraaie gevelstenen. De meest linker steen heeft een afbeelding van een zonnebloem met als jaartal 1727 en daaronder de woorden in de son blom, een niet ingekleurde steen heeft de gevel van Sint Pieterstraat 62 versierd. De middelste steen is de punt van een lans, met de punt naar beneden, deze gevelsteen is afkomstig uit het jaar 1734, en de rechter steen heeft de afbeelding van een boom met het jaartal 1722 en de tekst in het boomken.

Op hetzelfde pleintje staat ook het beeld Amazone te paard. Dit beeld is van Arthur Spronken. In het werk, van deze in Beek (1930) geboren en in Sittard (2018) overleden beeldhouwer, keert het paard regelmatig terug. Spronken heeft dat van zijn vader en zijn grootvader, die alle twee grote paardenliefhebbers waren. Hij studeerde eerst in Maastricht en liep daarna stage in Milaan aan de Academica di belle Arti di Brera. Aanvankelijk werkte Spronken veel met hout, in 1961 stapte hij over naar brons, waarbij hij een voorliefde vertoonde voor danseressen en paardenlijven en dan met name de dynamiek van deze torso’s. De benen zijn niet belangrijk, het wentelen en draaien zorgt voor de impressie. Op meerdere plekken in Maastricht zijn beelden van Spronken te zien.

In de Cortenstraat trekt een gevelsteen mijn aandacht, mede door de jaartallen 1940-1945. De steen is ontworpen door Charles Vos, geboren en overleden in Maastricht. Veel van het werk van Vos heeft een religieuze achtergrond. Dit beeldje laat een moederfiguur zien, Maria die hier als beschermvrouwe van de onderduikers is afgebeeld. OLV Van den Goeden Duik, dat in 1946 is onthuld, wordt verder gekenmerkt door driemaal de ster van Maastricht. Het geheel is van geglazuurd keramiek. De timpaan boven dit monumentje is in 1947 toegevoegd.

De wandeling gaat door deels over de vestingmuur, door parken en na veel draaien en keren komen we op de Looiersgracht, Ezelmarkt. En ja, dan moet ik een beeld van een ijsbeer bij Ezelke vermelden. Dit bronzen beeld uit 1975 is gemaakt door Gertrud Januszewski. Deze in Berlijn geboren beeldhouwster was via Venlo in Maastricht beland en kreeg bij haar afstuderen aan de Jan van Eijckacademie in 1970 de Prijs van de Stad Maastricht. Zij was al bezig met een opdracht voor een ezel toen haar door wethouder Debats werd gevraagd een beeld te maken van de musketier D’Artagnan die in 1973 bij Maastricht was gesneuveld. Dit moest voorrang krijgen. Bovendien moest er nog een commissie haar zegen geven over de ezel en dat leidde tot de volgende ontboezeming van Mr Minis.
De deur kemissie, wie gezag
De heët zich biestig, lang bedach
’t Waor kompleet ’n ezelsdrach
Toen het beeld er uiteindelijk toch kwam was initiatiefnemer Frits Gijbels daar zeer content mee en hij drukte zich als volgt uit.
‘En es veer daan stoon in het duuster of in ’t leech,
Daan fluustere veer tegen d’n Ingel vaan Mesteech
Hei beij deen ezel vaan brons em neet vaan vleis;
bewaor eus aw stad,
häöre ezels en… häör geis.’

Op de Grote Looiersstraat wacht Fons Otterdissen. Een beeldengroep van de in Amsterdam geboren Willem Hofhuizen, die in 1986 in Maastricht overleed. Hij studeerde in Amsterdam, maar ook in Egypte, Italië, Spanje, Portugal en Frankrijk. Hij maakte gouaches, boekillustraties, tekeningen en enkele beeldengroepen zoals Otterdissens werk. Zijn grootste bekendheid kreeg hij door zijn benadering van het expressionisme en de wijze waarop hij de mens (de vrouw) zag en die de ‘Hofhuizen-vrouwen’ werden genoemd. De beeldengroep Otterdissens werk is een verwijzing naar de Maastrichtse schrijver, dichter en componist Fons Otterdissen, die onder andere toneelstukken en opera’s schreef. Het slotkoor van zijn komische opera Trijn de Begijn werd later het Maastrichts volkslied. Hij zette zich in voor het toerisme in de stad, maar dat kostte hem ook veel geld.

Op het Vrijthof staat de kleurige beeldengroep ’t Zaat Hermenieke. Deze groep uit 1993 is van Han van Wetering. Een geel kind met snavelkop en trekharmonica, achteraan een oude bruine man met trom, tussen dit tweetal een groene man met vaandel. Een turquoise vrouw met horens op haar hoofd en vleugels op de rug speelt de trompet en de roze dame met strik met een gekeelde haan en een bombardon. Ieder jaar komen op carnavalsdinsdag de hermeniekes (harmonie) bijeen op het Vrijthof. Dat moment moest worden vastgelegd, waarbij de kunstenaar Han van Wetering, die veel ironie in zijn werk legt, zich liet leiden door het gedicht Lof der Zotheid. Tijdens de renovatie van het Vrijthof werd de groep weggehaald en een jaar later werd het – in felle kleuren beschilderd – teruggezet.

Op de Brusselsestraat is het wooncentrum De Beyart gevestigd. Ooit was dit een klooster van de Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria, ze werden ook wel aangeduid als Broeders van Maastricht of Broeders van Beyart. Deze internationale rooms-katholieke congregatie heeft zijn hoofdvestiging in Maastricht en werd in 1840 opgericht. In 1984 werd aan de Brusselsestraat een nieuw moederhuis gebouwd op het terrein van het voormalig zusterklooster van de Beyart. Boven de toegangspoort staat Maria als gevelbeeld, met het jaartal 1911. Boven het kleine toegangspoortje een fraai bewerkte gevelsteen met het huisnummer 38 en de naam De Beyart. De regenspetten bevlekken die dag een deel van de foto.

Ik keer na een bezoek aan het Bonefantenmuseum terug bij de Maas en sluit deze serie af met Han van Wetering, onder andere keramist, die ook verantwoordelijk is voor de carnavalsgroep bij het Vrijthof. Aan een muur bij de Maaspuntweg in de keramiekwijk hangt een vrolijke verzameling van een deel van zijn keramische productie uit 2003. Veel mensen gaan hier aan voorbij en kijken naar de Bordenhal, het theater van Toneelgroep Maastricht.

Ben ik de ezel
die zich laat gebruiken
en in eeuwigheid
die last moet dragen

Het volk balkt na
en stoort en stoot
en stort de buidel
leeg

Ik voel mij Porthos
laat het beeld
voor mij spreken

Hier is een markt voor

Verantwoording

1.       Inleiding – eigen waarneming

2.       Op de Thermen – gevelstenen.net – europeana.eu

3.       Op de Thermen – wikipedia

4.       Cortenstraat – 4en5mei.nl – wikipedia

5.       Looiersgracht – mestreechtersteerke.nl – wikipedia

6.       Grote Looiersstraat – wikipedia

7.       Vrijthof – zuiderlucht.eu

8.       Brusselsestraat – wikipedia

9.       Maaspuntweg – zuiderlucht.eu