Beeldbepalend 326

Amsterdam ArtZuid 2025 8

Woensdag 3 september 2025

Het begrip installatie is bij Beeldbepalend al vaak voorbij gekomen, ook in de voorgaande jaren van ArtZuid en ook dit jaar heb ik dat al eens genoemd, maar wat zijn installaties eigenlijk. Op Wikipedia wordt het omschreven als een kunstwerk bestaande uit afzonderlijk opgebouwde elementen, die zijn uitgestald of opgehangen op een speciaal daarvoor uitgekozen locatie. Het is vaak een tijdelijk omgevingssculptuur. De installaties komen voort uit de conceptuele kunst, waarbij het idee belangrijker is dan het esthetische of de materiaal-technische afweging.

Dit hoofdstuk start ik met de Amerikaanse kunstenares Tschabalala Self. Zij is in 1990 geboren in Harlem New York en woont en werkt in Hudson Valley in New York. Self heeft naam gemaakt met schilderijen en collages met als doel ‘alternatieve verhalen rond het zwarte lichaam te creëren.’

Inmiddels heeft zij haar werk uitgebreid met het maken van beelden, zoals Pioneer van brons uit 2023. ‘De vormgeving van mijn figuren weerspiegelt hun ingebeelde emotionele, fysieke en psychologische toestanden. Ze zijn geconstrueerd, maar toch echt – en delen dezelfde essentiële zorgen als jij en ik’, schrijft zij op haar website. ‘In elk werk bestaat er een spanning tussen voor- en achtergrond.’

‘Silhouetten ontstaan en vallen uiteen in het picturale vlak. Verhalen ontstaan en aannames verschuiven. Samen creëren de onderwerpen van mijn schilderijen – de personages in mijn werken – een gemeenschap en bieden ze ruimte voor gevarieerde iteraties van een gedeelde ervaring’, aldus Self.

Haar Pioneer roept bij mij allereerst de associatie van een circusact op, maar die vergaat al snel en gaat over in verbazing over de details, de haren, de vrouw – bijna altijd gaat het bij Self om een zwarte vrouw – met haar geopende benen. De klauwen. Waar kijk ik nu eigenlijk naar?

MatterMotion is zo’n installatie waarover ik in de inleiding heb geschreven. Het is afkomstig van de in Katowice in 1979 geboren Aliccja Kwade. De kunstenares woont en werkt in Berlijn waar zij haar grenzen verkent via fotografie, film, sculpturen en installaties. Kenmerken in haar werk zijn herhaling, de deconstructie en reconstructie van alledaagse voorwerpen en natuurlijke materialen in een poging de essentie van de realiteit te verkennen en een zoektocht naar nieuwe verklaringen om de wereld te begrijpen.

Wereldwijd heeft zij al geëxposeerd, in Nederland is werk van haar bijvoorbeeld te zien geweest bij Museum Voorlinden. Ditmaal in het groen van de Apollolaan houdt zij het eenvoudig met MatterMotion, dat dankzij de steun van The Pace Gallery hier is te zien. En wat zien wij dan? Een raamwerk van roestvrij staal met daarin een aantal keien, voorstellend planeten die in de ruimte om ons heen voortbewegen.

Sommige kunstwerken nodigen uit om beklommen te worden, aangeraakt worden, maar dat is dan niet toegestaan. Annex #4 nodigt uit om binnen een kijkje te nemen en is als ik ernaar kijk in bezit genomen door twee meisjes, scholieren die hier in een pauze een plekje hebben gevonden.

Het kunstwerk is in 2006 gemaakt door Rob Voerman en is eigendom van ABN-AMRO. Voor dit werk heeft de in 1966 geboren kunstenaar gebruik gemaakt van staal, hout, glas-in-lood en plexiglas, maar ook een auto maakt er deel vanuit. De autodeur kan ’s nachts worden afgesloten.

Niet alleen de buitenkant ziet er apart uit, wie een kijkje binnen neemt ontdekt een kleine werkplaats, een bar en enkele zitelementen, die dus door de schoolgaande jongeren al zijn ontdekt voor ik er een kijkje neem.

Ondanks dat het eigendom is van de ABN-AMRO heeft dit kunstwerk van Voerman al een hele reis gemaakt en op iedere locatie vult het de ruimte op een iets andere manier in.

Ricardo van Eyk is in 1993 geboren in Utrecht en studeerde aldaar aan de Hogeschool voor de Kunsten, HKU. Ondanks dat de kunstenaar allerlei constructies maakt beschouwt hij zichzelf als een schilder. Voor zijn objecten maakt hij veelal gebruik van alledaagse huishoudelijke materialen of op straat gevonden voorwerpen.

In dit geval gaat om schotels, die mij ook doen denken aan het afluisteren van de ruimte. Van Eyk heeft deze schotels bijeen geplaatst en op stalen buizen geplaatst, waarna ze zijn gericht naar… De kunstenaar voldoet daarmee wel aan het thema verlichting en spreken over APEX zal menigeen, de een iets vleiender dan de ander.

Lina Iris Viktor is een veelzijdig kunstenares met een Liberiaans-Britse achtergrond die woont en werkt in Italië. Haar interesse in architectuur en hoe objecten een plek in het gebied innemen, vormen voor haar de basis van veel kunstwerken.

Met het in 2024 gemaakte Amma verkent zij de grenzen van materialiteit, tijd en identiteit. Het is een combinatie van West-Afrikaanse tradities en klassieke astronomie. Ook hier zie ik een vorm van luisteren terug, terwijl het bronzen werk het goudkleurige tintje heeft meegekregen, waarin Viktor veel van haar werk dompelt.

Even denk ik aan het werk van Armando als ik arriveer bij het bronzen Bat gemaakt in 2019 door Tal R. Achter deze naam schuilt Tal Rosenzweig. Deze Deense kunstenaar is geboren in 1967 in Israël en heeft zich gevestigd in Kopenhagen. Hij studeerde hier eerst aan Billedskolen en later aan de Koninklijke Deense Academy voor Schone Kunsten.

Hij schildert maar maakt ook beelden, zoals hier in Amsterdam is te zien. Zijn beelden zijn vaak assemblages van alledaagse materialen die hij meestal in brons giet. Eerder was hij al in 2015 te zien op de Amsterdamse biënnale en eveneens in 2021 was hij aanwezig. Bij de door hem uitgevoerde figuur worden de handen wel erg uitvergroot, zodat ze bijna de gehele armen in beslag nemen, of zijn het toch vleugels?

En dan ben ik alweer aan de afsluiting van een hoofdstuk toe, ditmaal wordt de eer gegund aan een tweetal werken van Carin Scholten van wie ik de voorgaande twee edities van ArtZuid ook al werk heb laten zien.

De twee in brons gegoten figuren hebben meerdere zaken gemeen; zij hebben een lengte van 253 centimeter, zijn beide in 2025 door Scholten (1963) gemaakt en stellen vrouwen voor. De stand van de handen, de hoofden en de tooi op het hoofd maken de grootste verschillen, terwijl de borsten ook een iets andere plek hebben gekregen.

Zo zijn de handen bij Integrity zijwaarts gericht en zijn er twee antennes op het hoofd geplaatst. Bij Respect zijn de handen neerwaarts gevestigd en is het haar in een gedraaide wrong boven op het hoofd gezet. De twee beelden maken onderdeel uit van een zevendelige serie, geïnspireerd op de universele waarden van de Samurai.

 

uitleg

 

ook al komt hij uit een ander rijk dan nog

bekijk ik haar met mijn ogen en vraag mij

af: waarom zijn verschillen tussen ons zo

 

groot? het waardeoordeel over de man

is snel geveld; hij is een man en daarom

al neergezet als een krijger. de openheid

 

van zaken lijkt er niet langer toe de doen;

gevild en geslacht, slachtoffer van daden

die aan mij worden toegekend terwijl ik

 

van de prins geen kwaad weet. diep van

binnen zit dat, zeggen zij, terwijl zij met

een grote boog om hij geen gaan. uiting

 

gevend aan mijn gevoelens zoek ik naar

het gouden randje en buig mijn hoofd

en hoop op een verstandig antwoord.

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia

2.       2. Self – tschabalalaself.com

3.       3. Kwade – alicjakwade.com – stichting Art Zuid

4.       4. Voerman – stichting Art Zuid

5.       5. Eyk – tegenboschvanvreden.com

6.       6. Viktor – linaviktor.com

7.       7. Tal – wikipedia – stichting Art Zuid

8.       8. Scholten – stichting Art Zuid