Beeldbepalend 332

Amsterdam ArtZuid 2025 12

Woensdag 15 oktober 2025

In de catalogus van de Amsterdam Sculptuur Biënnale 2025 kom je de naam Isamu Noguchi niet tegen. In de routemap van ArtZuid van dit jaar staat deze kunstenaar wel vermeld, als laatste zelfs. In de tuin van het Rijksmuseum is van hem een solo expositie te zien. Over die expositie gaat dit laatste hoofdstuk van deze negende editie van Art Zuid. Heb ik dan alles behandeld? Nee, zo sla ik onder andere het Emmaplein en het Gelderlandplein, die wel in het voorwoord van curator Ralph Keuning genoemd worden, echt over.

De Amerikaanse beeldhouwer Isamu Noguchi is in 1904 in Los Angeles geboren als zoon van de Japanse dichter Yone Noguchi en de Amerikaanse schrijfster Leonie Gilmour. Noguchi studeert medicijnen aan de Columbia University en daarnaast volgt hij avondlessen aan de Leonardo da Vinci Art School. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt hij net als veel andere Amerikanen met Japanse achtergrond beschuldigd van spionage. Hij overlijdt in New York in 1988.

Het origineel van Kronos is door Noguchi van balsahout gemaakt en is in 1962 in brons gegoten. Dat houten exemplaar is te zien in het Walker Art Center in Minneapolis. De titel is een verwijzing naar de Griekse mythologie waarin Kronos zijn eigen kinderen opeet om te voorkomen dat een van zijn nakomelingen hem volgens een voorspelling opvolgt.

Ik kijk naar de afgekloven botten en realiseer mij de gruwelijkheid van vroeger en bedenk dat zoiets heden ten dage gelukkig zelden meer voorkomt, maar toch…

Het ontwerp van Avatar is in 1947 ontstaan. Het beeld is in 1965 in brons gegoten. Het kunstwerk bestaat overigens uit diverse losse vormen die hierna als een soort bouwpakket in elkaar zijn geschoven.

Isamu Noguchi heeft zich voor dit kunstwerk gericht op de vroegere constructietechnieken van de oude Japanse tempels. Eind jaren veertig ontwikkelt hij dit tot een kunstvorm. De biomorfe vorm geeft zijn sculptuur een bijna menselijke gestalte, het gebruik van de benaming Avatar als titel versterkt dat.

‘Ik zie speeltuinen graag als een basis van vormen en functies; eenvoudig, mysterieus en suggestief: dus educatief. De wereld van het kind zou een beginnende wereld zijn, fris en helder’, zegt Noguchi over het ontwerpen van zijn speeltoestellen.

Play Sculpture is door hem in 1965 ontworpen en in 2017 in staal uitgevoerd. In de tuin van het Rijksmuseum heeft menigeen al op dit object gelegen en wie weet gaat dan ook de gedachte uit naar een golvend landschap.

Ruimte is voor Noguchi niet slechts een achtergrond, maar vormt tevens een actief onderdeel van het kunstwerk. Beeldhouwkunst beschouwt hij als ‘een relatie van vormen in ruimte’ en als schepper is hij de persoon die ‘ruimte ordent en bezielt, en betekenis geeft.’

Met die achtergrond kijk ik naar Beginnings dat door hem in 1985 uit andesiet is gemaakt. Hij heeft deze groep gecreëerd in zijn atelier in Mure op het Japanse eiland Shikoku. Noguchi heeft hiermee geprobeerd de sfeer van een Japanse tuin te laten zien. En wie twijfelt aan de titel moet maar eens aan het scheppingsverhaal terugdenken.

Personage 1 of Ningen 1 is een jaar eerder gemaakt uit andesiet. ‘Het staat dicht bij de essentiële sculptuur die ik nastreef’, schrijft Noguchi op zijn website over dit kunstwerk. Toch is dat niet zijn streven, een perfect object te creëren. Onvolkomenheden sluiten immers aan bij de Japanse beleving van schoonheid. Met minimale ingrepen heeft hij dit gevormd. ‘Er moet iets in de steen zitten dat de fantasie prikkelt. En iets in de volgorde van hakken, een wetmatigheid die de sculptuur in zijn puurheid onthult.’

Kyoko-san is gerealiseerd in 1984, voor de tachtigste verjaardag van Isamu Noguchi. Daarmee kon dit kunstwerk dat eveneens uit andesiet is gehouwen meegenomen tijdens een tentoonstelling van deze kunstenaar in de Sogetsu Kaikan in Tokio. Een fijn stukje werk waarin de lagen van het gesteente mooi tot uitdrukking komen.

De afsluiting van deze aflevering en aan mijn bezoek aan ArtZuid van 2025 komt voor rekening van Bench. Isamu Noguchi heeft onder deze titel diverse kunstwerken gemaakt. Deze bank van Romeins travertijn is in 1966 gemaakt en twee jaar ouder dan het exemplaar dat hij in Italië heeft gemaakt van graniet.

Dit beeld past uitstekend in het idee van de kunstenaar dat beeldhouwkunst ook een sociale functie heeft, vandaar dat hij – vooral in de jaren ’60 – veel heeft meegewerkt aan park- en tuinprojecten. Deze bench is als zitmeubel derhalve in harmonie met zijn andere werk.

 

Het beeld

 

Zij maakt zich

De kunst van hem

Eigen

 

Het speelse karakter

Krijgt een stil

Gevolg

 

Speel ermee

Zoals hij heeft

Bedoeld

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – stichting Art Zuid

2.       2. Noguchi – wikipedia

3.       3. Kronos – noguchi.org

4.       4. Avatar – Don Quixote Foundation

5.       5. Play Sculpture – noguchi.org – Garden Museum New York City

6.       6. Beginnings – Rijksmuseum Amsterdam

7.       7. Personage 1 – noguchi.org – Garden Museum New York City

8.       8. Kyoko – noguchi.org

9.       9. Bench – noguchi.org – museum Voorlinden