Deel 28

Nijkerk

 De naam van het Gelderse dorp Nijkerk, of beter gezegd stad want die rechten heeft het ooit gekregen, betekent eigenlijk nieuwe kerk. Lang werd daarbij gedacht dat die naam was ontstaan vanwege de herbouw van een kapel die door een brand in 1221 is verwoest. Tegenwoordig wordt aangenomen dat de naam, van deze grensplaats uit het hertogdom Gelre en het Sticht, verwijst naar de komst van een dochterkerk in Putten. Hier in Nijkerk zijn twee beeldenroutes uitgezet. Een van die routes gebruik ik als leidraad wanneer ik op beeldentocht ga. Bij een agentschap van de VVV is over die routes een boekje te koop. Hierin staan korte beschrijvingen van de werken. Mede omdat een deel van het centrum op de schop ligt volg ik niet de gehele route en bovendien laat ik het oostelijke gedeelte ook ongemoeid.

Mijn tocht start op het Plein voor de Waag waar ik ook mijn scooter heb gestald. Hier staat het beeld Handelende boeren met koeien, afkomstig van Julia van Verschuer, geboren in het Limburgse Plasmolen. Het is een herinnering aan de tijd dat iedere maandagmorgen op Plein een veemarkt werd gehouden. Er waren dagen bij dat er meer dan honderd koeien werden verhandeld op zo’n dag. Omdat er gelijktijdig een botermarkt (hoek Singel/Oosterstraat) en eiermarkt (Molenplein) plaatsvond kwamen er veel boeren op die dag naar Nijkerk. Door schaalvergroting van de bedrijven werd de handel na de Tweede Wereldoorlog steeds minder en toen de handel van vee in de open lucht ook nog eens werd verboden, was het afgelopen met de veemarkt. De laatste markt werd in 1979 gehouden. Deze groep van drie koeien en twee boeren is in 1981 door de beeldhoudster gemaakt.

Een ander tijdsmonument is het Monument 1940-1945 in het Van Reenenpark en is vier jaar na de oorlog geplaats en een van de negen monumenten in Nijkerk die herinneren aan de oorlog. Het geeft een bronzen vrouwenfiguur weer, dit als een verwijzing naar de burgerslachtoffers die zijn gevallen. Het bronzen beeld is op een natuurstenen voetstuk geplaatst. Hierin is een loden koker gemetseld met in die koker de namen van de Nijkerkse oorlogsslachtoffers. Het beeld is vervaardigd door Nicolaas van der Kreek. Op het voetstuk zijn twee Bijbelteksten gebeiteld: Schouwt het aan en ziet of er een smart zij gelijk aan mijn smart en Ik werd verlost van mijn vijanden.

In datzelfde park staat nog een oorlogsmonument en dat is vreemd genoemd niet opgenomen in de beeldenroute. Het Indië-monument is uitgevoerd in zwart marmer. Dit beeld is een eerbetoon aan de zes militairen uit Nijkerk die zijn omgekomen in Nederlands Oost-Indië en Nederlands Nieuw Guinea in de periode van 1945 tot 1962. Dit monument dateert uit 2002 en is een ontwerp van het Comité Indië-gedenkteken Nijkerk.

Tijdens mijn tocht kom ik nog langs een derde monument: het Joods gedenkteken, gemaakt door Marga Vogel, die er twee jaar aan heeft gewerkt. Wie de beeldenroute volgt kan er zomaar aan voorbijgaan. Het staat op de hoek van de Vetkamp en de Bruins Slotlaan mooi in de omgeving weggewerkt. En daarmee geef ik indirect ook aan dat het wat mij betreft op een iets prominentere plaats had mogen staan. Het heeft de vorm van een Davidsster. De kleuren wit en blauw van de tegels zijn een verwijzing naar de Israëlische vlag, samen met het rood is het een verwijzing naar de Nederlandse driekleur waarmee de verbondenheid tussen ons land en de Joodse bevolking wordt gesymboliseerd. De namen van de 44 Nijkerkse Joodse slachtoffers zijn in het lettertype mitswah geschreven. In het centrum zijn drie druppels (tranen) verwerkt met daarin sleutels afkomstig van de vroegere synagoge. De grootste sleutel is de verwijzing naar de vroegere Joodse gemeenschap, de kleine sleutel de hoop op een nieuwe toekomst, zoals het totale monument een symbool is voor de hoop op een ‘grote sterke toekomst’, zoals de kunstenares stelde.

De Duitse beeldhoudster Inka Klinckhard heeft een deel van haar leven in Nijkerk in een boerderij gewerkt en gewoond. Zij maakte behalve beelden ook talloze erepenningen. Jeugdige krachtmeting met fontein is uit 1969. Dit bronzen beeld is geplaatst aan het Willem Alexanderplein, voor het NS-station. Deze plek is bewust gekozen voor dit beeld omdat het een ‘knooppunt van levendigheid’ is. Zeker in het beeld van die tijd, toen veel mensen nog afhankelijk waren van het openbaar vervoer. Het is een eerbetoon aan de groei van Nijkerk.

Mijn wandeling voert mij langs het spoor en een stukje nostalgie, de Nederlandse Knopenfabriek. De sloop van dit pand is begonnen terwijl ik langs loop op weg naar Vaderzorg, aan de Van Kluyverlaan. Dit bronzen beeld staat in het groen en is gemaakt door Jo Esenkbrink. Dit beeld is afkomstig uit 1987, een tijd dat steeds meer vaders zich met de opvoeding en zorg voor hun kinderen gaan bemoeien. Toch was dit niet de achterliggende gedachte van het vaderbeeld. Dat zich ontfermt over twee kinderen. Nijkerk kent een grote christelijke gemeenschap en dit beeld staat voor de hemelse vader die zijn kinderen beschermt. De maker is geboren in Kampen en overleden in Utrecht.

In een grasstrook langs de Vetkamp is een groep stenen geplaatst. Dit beeld zonder naam is vervaardigd door Rob Schreefel in 1996, En vergis je niet; dit zijn niet zomaar een stel bij elkaar geharkte stenen. Hier zit een diepere betekenis achter. Zo symboliseren de grote eindmorene keien de oudere generatie, die getekend is door de tand des tijds. De grootste steen steunt op een kegel van Beiers graniet, die staat voor de jongeren waarop de tijd nog geen vat heeft gehad en onlosmakelijk is verbonden met de oudere generatie. In een cirkel – van groot naar klein – zijn nog enkele keien neergelegd. Die geven de continuïteit van het leven weer.

Het eerder al aangehaalde Joodse monument ligt tussen deze stenengroep en het beeld Technische School. Dit laatste is een ontwerp van leerlingen van het Corlaercollege en vervaardigd door Wouter Bouwman. Heet staat op de hoek van de Vetkamp en de Wallerstraat, waar tot 2003 de school stond. Het beeld is gemaakt van metaal en heeft hier in 2008 een plaatsje gekregen.

Ik wandel verder door de Roemerstraat, dat geen deel uitmaakt van de beeldenroute, en ontdek aan de gevel van nummer 22 een eerbetoon aan honderd jaar sociale woningbouw in Nijkerk. In 1908 werden de eerste acht woningen opgeleverd aan de Roemersteeg, zoals de straat toen heette. Burgemeester Renkema onthulde Arbeid aan de Roemer in 2008. Het werkje werd de gemeente door de Woningbouwstichting Nijkerk aangeboden.

Via de Roemerstraat arriveer ik weer op de Beeldenroute en wandel naar het Beatrixhof waar de Bukkende vrouw op mij wacht. De naam hof is met eer gekozen, enigszins verscholen tussen andere straten en wegen. In dit hof wordt gewerkt aan een woning die wordt gerenoveerd en dat sluit wel weer aan bij het vorige onderwerp Arbeid aan de Roemer. Dit bronzen beeld is van Linda Verkaaik die sinds 1981 in Nijkerk woont. Toen zij op een dag langdurig in bukkende houding appels aan het rapen was, werd het idee om dit beeld te realiseren geboren. Het beeld is van pure eenvoud. En voor mij een mooie afsluiting van wat ik hier heb gezien.

Van Verkaaik, Bouwman, Klinckhard en Esenbrink is overigens meer werk terug te zien in dit dorp.



Jeugdige krachtmeting

De handen zijn ineengeslagen
de jeugd speelt met plezier
zij doen hun eigen dansje
er is geen gebrek aan vertier

De groei gaat gestadig
het water in de fontein
kinderharten kloppen
weldadig om hier te zijn

Zo gaat het al generaties
mensen worden hier oud
omdat het speelse karakter
van krachtmeting aanhoudt

 

Verantwoording

1.       Inleiding – wikipedia

2.       Plein – wikipedia – mijngelderland.nl

3.       Van Reenenpark – 4en5mei.nl

4.       Van Reenenpark – 4en5mei.nl

5.       Vetkamp – 4en5mei.nl

6.       Willem Alexanderplein – wikipedia

7.       Van Kluyevelaan – Beeldenroute Nijkerk

8.       Vetkamp – Beeldenroute Nijkerk

9.       Wallertraat – Beeldenroute Nijkerk

10.     Roemerstraat – Woningstichting Nijkerk

11.     Beatrixhof – Beeldenroute Nijkerk