Deel 169

Breda 5

Woensdag 31 augustus 2022

In de loop der jaren heeft de stad Breda diverse dorpen ingelijfd. Dorpen die te klein waren om nog zelfstandig te kunnen blijven, maar wel dorpen met een eigen naam, zoals Bavel, Prinsenbeek, Teteringen en Ulvenhout. In het westen van Breda, met wijken als Hazeldonk, Heuvel Lies en Princenhage, wonen de meeste mensen; het zuiden, met de wijknamen Haagpoort, Boeimeer en Ruitersbos, telt de minste inwoners.

Is kunst altijd zinvol? Die vraag stel ik mij wanneer ik aan de vijfde aflevering begin met kunstwerken in de openbare ruimte van Breda. Als ik vanuit het treinstation op de Academiesingel arriveer dan zie ik rechts van mij, op de hoogte van de Emmastraat, in het water bij Park Valkenburg een stalen vuurtoren uit 1988. The Lighthouse is een stalen constructie gemaakt door Aldo Rossi (1931-1997), die twee vergelijkbare vuurtorens heeft gemaakt voor een beeldenmanifestatie in Rotterdam. Aanvankelijk stond dit werk in het Wilhelminapark. Dit werk wordt ook wel eens als een folly, een dwaasheid, omschreven en heeft inderdaad alleen een decoratieve functie.

Ik keer om en loop de andere kant op naar de Sophiastraat en daar staat Lady Sophie, een beeld in brons op een betonnen sokkel. Het is in 1993 aangekocht door het bureau Arnold  Siedsma. De naam is puur een verwijzing naar de plaats waar dit werk staat. Koningin Sophia was de eerste vrouw van Koning Willem III en tevens een volle nicht van deze koning. Ondanks dat er drie zonen werden geboren uit dit huwelijk, gesloten in 1839, was het ronduit slecht en het paar leefde vanaf 1851 gescheiden van tafel en bed.

Maakster van dit beeld is Marga Brey-van de Brink, die aanvankelijk vooral bronzen beelden maakte, maar steeds vaker overging tot schilderen. Zij is geboren in 1932 in Rotterdam en woont en werkt in Rijnwaarden in Lobith.

Bram Gips is de maker van de Wilhelminafontein, die iets verderop aan de Sophiastraat staat. Gips is geboren in 1861 in Schiedam en overleden in 1943 in Den Haag. Hij schilderde en was boekbandontwerper, doseerde aan de Technische Hogeschool van Delft waar hij ook een professoraat had.

Voorafgaand aan de inhuldiging van Wilhelmina als koningin in 1898 werd op de Grote Markt op Koninginnedag (toen nog 31 augustus) de fontein onthuld. In 1909 werd deze verplaatst naar de huidige locatie. De fontein is bekroond met de koninklijke kroon.

Gips hanteerde de watervoorziening als voedende bron voor het leven als thema voor zijn fontein, die versierd werd met onder andere kikkers, zeepaardjes en salamanders. De uitvoering voor het bouwwerk is van de firma’s Vincent & Co en Petit, beide uit Breda.

In het verlengde van deze straat is de Nassaustraat, op de hoek met de Bosschstraat staat een indrukwekkend pand met boven de ingang de woorden suum cuique tribuere (ieder het zijne). Dit is het voormalig gerechtsgebouw dat is ontworpen door Willem Cornelis Metzelaar. In dit gebouw waren het de arrondissementsrechtbank en het kantongerecht gevestigd.

Boven de ingang stond aanvankelijk een beeld van Vrouwe Justitia, dit is inmiddels vervangen door Garuda. Dit is een mythisch wezen uit het hindoeïsme, deels mens en deels adelaar. Garuda is het rijdier (vahana) van de god Vishnoe. Ook in het Boeddhisme komt Garuda voor. Het werk is gemaakt door Hans van Bentum in 1996. In 1986 verdween het oude beeld naar de nieuwbouw aan de Sluissingel. Buurtbewoners mochten hierna meepraten over de nieuwe invulling van de nis en kozen voor deze griffioen, zoals het bij de oude Grieken bekend was, als een symbool wan waakzame kracht en bewaker van het goud. Omwonenden noemen het Vogel Grijp.

Beeldhouwer en sierkunstenaar Hildo Krop (1884-1970) is verantwoordelijk voor de fraaie gevelversiering aan het voormalig gerechtsgebouw. Vooral in Amsterdam is veel werk van deze kunstenaar te zien, die ook ontwerpen maakte voor de keramiekfabriek Eskaf in Maastricht en voor glasblazerijen in Leerdam. Dat hij gevraagd werd voor dit pand is bijzonder, omdat Krop ook bekend stond als vriend van de communisten en zelfs bij het tienjarig bestaan van de Sovjet-Unie een legpenning maakte.

Liefdespaar, uit 1988, staat op de punt van Boschstraat, het vroegere Gasthuiseinde, en de Kloosterlaan. Dit beeld staat op een betonnen sokkel en is in brons gegoten. Frank Letterie, geboren in 1931 in Den Bosch, was gevraagd om voor het pleintje een beeld te maken ter versterking van het ontmoetingselement. Het werk vormde de afsluiting van een stadsvernieuwingsproject in de buurt.

Vooral in het begin is het kunstwerk vaak ontsierd door kliederaars, die weinig op hebben met kunst. Intieme delen werden met krijt en verf besmeurd en de naakte gestalten werden vooral in de beginjaren regelmatig in kleding gehesen. Tegenwoordig lijkt men iets minder preuts en wordt het beeld ontzien. Van Letterie heb ik eerder al De Malle Jan laten zien, dat vlak bij mijn geboortehuis in Huizen staat.

 

Wij Wilhelmina

 

Wij hebben afgesproken dat

u - het volk -  mij vereert

ik voel mij begeerd door menig

jonge man

 

en iedereen die kijkt

en op mij lijkt die heeft

geleerd dat ook als je de kikker

kust dan

 

ach het berijden van mijn

stokpaardje op termijn

zal niets opleveren

 

Wij zijn nu gehuldigd

en ik ben het u verschuldigd

dat wij de stad

nooit zullen uitleveren

 

Opa IJsbeer

 

Verantwoording

1.       Inleiding – indebuurt.nl

2.       Academiesingel – architectuurgids.nl – stappen-shoppen.nl

3.       Sophiastraat – kunstinbreda.wordpress.com – margabrey.nl

4.       Sophiastraat – wikipedia – bredanassaustad.nl

5.       Nassaustraat – erfgoed.breda.nl – wikipedia

6.       Nassaustraat – kunstinbreda.wordpress.com – wikipedia

7.       Nassaustraat - wikipedia

8.       Boschstraat – kunstinbreda.wordpress.com – frankletterie.nl