Deel 33

Hilversum

 Hilversum profileert zich graag als de Mediastad van Nederland. En om dat te laten zien kan ik naar de Lage Naarderweg gaan waar het beeldje De Cameraman staat, uitgevoerd door Hans Bayens. Voor mijn beeldenjacht in Hilversum ben ik inderdaad op de Lage Naarderweg geweest, maar heb dit beeld getrotseerd. Voor mij is een andere benaming van deze gemeente namelijk veel belangrijker: Hilversum de hoofdstad van het Gooi.

Zo kijken de andere vijf Gooise dorpen naar de grootste gemeente in dit gebied. Bussum en Naarden zijn overigens inmiddels gefuseerd met Muiden, de laatste behoort niet tot het Gooi, en verder liggen in deze regio nog Huizen, Laren en Blaricum. Meer Gooise dorpen zijn er niet. Ik laat me in dat kader meeslepen door het beeld van De Erfgooier, krachtig door zijn eenvoud. Het heeft een plaatsje gevonden op het pleintje van de winkelstraat Kerkstraat.

Gooise jongeren zegt het begrip Erfgooier weinig meer. Dit is gebaseerd op een gebruiksrecht dat door Floris V, ooit bewoner van het Muiderslot in Muiden, werd toegekend aan de bevolking. Die mocht het ‘gemene’ grondgebied gebruiken voor het runnen van een zelfstandig boerenbedrijf. De gemeenschap, de staat, bleef eigendom van de grond. De ongeletterde boeren streden lang een kansloze strijd tegen de rijkeren, de gemeenten die steeds meer grond nodig hadden voor het uitdijen van hun gemeente. En die grond werd dus volgens toegewezen recht bewerkt door de boeren, de Erfgooiers. In 1836 werden de Erfgooiers eigenaar van een deel van de gronden. De Erfgooiers kwamen jaarlijks bij elkaar en op die dag kregen zij een bedrag uitgekeerd. Vorige eeuw werden de rechten afgekocht, vooral de boerenbevolking verzette zich hiertegen. De grond ging grotendeels naar het Goois Natuur Reservaat. Het Erfgooiersrecht ging over van vader op zoon. Mijn grootvader was een van die Erfgooiers. Hij had twee dochters en daardoor hield zijn Erfgooierslijn op.

Het beeld van die boerenarbeider is net zoals die van De Cameraman afkomstig van Hans Bayens, die ook verantwoordelijk is voor beelden als de Bokspringende jongens en Kind op pony. Dat laatstgenoemde beeld is op ongeveer honderd meter afstand van De Erfgooier te vinden. Bayens is geboren in het Belgische Hastière en verhuisde in 1952 naar Amsterdam waar hij in 2003 overleed. Zijn kunstopleiding genoot hij in Antwerpen aan het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten. Behalve beeldhouwer was hij ook kunstschilder en volgde daarbij de impressionisten.

De beeldhouwer Pieter d’Hont is bijna honderd jaar geleden in deze gemeente geboren. Van hem zijn diverse beelden in de openbare ruimte van Hilversum te vinden.

Zijn beroemdste werk is het beeldje Edison, dat jaarlijks wordt uitgereikt. In 1964 wordt de beeldengroep Het Gezin geplaatst op het perkje bij de Johan Geradtsweg, voor veel forensen de aanrijroute naar het Mediapark. Een jaar eerder was het eerste gebouw van het Omroepkwartier, zoals het toen heette, in gebruik genomen.

Een van de zijwegen van deze Johan Geradtsweg is de Jan van der Heydenstraat. In de omgeving van deze weg hebben vroeger de Philipsfabrieken gestaan. Meerdere gebouwen, verdeeld over meerdere plekken. Een industrie die zeer belangrijk was voor het Gooi en uit alle dorpen inwoners werkgelegenheid bood. De meeste gebouwen zijn afgebroken. Winkelcentrum Seinhorst is een verwijzing naar de activiteiten op die locatie, die waren vooral gericht op communicatie. In 2009 kwam hier een modern beeld RVS van de hand van Mieke van der Hoeven, die in 2001 gevraagd was door de gemeente om een passende invulling aan het gebied te geven.

Van der Hoeven, geboren in Jutphaas, studeerde beeldhouwen en plastische vormgeving aan de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in Den Bosch. In haar opengewerkte creatie bracht zijn niet alleen diverse elementen samen, maar beeldde zij tevens uit hoe het gebied er in de hoogtijdagen uitzag: druk, vol gebouwen. Haar beeld staat nu tegen een parkeerterreintje voor het winkelcentrum aan en naast, meestal, een aantal rijdende kramen.

De Gooier

Zo bonkig en rauw
uit de klei getrokken
op zandgrond gevoed
door geld en door goed

Verweven met schapen
de heidegrond trekt
de pet op het hoofd
de grond ooit beloofd

Het erfrecht verdwenen
de gloed is gedoofd
de trots is gebleven
de Gooier blijft leven


Verantwoording

1.       Inleiding – eigen kennis

2.       Kerkstraat – wikipedia

3.       Kerkstraat – wikipedia

4.       Johan Geradtsweg – wikipedia

5.       Seinhorst – miekevanderhoeven.nl