Deel 34

Hoevelaken



Na mijn bezoek aan Nijkerk, aflevering 28 van Beeldbepalend, ben ik doorgereden naar het buurdorp Hoevelaken dat sinds 2000 tot de gemeente Nijkerk behoort. Hoevelaken vormde jaren een ‘zelfstandig ambt’ binnen de Veluwe en werd in de Franse tijd bij de provincie Utrecht gevoegd. Op 1 januari 1812 werd Stoutenburg bij het dorp gevoegd, ruim twee jaar later veranderden de provinciegrenzen en werd Hoevelaken ingedeeld bij Gelderland. Vreemd genoeg gold dat niet voor Stoutenburg, waardoor Hoevelaken feitelijk in twee provincies lag. Geen uitzonderlijke situatie want dat telde voor meerdere gemeenten, zoals bijvoorbeeld Veenendaal. Op 1 januari 1818 werd Stoutenburg weer een eigen gemeente en verdween de provinciale verdeeldheid.

Ik parkeer ter hoogte van de Oosterdorpsstraat 24 en zie meteen een prachtige tuin met enkele fraaie beelden daarin. Ik kan het niet laten en maak enkele foto’s. Weliswaar staan ze niet in de openbare ruimte, maar het dierlijke in mij heeft de overhand.

Misschien wel de belangrijkste inwoner van dit dorp is ooit huisarts Frits Klaarenbeek. Hij overleed in 1980. Behalve de gezondheid van zijn patiënten hield hij zich ook nadrukkelijk bezig met het sociale en culturele leven van Hoevelaken. De culturele boerderij Sparrendam is er bijvoorbeeld gekomen op zijn initiatief. De voormalige hoeve ligt in het buitengebied. In de volksmond was dit decennialang de kunsthoeve. Dokter Klaarenbeek liet de gemeenschap kennismaken met kust op een breed gebied. Ter ere van de huisarts is op De Brink, aan de voet van Grand Café De Haen, in 1987 een monument geplaatst. Ook de klokkentoren met bellen is onderdeel van dit werk van Gerard Overeem. Op de sculptuur zijn een zittende en een liggende man en vrouw zichtbaar. Met daaronder de tekst:
‘Ogen om te zien
Oren om te horen
Een hart om lief te hebben’

Dit Klaarenbeek monument wordt door Gerard Overeem zijn mooiste werk genoemd. ‘Het leuke was dat ik een portret moest maken en dat had ik nog nooit gedaan. Mijn gezichten hebben meestal geen details in de zin van neus, ogen en mond. En daarom dacht ik: Ik kan beter proberen de manier weer te geven waarop hij tegen de mensen aankeek en over het leven dacht. Het is meer een karakteristiek dan een portret in de eigenlijke zin van het woord. Het was geen man die zichzelf op een voetstuk zou zetten. Hij had een edele manier van denken over de mens: heel positief, heel zuiver. Dat heb ik geprobeerd weer te geven in het beeld.’

Terug op de doorgaande weg door Hoevelaken, Oosterdorptraat/Westerdorpstraat staat in een klein zijstraatje, Park Weldam, het Monument voor Walter Strang, gemaakt door Theo Zuurman en Gert van den Ham (1946-2009). Strang was een Canadese soldaat, sneuvelde op 191pril 1945 in Hoevelaken, vlakbij waar nu het monument staat. Aanvankelijk was het een onbekende soldaat, waarvan het lichaam door Peter van Ruitenbeek gevonden was in een Duitse loopgraaf.

Ter ere van deze onbekende soldaat werd in 1946 het monument opgericht. In 2005 startten Theo Zuurman en Wim Rhebergen een zoektocht naar de achtergrond van deze onbekende soldaat. Zij slaagden erin hem een gezicht te geven. Het monument is daarop aangepast. In 2007 is de Walter Strang Foundation opgericht. Op 19 april 2008, 63 jaar na zijn dood, is het vernieuwde monument onthuld.

In een parkje langs de Westerdorpstraat staat het kunstwerk De Volmaakte Mens (ook wel aangeduid als Adam en Eva). Dit beeld is in opdracht van huisarts Klaarenbeek gemaakt door de beeldhouwer Gerard Overeem, die ook het monument van de dokter maakte. Het tufstenen beeld van een rustende naakte man en vrouw zonder gezicht kreeg in 1971 een plekje bij Sparrendam. Later werd het aan de oprit van Huis Hoevelaken geplaatst. In 2007 is het beeld door de familie aan de gemeente geschonken en sindsdien staat het in een parkje aan de Westerdorpstraat. ‘We hebben gedaan wat vader graag wilde’, verklaarde een zoon van de voormalige huisarts.

Op de Wiekslag, bij de Leeuweriklaan, staat Haast, een beeld van een moeder die haar kind bijna voortsleept, uitgevoerd in brons uit 1978. Dit beeld is van Jits Bakker (Renkum 1937), die woont en werkt in De Bilt. Op het landgoed Beerschoten is het JitsArt Museum ingericht met werk van deze in 2014 overleden kunstenaar, die behalve bronzen beelden ook onder andere schilderde en met glas werkte.

Opvallend genoeg lees ik iedere keer dat de groei van Hoevelaken voor een deel te verklaren is uit de ontwikkelingen van Hilversum. Diverse mediamensen zijn daar in het verleden neergestreken. De gemeente was echter niet groot genoeg om zelfstandig te blijven. Hoevelaken werd uiteindelijk samengevoegd met Nijkerk, waar ook het gemeentehuis is gevestigd. Het oude overbodige gemeentehuis ging dicht en daar kwamen nieuwe moderne appartementen voor de in de plaats. Op het grasperk aan het Van Aalstplein, waar ooit het gemeentehuis stond, vind ik een fraaie eigentijds sculptuur, zonder naam. Open met op de achtergrond nog een ouderwetse muziektent. Veel van die culturele plekken zijn verdwenen in ons land, maar hier wordt deze plaats nog gekoesterd.

Volmaakt zonder gezicht

Adam en Eva verdreven
van hun eerste plaats
geen Sparrendam voor hen
zo sprak de culturele raad

Bij de oprit van het Huis
daar moesten zij komen
ach lieve heer en dame
ook dat is geen gezicht

Nu rusten zij volmaakt
hier rustig in het gras
dat is wat vader wilde
de kunst voor elk ander



Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Oosterparkstraat – eigen waarneming

3.       De Brink – historischhoevelaken.nl – digibron.nl

4.       Park Weldam – 4en5mei.nl – walterstrangfoundation.nl

5.       Westerdorpstraat – vanderkrogt.net

6.       Wiekslag – geen informatie gevonden