Beeldbepalend 301

Kampen 4

Woensdag 12 maart 2024

Een stad wordt niet van de ene op de andere dag gebouwd. En dat geldt niet alleen voor nieuwe steden, maar ook voor eeuwenoude steden met deels bewaarde en afgebroken stadsmuren en poorten. De oudste bewaarde poort van Kampen is de Koornmarktspoort, genoemd naar het oudste plein van deze stad. Dit plein ligt op de hoogste natuurlijke punt van Kampen. De poort dateert uit de eerste helft van de 14^e eeuw. De hoektorens zijn een eeuw later toegevoegd en de torenspitsen zijn van nog latere datum.

Deze aflevering begin ik bij deze Koornmarktspoort. Aan de zijde van de IJsselkade staat De Lantaarndrager, aangeboden door de Oranje Vereniging in 1979 vanwege het zeventigjarig bestaan van deze vereniging.

Het beeld is gemaakt door Thomas Rodr, geboren in 1927 in Sloveč. Rodr was in Tsjecho-Slowakije ingetreden in de Orde der Augustijnen en ontvluchtte zijn vaderland vlak voor de communistische overname in 1948. Hij meldde zich in Eindhoven bij de Orde en deed daar in 1947 zijn gelofte. Na studies van filosofie en theologie studeerde Rodr vanaf 1957 beeldhouwkunst aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht.

Werk van Rodr, die in 2011 in Eindhoven is overleden, is in talloze plaatsen van ons land te zien. De lantaarndrager is een verwijzing naar het geloof dat onlosmakelijk met deze stad en met de maker van het beeld is verbonden.

Aan de torens van de Koornmarktspoort zijn twee beelden van leeuwen met wapenschild te zien. In oude geschriften is te lezen dat Kampen in de vijftiende eeuw twee leeuwen geschonken kreeg en dat die bij de toenmalige Leeuwentoren werden gehuisvest. Het paste bij het beeld van die tijd om exotische dieren te schenken.

De leeuwen waren afkomstig uit Portugal en Kampen kwam in aanmerking omdat het in die tijd een belangrijke handelsstad was. Wie de beelden aan de poort heeft gemaakt heb ik niet kunnen vinden.

Op de hoek van de Koornmarkt en de Voorstraat is het Pothuus gevestigd. Op de rand van het balkon van dit pand is Dansers van Beatrijs Asselbergs te zien. Asselbergs heeft gestudeerd aan de kunstacademie in Kampen en rondde hier ook haar opleiding monumentaal vormgeven af. Na die studie trekt zij in de oude smederij van Wensink waar zij met toestemming van mevrouw Wensink haar grote werken van staal en ijzer maakt.

Nadat mevrouw Wensink naar een verzorgingshuis vertrok, wilde de gemeente het gebouw slopen. Asselbergs was het daar niet mee eens en schakelde Monumentenzorg in. Medewerkers ontdekten vervolgens muren uit de dertiende en veertiende eeuw. Via Stichting Werk in Uitvoering en de Werkgroep Smederij wordt de afbraak voorkomen. Asselbergs is inmiddels vanwege ziekte verhuisd naar Antwerpen.

Asselbergs was niet langer in staat om haar grote kunstwerken te maken en ging zich in Antwerpen bezighouden met edelsmederij en maakte onder andere juwelen. In 2011 kwam de kunstenares te overlijden.

Op de Koornmarkt beland is het bijna niet mogelijk om Zonnewijzer in uw licht, zien we het licht te negeren. Dit kunstwerk heeft een stichtelijke titel meegekregen en is in 2013 gecreëerd door Gera van der Leun, die hiervoor onder andere brons maar ook gegoten glas heeft gebruikt.

Van der Leun is net als Asselbergs opgeleid aan de kunstacademie in Kampen, waar zij onder andere een lerarenopleiding handvaardigheid en kunstgeschiedenis heeft gevolgd voor zij zich specialiseerde in monumentale keramiek. Als docent is zij actief in Utrecht en Zwolle. Daarnaast is zij zeer actief in haar woonplaats Tiel.

Aan de IJsselkade 33 is een expositieruimte van het Stedelijk Museum Kampen ingericht. Dit pand was de voormalige synagoge, gebouwd in 1847 en ontworpen door stadsarchitect Nicolaas Plomp. In 1942 zijn de meeste joodse inwoners van Kampen gedeporteerd. Het gebouw werd hierna door NSB’ers ingericht als opslagruimte. In 1947 is de joodse gemeente officieel opgeheven en bij die van Zwolle gevoegd en werd de synagoge verkocht.

Een plaquette aan de muur van de synagoge verwijst naar de weggevoerde joodse inwoners. Een steen uit de muur is onthuld in 1984 en ontworpen door Tom Kuper. De namen van een aantal kampen alsmede namen en leeftijden van 34 slachtoffers zijn vermeld in een halve cirkel. Het weglaten van een deel van de davidster is een verwijzing naar het joodse gebruik om bij de bouw van een synagoge een steen scheef te leggen als bewijs van de onvolmaaktheid van de mens.

Tijdens de vorige aflevering over Kampen heb ik het beeld van Jongen met de vis getoond. Het beeld past bij een Duits verhaal waarvan Kampen een eigen versie heeft ook wel een Kamper ui of Kamper steur genoemd. Die Steur past in dat verhaal en is later zelfstandig uitgebeeld en in de IJssel gelegd. Dit beeld van kunststof met een lengte van 7,5 meter dreigde door slecht onderhoud op de schroothoop te eindigen. Het werd in 2014 gekocht door Jan Peter de Maar, opgeknapt en teruggezet. Later is de bel gejat. Inmiddels zijn wij al een aantal jaren verder, is de steur geschilderd en heeft het zijn bel teruggekregen.

 

leeuwenmoet

 

hiermee neem ik u mee

ver over de grenzen

van het toelaatbare

 

zeker dit is geen ui of steur

 

een dikke muur

heeft u nodig om alles

te doorgronden

 

de huid van de beer

is al verkocht

en geeft de gelukshaan

daarom geen

gezicht

 

alle kleur is verdwenen

 

het schild van vertrouwen

hef ik desondanks

naar geïnteresseerden op

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – wikipedia – anwb

2.       2. IJsselkade – wikipedia

3.       3. Koornmarktspoort – kamperalmanak.nl

4.       4. Voorstraat – huysderkunsten.nl – kamperalmanak.nl

5.       5. Koornmarkt – geravanderleun.com

6.       6. IJsselkade 33 – visitkampen.nl – stedelijkmuseumkampen.nl – 4en5mei.nl

7.       7. IJssel – rtvoost.nl – kampenonline.nl