Beeldbepalend 291

Rotterdam 4

Woensdag 1 januari 2025

Wie naar de gebouwen in Rotterdam kijkt ziet dat deze stad met lef de verwoesting van de binnenstad door het bombardement in mei 1940 te lijf is gegaan. Sommige panden, zoals de allereerste Europese wolkenkrabber – het 45 meter hoge Witte Huis uit 1898 – bleven gespaard, andere werden opnieuw opgebouwd, maar er was vooral sprake van veel nieuwbouw met hypermoderne woontorens en revolutionaire architectuur zoals te zien bij de Kubuswoningen van Piet Blom. Maar ook voor de Tweede Wereldoorlog is er al sprake van het Nieuwe Bouwen, onder invloed van de stroming het Bauhaus.

Ik start deze vierde aflevering aan Weena. Aan de trappen voor het gebouw van Unilever ligt op pootjes een Schroothoop. Bij de drie kunstobjecten waarmee ik de vorige Rotterdamse aflevering heb afgesloten had ik iets van: wat moet ik hiervan maken. Dat heb ik ook bij dit werk uit 1963. Zo denkt ook een deel van de bevolking erover en die heeft dit de naam Schroothoop en Vliegtuigongeluk genoemd. Wessel Couzijn die dit uit fosforbrons heeft gemaakt heeft het de naam Belichaamde eenheid meegegeven.

Deze expressionistische Amsterdamse kunstenaar (1912-1984) heeft zich ook beziggehouden met schilderen. In 1915 verhuisde hij naar New York waar bij hem kinderverlamming werd geconstateerd, waardoor hij jaren in ziekenhuizen doorbracht. Als tiener volgde hij lessen aan de Art Students League of New York. Eind jaren twintig ging Couzijn terug naar Nederland. In 1940 week Couzijn opnieuw uit naar New York waar hij als boekhouder werkte voor de KNSM. Nadat hij eind 1945 trouwde met de beeldhouwster Pearl Perlmuter keerde hij opnieuw terug naar Nederland.

Opdrachtgever Unilever en de architect van het gebouw legden Couzijn niets in de weg bij het maken van dit werk. De beeldhouwer koos voor een horizontaal sculptuur dat in een vijver zou moeten komen te staan, waardoor het object in het water weerspiegelde. Unilever was bang voor schade door eventuele rukwinden, waarna besloten werd het 20.000 kilo wegende gevaarte aan de luifel tussen ingang en vijver te bevestigen.

In de groenstrook van de Burgemeester van Walsumweg staat Lof der Zotheid. In 1988 werd door de Erasmus Universiteit haar 75-jarig bestaan gevierd met een serie wetenschappelijke en culturele activiteiten waaronder het project Lof der Zotheid, genoemd naar het misschien wel bekendste werk van Erasmus.

Mede door een schenking van Jewo Metaal uit Rotterdam kon van staalplastiek op een bakstenen sokkel, het gelijknamige kunstwerk worden gerealiseerd in opdracht van de Universiteit, die het aan de gemeente heeft geschonken. Bij zijn ontwerp ging Geert van de Camp uit van een klassiek ruiterstandbeeld, waarbij hij het paard omwisselde met een ezel als symbool van domheid. Die ezel transformeerde onder de handen de kunstenaar in een constructie van bollen en kegels, waarbij de benen zijn vervormd tot een gestileerde golf. Het geheel afgewerkt met een kroon.

De in 1962 in Oss geboren Van de Camp laat zich niet zomaar in een hoekje duwen en gebruikt tijdens zijn werk steeds weer andere materialen. Na zijn afstuderen in 1985 aan de AKI Kunstacademie in Enschede vestigde hij zich in Rotterdam. Sinds 1995 werkt hij samen met Ruud Reutelingsperger en André Dekker in het kunstenaarscollectief Observatorium.

De Nederlandse kunstschilder, beeldhouwer en collagekunstenaar Woody van Amen is in 1936 in Eindhoven geboren en studeerde bij Louis van Roode aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam, de huidige Willem de Kooning Academie. Het titelloze werk dat ik hier van hem laat zien is in 2004 gemaakt van RVS en is ongeveer zes meter hoog. Het heeft veel weg van opengewerkte kubussen en staat in de nabijheid van de Kubuswoningen.

Het treinstation Blaak heette vroeger Beurs en werd tijdens het Duitse bombardement in 1940 verwoest. Na de oorlog kreeg het station de naam Rotterdam Blaak en kreeg in 1953 een nieuw stationsgebouw. Dat werd in 1972 gesloopt vanwege de aanleg van de metrolijn. De overkapping moest er in 1993 aan geloven. Een nieuw station werd ontworpen door architect Harry Reijnders (1954 Meerssen). Zijn ontwerp heeft iets weg van een vliegende schotel, anderen noemen het een zonnebloem of zelfs fluitketel, de Rotterdammers spreken meestal over Putdeksel.

 

Soms oogt iets heel bekend en toch kan ik er niets over terugvinden. Dat overkomt mij als ik de Willemsbrug op wandel. Er naast staat een puntig gebouwtje, dat als nooduitgang dient. Het is opgeleukt met twee ogen, een mond met enkele tanden en een tong.

Langs de noordelijke oever van de Nieuwe Maas hangt bij de Willemsbrug Maasbeeld gemaakt door Auke de Vries. Door de plaatselijke bevolking wordt dit ook wel De Waslijn genoemd. Het is een staalkabel met een aantal elementen die boven het water hangt. Bij hoog water drijft één bol in het water. Door de wind is het kunstwerk voortdurend in beweging.

Het 182 meter lange object is door De Vries in 1983 gerealiseerd en hing aanvankelijk tussen de nieuwe Willemsbrug en de oude spoorbrug. Vanwege de aanleg van een spoortunnel werd het kunstwerk opgeslagen.

De noordelijke pijler van de spoorbrug is bij de sloop blijven staan en diende daarna als bevestigingspunt van de kabel, die doorloopt naar een blok dat fungeert als contragewicht aan de andere kant van de pijler.

Aan het gebouw van de Willem de Kooning Academie aan de Blaak wordt nog versierd met de geveltekst I have to change to stay the same. Het is een citaat van de Rotterdamse kunstenaar Willem de Kooning, aan hem heb ik in de vorige Rotterdamse aflevering ook aandacht besteed. Het bestuur van de academie is van plan om de tekst te verwijderen. Daar zijn door D66 al vragen over gesteld. Misschien dat er elders wel ruimte is voor het motto van De Kooning?

Ik sluit deze aflevering ook af op de Blaak, waarna ik met de trein naar huis ga. Het monument Ode aan Maarten Toonder is door een viertal Rotterdamse kunstenaars in 2002 gemaakt. Zij staan bekend als De Artoonisten. Het gaat daarbij om DJ Chantelle (Boris van Berkum, 1968), Pepijn van den Nieuwendijk (1970), Hans van Bentem (1965) en Luuk Bode (1972).

Met dit monument eert de stad Rotterdam Maarten Toonder, die in 1912 in Rotterdam is geboren en onlosmakelijk is verbonden aan de figuren Olie B Bommel en Tom Poes. In 2017 is op de bank, die de voet vormt van het monument, op verzoek van de makers de tekst Zwarte stenen, als overblijfsel van een decadent verleden, tegen marmer blanke heden, waar de stille tranen wenen, van de bevrijde geest, toegevoegd.

Het zijn overigens niet de twee eerder genoemde figuren die bij de barokke bank te zien zijn maar markies De Cantecler, burgemeester Dickerdak, professor Sickbock en schilder Terpen Tijn hebben een plaatsje gekregen, steeds weer op een andere wijze.

Achter de ruggen van het viertal torent een obelisk met onder andere de naam van het monument. De zuil wordt gekroond met enkele kwasten, het symbool van Toonder, een wereldbol als symbool van Bommel en inderdaad Tom Poes, als belichaming van de rede.

 

ook al oog jij

zo bekend en blijf jij

verder buiten schot

dan nog blijven er

woorden aan jouw tong

hangen

die samen langs

de puntige hoektanden

schrapen

en daar tot zinnen komen

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       1. Inleiding – rotterdam.info/architectuur/

2.       2. Weena - wikipedia – sculptureinternationalrotterdam.nl

3.       3. Van Walsumweg – bkor.nl -  wikipedia

4.       4. Mariniersweg -  bkor.nl

5.       5. Blaak – wikipedia

6.       6. Verlengde Willemsbrug – geen informatie

7.       7. Nieuwe Maas – wikipedia